Memleket basshysy Teńizge shyǵar joly joq damýshy elderge arnalǵan Birikken Ulttar Uıymynyń úshinshi konferensıasynda sóz sóıledi. Prezıdent Qasym-Jomart Toqaev eń áýeli konferensıany shaqyrý bastamasyn kótergeni úshin Túrikmenstan Prezıdenti Serdar Berdimuhamedovke rızashylyǵyn bildirdi. Sondaı-aq teńizge shyǵar joly joq damýshy elderdiń problemalaryn sheshýge jáne múmkindikterin paıdalanýǵa beıil tanytqany úshin BUU Bas hatshysy Antonıý Gýterrıshke alǵys aıtty, dep habarlaıdy Dalanews.kz Aqordanyń baspasóz qyzmetine silteme jasap.
"Jıyrma jyldan astam ýaqyt buryn Qazaqstan Teńizge shyǵar joly joq damýshy elderge arnalǵan BUU-nyń alǵashqy konferensıasyn ótkizip, jetekshi ról atqardy. Iaǵnı elimiz bul úzdiksiz úderiske bastapqy jyldardan beri qatysyp keledi. Osy tarıhı oqıǵa barysynda Almaty is-qımyl baǵdarlamasy qabyldandy. Bul qujat teńizge shyǵar joly joq damýshy elder tobynyń máselelerin jahandyq damýdyń kún tártibine tuńǵysh ret shyǵardy. Búgin biz aldymyzda turǵan mindetterdi odan ári ilgeriletý maqsatynda Avazada bas qosyp otyrmyz", – dedi Memleket basshysy.
Prezıdenttiń aıtýynsha, osy top quramyndaǵy 32 damýshy elde jarty mıllıardtan astam adam turady. Olardyń kópshiligi qarjylandyrýǵa jáne tehnologıaǵa qol jetkizýde, sondaı-aq jahandyq naryqqa jol tabýda kezdesetin kedergilermen betpe-bet keledi.
"Aımaqtaǵy shekteýli baılanys – teńizge shyǵar joly joq damýshy elderdiń basty problemasy. Bul tranzıt jáne saýda shyǵyny, sondaı-aq geosaıası faktorlarǵa osaldyq sekildi birshama ekonomıkalyq qıyndyq týdyrady. Atalǵan kedergiler azamattardyń ál-aýqatyna áser etip, básekege qabilettilikti tómendetedi. Túrli qaqtyǵystar, ekonomıkalyq sanksıalar, jetkizý tizbeginiń buzylýy jáne jahanda senimsizdiktiń beleń alýy jaǵdaıdy odan ári ýshyqtyra túsedi. Degenmen Qazaqstan teńizge shyǵar joly joq damýshy memleketterdi jahandyq máselelerdiń sheshimin tabýǵa atsalysatyn teń quqyly ári perspektıvti seriktes retinde qaraý kerek dep sanaıdy. Mundaı elderdiń úni anyq estilýge tıis, al bizdiń ózara yntymaqtastyǵymyz tereń, ujymdyq umtylysymyz batyl bolýy qajet", – dedi Qasym-Jomart Toqaev.
Memleket basshysy Qazaqstannyń Avaza is-qımyl baǵdarlamasyn turaqty, ınklúzıvti jáne ornyqty keleshekke jetkizer jol kartasy retinde tolyq qoldaıtynyn málimdedi
"Bul mańyzdy bastama tranzıttik elderdiń, halyqaralyq damý uıymdary men qarjy ınstıtýttarynyń saıası qoldaýyna ıe bolýǵa tıis. Kólik, energetıka jáne sıfrly ınfraqurylym sıaqty basty sektorlarǵa ınvestısıany yntalandyrýǵa arnalǵan jańa qarjy tetikteri kerek", – dedi Prezıdent.
Qasym-Jomart Toqaev klımattyń ózgerýin taǵy bir túıtkil retinde atady.
"Teńizge shyǵar joly joq kóptegen damýshy el sý tapshylyǵy, muzdyqtardyń erýi, shóleıttený sekildi ekstremaldy tabıǵı qubylystarǵa dýshar bolyp otyr. Bul problemalardy sheshý úshin óńir elderiniń ortaq kúsh-jigeri men belsendi halyqaralyq qoldaý qajet. Degenmen, meniń oıymsha, klımattyń ózgerýine qarsy kúres sharalary teńgerimdi ári ınklúzıvti sıpatyn saqtap, elderdiń damý jolyndaǵy suranystaryna saı bolýǵa tıis. Klımattyq ózgeristermen kúreske jumylý maqsatynda Sizderdi kelesi jyly sáýir aıynda Birikken Ulttar Uıymymen birge Astanada uıymdastyrylatyn Óńirlik ekologıalyq samıtke shaqyramyn", – dedi Memleket basshysy.
Prezıdent Qazaqstannyń seriktestermen birge aımaqtaǵy ózara baılanysty nyǵaıtý, sıfrlyq transformasıany ilgeriletý jáne uzaq merzimdi ári ornyqty ósimge yqpal etýdi kózdeıtin eleýli sharalar qabyldap jatqanyn jetkizdi
"Biz Orta dáliz jáne "Soltústik – Ońtústik" baǵdary boıyndaǵy kólik joldary men tranzıt ınfraqurylymyn damytýǵa basa mán beremiz. Túpki maqsatymyz – temir joldyń, avtokólik joldarynyń, sondaı-aq avıasıa men logıstıka ortalyqtarynyń birtutas jelisin qurý. Bul Qazaqstannyń Eýrazıalyq tranzıt haby retindegi pozısıasyn nyǵaıtady. Qazirgi kezde Azıa men Eýropa arasyndaǵy qurlyq arqyly tasymaldanatyn júktiń 85 paıyzǵa jýyǵy elimiz arqyly ótedi. Biz sondaı-aq sıfrlandyrýǵa ınvestısıa quıyp jatyrmyz. Astana qalasynda AlemAI jasandy ıntellekt ortalyǵy quryldy. Jýyrda sýperkompúter iske qosyldy. Ǵylymı yntymaqtastyqqa árdaıym ashyqpyz. Seriktesterimizdi qatarymyzǵa qosylýǵa shaqyramyz", – dedi Qasym-Jomart Toqaev.
Memleket basshysy óńirlik kún tártibi jóninde pikir bildirip, elderdiń múmkindigi geografıamen shektelmeıtinin Ortalyq Azıa tájirıbesi kórsetip otyrǵanyn aıtty.
"Qazir teńizge shyǵar jolymyz bolmaǵanymen, keleshekte amalyn tabamyz. Iaǵnı, qurlyq arqyly baılanys ornatýdyń mańyzy arta túsedi. Bizdiń óńirdiń áleýmettik-ekonomıkalyq damýy ornyqty. Saıası erik-jiger, strategıalyq ınvestısıa men halyqaralyq seriktestik bolsa, teńizge shyǵatyn joldyń joqtyǵy kedergi emes, kerisinshe, ósimge yntalandyrady. Ortalyq Azıa ózara tıimdi yqpaldastyq qanaty jaıǵan aımaqqa aınalǵanyna kýá bolyp otyrmyz. Óńirdiń saýda, ınvestısıa, kólik, baılanys jáne resýrstardy ornyqty basqarý salalarynda damý áleýeti joǵary. Eki kún buryn Qazaqstan men Birikken Ulttar Uıymy arasynda Ortalyq Azıa men Aýǵanstanǵa arnalǵan ornyqty damý maqsattary jónindegi óńirlik ortalyǵyn qurý týraly kelisimge qol qoıyldy. Onyń shtab-páteri Almatyda ornalasqan. Bul tutas aımaq úshin mańyzdy jetistik ári Avaza baǵdarlamasynyń ıgi maqsattaryna tolyq saı keledi. Qazaqstannyń osy bastamasyn qoldaǵany úshin BUU Bas hatshysyna jáne Ortalyq Azıadaǵy seriktesterimizge taǵy da rızashylyǵymdy bildiremin", – dedi Prezıdent.
Qasym-Jomart Toqaev sózin qorytyndylaı kele, Qazaqstannyń teńizge shyǵar joly joq damýshy elder tobynyń maqsattary men qaǵıdattaryna beıil ekenin rastady.
"Teńiz qatynasy joq damýshy elderdiń jahandyq kún tártibinen tys qalmaýyn halyqaralyq seriktestikti nyǵaıtý arqyly ǵana qamtamasyz ete alamyz", – dedi Memleket basshysy.
Buǵan deıin Qasym-Jomart Toqaevtyń 2025 jyly 4 tamyzda Teńizge shyǵar joly joq damýshy elderge arnalǵan Birikken Ulttar Uıymynyń úshinshi konferensıasyna qatysý úshin Túrikmenstanǵa kelip jetkeni habarlanǵan.
