مەملەكەت باسشىسى تەڭىزگە شىعار جولى جوق دامۋشى ەلدەرگە ارنالعان بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمىنىڭ ءۇشىنشى كونفەرەنسياسىندا ءسوز سويلەدى. پرەزيدەنت قاسىم-جومارت توقايەۆ ەڭ اۋەلى كونفەرەنسيانى شاقىرۋ باستاماسىن كوتەرگەنى ءۇشىن تۇرىكمەنستان پرەزيدەنتى سەردار بەردىمۇحامەدوۆكە ريزاشىلىعىن ءبىلدىردى. سونداي-اق تەڭىزگە شىعار جولى جوق دامۋشى ەلدەردىڭ پروبلەمالارىن شەشۋگە جانە مۇمكىندىكتەرىن پايدالانۋعا بەيىل تانىتقانى ءۇشىن بۇۇ باس حاتشىسى انتونيۋ گۋتەرريشكە العىس ايتتى، دەپ حابارلايدى Dalanews.kz اقوردانىڭ باسپا ءسوز قىزمەتىنە سىلتەمە جاساپ.
"جيىرما جىلدان استام ۋاقىت بۇرىن قازاقستان تەڭىزگە شىعار جولى جوق دامۋشى ەلدەرگە ارنالعان بۇۇ-نىڭ العاشقى كونفەرەنسياسىن وتكىزىپ، جەتەكشى ءرول اتقاردى. ياعني ەلىمىز بۇل ۇزدىكسىز ۇدەرىسكە باستاپقى جىلداردان بەرى قاتىسىپ كەلەدى. وسى تاريحي وقيعا بارىسىندا الماتى ءىس-قيمىل باعدارلاماسى قابىلداندى. بۇل قۇجات تەڭىزگە شىعار جولى جوق دامۋشى ەلدەر توبىنىڭ ماسەلەلەرىن جاھاندىق دامۋدىڭ كۇن تارتىبىنە تۇڭعىش رەت شىعاردى. بۇگىن ءبىز الدىمىزدا تۇرعان مىندەتتەردى ودان ءارى ىلگەرىلەتۋ ماقساتىندا اۆازادا باس قوسىپ وتىرمىز"، – دەدى مەملەكەت باسشىسى.
پرەزيدەنتتىڭ ايتۋىنشا، وسى توپ قۇرامىنداعى 32 دامۋشى ەلدە جارتى ميللياردتان استام ادام تۇرادى. ولاردىڭ كوپشىلىگى قارجىلاندىرۋعا جانە تەحنولوگياعا قول جەتكىزۋدە، سونداي-اق جاھاندىق نارىققا جول تابۋدا كەزدەسەتىن كەدەرگىلەرمەن بەتپە-بەت كەلەدى.
"ايماقتاعى شەكتەۋلى بايلانىس – تەڭىزگە شىعار جولى جوق دامۋشى ەلدەردىڭ باستى پروبلەماسى. بۇل ترانزيت جانە ساۋدا شىعىنى، سونداي-اق گەوساياسي فاكتورلارعا وسالدىق سەكىلدى ءبىرشاما ەكونوميكالىق قيىندىق تۋدىرادى. اتالعان كەدەرگىلەر ازاماتتاردىڭ ءال-اۋقاتىنا اسەر ەتىپ، باسەكەگە قابىلەتتىلىكتى تومەندەتەدى. ءتۇرلى قاقتىعىستار، ەكونوميكالىق سانكسيالار، جەتكىزۋ تىزبەگىنىڭ بۇزىلۋى جانە جاھاندا سەنىمسىزدىكتىڭ بەلەڭ الۋى جاعدايدى ودان ءارى ۋشىقتىرا تۇسەدى. دەگەنمەن قازاقستان تەڭىزگە شىعار جولى جوق دامۋشى مەملەكەتتەردى جاھاندىق ماسەلەلەردىڭ شەشىمىن تابۋعا اتسالىساتىن تەڭ قۇقىلى ءارى پەرسپەكتيۆتى سەرىكتەس رەتىندە قاراۋ كەرەك دەپ سانايدى. مۇنداي ەلدەردىڭ ءۇنى انىق ەستىلۋگە ءتيىس، ال ءبىزدىڭ ءوزارا ىنتىماقتاستىعىمىز تەرەڭ، ۇجىمدىق ۇمتىلىسىمىز باتىل بولۋى قاجەت"، – دەدى قاسىم-جومارت توقايەۆ.
مەملەكەت باسشىسى قازاقستاننىڭ اۆازا ءىس-قيمىل باعدارلاماسىن تۇراقتى، ينكليۋزيۆتى جانە ورنىقتى كەلەشەككە جەتكىزەر جول كارتاسى رەتىندە تولىق قولدايتىنىن مالىمدەدى
"بۇل ماڭىزدى باستاما ترانزيتتىك ەلدەردىڭ، حالىقارالىق دامۋ ۇيىمدارى مەن قارجى ينستيتۋتتارىنىڭ ساياسي قولداۋىنا يە بولۋعا ءتيىس. كولىك، ەنەرگەتيكا جانە سيفرلى ينفراقۇرىلىم سياقتى باستى سەكتورلارعا ينۆەستيسيانى ىنتالاندىرۋعا ارنالعان جاڭا قارجى تەتىكتەرى كەرەك"، – دەدى پرەزيدەنت.
قاسىم-جومارت توقايەۆ كليماتتىڭ وزگەرۋىن تاعى ءبىر تۇيتكىل رەتىندە اتادى.
"تەڭىزگە شىعار جولى جوق كوپتەگەن دامۋشى ەل سۋ تاپشىلىعى، مۇزدىقتاردىڭ ەرۋى، شولەيتتەنۋ سەكىلدى ەكسترەمالدى تابيعي قۇبىلىستارعا دۋشار بولىپ وتىر. بۇل پروبلەمالاردى شەشۋ ءۇشىن ءوڭىر ەلدەرىنىڭ ورتاق كۇش-جىگەرى مەن بەلسەندى حالىقارالىق قولداۋ قاجەت. دەگەنمەن، مەنىڭ ويىمشا، كليماتتىڭ وزگەرۋىنە قارسى كۇرەس شارالارى تەڭگەرىمدى ءارى ينكليۋزيۆتى سيپاتىن ساقتاپ، ەلدەردىڭ دامۋ جولىنداعى سۇرانىستارىنا ساي بولۋعا ءتيىس. كليماتتىق وزگەرىستەرمەن كۇرەسكە جۇمىلۋ ماقساتىندا سىزدەردى كەلەسى جىلى ءساۋىر ايىندا بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمىمەن بىرگە استانادا ۇيىمداستىرىلاتىن وڭىرلىك ەكولوگيالىق سامميتكە شاقىرامىن"، – دەدى مەملەكەت باسشىسى.
پرەزيدەنت قازاقستاننىڭ سەرىكتەستەرمەن بىرگە ايماقتاعى ءوزارا بايلانىستى نىعايتۋ، سيفرلىق ترانسفورماسيانى ىلگەرىلەتۋ جانە ۇزاق مەرزىمدى ءارى ورنىقتى وسىمگە ىقپال ەتۋدى كوزدەيتىن ەلەۋلى شارالار قابىلداپ جاتقانىن جەتكىزدى
"ءبىز ورتا ءدالىز جانە "سولتۇستىك – وڭتۇستىك" باعدارى بويىنداعى كولىك جولدارى مەن ترانزيت ينفراقۇرىلىمىن دامىتۋعا باسا ءمان بەرەمىز. تۇپكى ماقساتىمىز – تەمىر جولدىڭ، اۆتوكولىك جولدارىنىڭ، سونداي-اق اۆياسيا مەن لوگيستيكا ورتالىقتارىنىڭ ءبىرتۇتاس جەلىسىن قۇرۋ. بۇل قازاقستاننىڭ ەۋرازيالىق ترانزيت حابى رەتىندەگى پوزيسياسىن نىعايتادى. قازىرگى كەزدە ازيا مەن ەۋروپا اراسىنداعى قۇرلىق ارقىلى تاسىمالداناتىن جۇكتىڭ 85 پايىزعا جۋىعى ەلىمىز ارقىلى وتەدى. ءبىز سونداي-اق سيفرلاندىرۋعا ينۆەستيسيا قۇيىپ جاتىرمىز. استانا قالاسىندا AlemAI جاساندى ينتەللەكت ورتالىعى قۇرىلدى. جۋىردا سۋپەركومپيۋتەر ىسكە قوسىلدى. عىلىمي ىنتىماقتاستىققا ءاردايىم اشىقپىز. سەرىكتەستەرىمىزدى قاتارىمىزعا قوسىلۋعا شاقىرامىز"، – دەدى قاسىم-جومارت توقايەۆ.
مەملەكەت باسشىسى وڭىرلىك كۇن ءتارتىبى جونىندە پىكىر ءبىلدىرىپ، ەلدەردىڭ مۇمكىندىگى گەوگرافيامەن شەكتەلمەيتىنىن ورتالىق ازيا تاجىريبەسى كورسەتىپ وتىرعانىن ايتتى.
"ءقازىر تەڭىزگە شىعار جولىمىز بولماعانىمەن، كەلەشەكتە امالىن تابامىز. ياعني، قۇرلىق ارقىلى بايلانىس ورناتۋدىڭ ماڭىزى ارتا تۇسەدى. ءبىزدىڭ ءوڭىردىڭ الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق دامۋى ورنىقتى. ساياسي ەرىك-جىگەر، ستراتەگيالىق ينۆەستيسيا مەن حالىقارالىق سەرىكتەستىك بولسا، تەڭىزگە شىعاتىن جولدىڭ جوقتىعى كەدەرگى ەمەس، كەرىسىنشە، وسىمگە ىنتالاندىرادى. ورتالىق ازيا ءوزارا ءتيىمدى ىقپالداستىق قاناتى جايعان ايماققا اينالعانىنا كۋا بولىپ وتىرمىز. ءوڭىردىڭ ساۋدا، ينۆەستيسيا، كولىك، بايلانىس جانە رەسۋرستاردى ورنىقتى باسقارۋ سالالارىندا دامۋ الەۋەتى جوعارى. ەكى كۇن بۇرىن قازاقستان مەن بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمى اراسىندا ورتالىق ازيا مەن اۋعانستانعا ارنالعان ورنىقتى دامۋ ماقساتتارى جونىندەگى وڭىرلىك ورتالىعىن قۇرۋ تۋرالى كەلىسىمگە قول قويىلدى. ونىڭ شتاب-پاتەرى الماتىدا ورنالاسقان. بۇل تۇتاس ايماق ءۇشىن ماڭىزدى جەتىستىك ءارى اۆازا باعدارلاماسىنىڭ يگى ماقساتتارىنا تولىق ساي كەلەدى. قازاقستاننىڭ وسى باستاماسىن قولداعانى ءۇشىن بۇۇ باس حاتشىسىنا جانە ورتالىق ازياداعى سەرىكتەستەرىمىزگە تاعى دا ريزاشىلىعىمدى بىلدىرەمىن"، – دەدى پرەزيدەنت.
قاسىم-جومارت توقايەۆ ءسوزىن قورىتىندىلاي كەلە، قازاقستاننىڭ تەڭىزگە شىعار جولى جوق دامۋشى ەلدەر توبىنىڭ ماقساتتارى مەن قاعيداتتارىنا بەيىل ەكەنىن راستادى.
"تەڭىز قاتىناسى جوق دامۋشى ەلدەردىڭ جاھاندىق كۇن تارتىبىنەن تىس قالماۋىن حالىقارالىق سەرىكتەستىكتى نىعايتۋ ارقىلى عانا قامتاماسىز ەتە الامىز"، – دەدى مەملەكەت باسشىسى.
بۇعان دەيىن قاسىم-جومارت توقايەۆتىڭ 2025 جىلى 4 تامىزدا تەڭىزگە شىعار جولى جوق دامۋشى ەلدەرگە ارنالعان بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمىنىڭ ءۇشىنشى كونفەرەنسياسىنا قاتىسۋ ءۇشىن تۇرىكمەنستانعا كەلىپ جەتكەنى حابارلانعان.
