25 aqpanda Reseıde dollardyń bırjadan tys baǵamy 85 rúblden de tómendedi. Al Qazaqstandaǵy amerıkalyq valútanyń resmı baǵamy sol kúni 502,8 teńge boldy. Rúbl/teńge kros-baǵamy (Ulttyq Bank belgilegen), ıaǵnı 1 rúbldiń quny 5,7 teńgeden sál asty, budan ulttyq valútamyzdyń reseılik "áriptesi"sıaqty tez nyǵaıyp jatpaǵanyn, odan qalyp qoıǵanyn kórýge bolady. Mysaly, salystyrmaly túrde qarastyrsaq, 2024 jylǵy 29 jeltoqsanda Reseıde 1 dollar 115 rúblden satylyp jatqanda Qazaqstanda da teńge álsirep, bir dollar shamamen 522 teńge bolady, al kros-baǵam — 5,05 teńge. 2024 jyldyń tamyz aıynyń basynda bir dollar 83,5 rúblge deıin nyǵaıdy, sol kúni, 4 tamyzda teńge de kúsh jınap, 1 dollar 467,5 teńge boldy. Demek, rúbl qalaı qubylsa, sonyń izimen teńge baǵamynda da ózgerister bolyp otyratyn. Alaıda bul joly osy qubylys qaıtalanbady. Nege? Bul saýaldarǵa Forbes.kz-ǵa bergen sarapshylar qaýymynyń jaýaby erekshe bolyp shyqty, dep jazady Dalanews.kz.
"Meniń oıymsha, bul aradaǵy basty sebep — Kaspıı qubyr konsorsıýmyna (KQK) jasalǵan shabýyl", - deıdi ekonomıs, "Ulaǵat Konsaltıń Grýpp" dırektory Marat Qaıyrlenov.
- Osy jaǵdaıdan keıin bizdiń munaıdyń Reseı arqyly qaýipsiz tranzıti úshin Reseı Federasıasymen ǵana emes, Ýkraınamen de kelisý kerek ekeni aıan boldy. Ázirge, táýekelderdiń aýqymy belgisiz, biraq eger KQK jumys istemeı, "turyp qalsa", onda týyndaǵan problemalardyń deńgeıi óte joǵary bolatyny túsinikti. Ýkraına qajet bolǵan jaǵdaıda KQK-ny buǵattaı alatyny anyq, óıtkeni Qara teńizde Ýkraına Qarýly Kúshteri óte belsendi áreket etedi. Bul áli iske asyrylmaǵan, biraq óte naqty aıqyndalyp otyrǵan qaýip-qater. Mine, osy úlken qaýip-qater teńgeniń dınamıkasyn anyqtaı alyp otyr.
Qaıyrlenovtyń pikirinshe, rúbl "Reseı Federasıasynyń jaǵdaıynda soǵystyń jaqyn arada aıaqtalatyny, ıaǵnı sanksıalardyń alynatyny jáne reparasıa jasamaıtyndary syndy ózderi úshin kútiletin jaǵymdy jaıttar aıasynda nyǵaıýda. Bul bastapqyda teńgeniń nyǵaıýyna túrtki bolǵan. Biraq KQK-ǵa jasalǵan shabýyldan keıin sarapshy: "Biz qaýipti jaǵdaıǵa tap boldyq jáne elimiz úshin valúta túrindegi tabystyń negizgi kózinen aıyrylyp ta qalýymyz múmkin", - deıdi.
Ekonomıs Almas Chýkın, áý bastan, teńge men rúbl bir-birimen baılanysty emes dep sanaıdy.
"Bul eki valútanyń tabıǵaty uqsas, sondyqtan adamdar kóbinese teńge baǵamyn rúblge jasandy jolmen baılanǵan dep oılaıdy. Shyndyǵynda, bul olaı emes, biraq olardy uqsas etetin eki faktor bar. Birinshiden, Qazaqstandiki Reseı ekonomıkasynyń qurylymyna uqsas. Olardyń negizgi eksport kózi de munaı, metaldar, aýyl sharýashylyǵy degendeı. Bizde munaı, metaldar men astyq bar, sondyqtan eki valútanyń strategıalyq minez-qulqy shamamen birdeı", - deıdi ol.
Sarapshynyń pikirinshe, ekinshi uqsastyq - QR men Reseı Federasıasynyń ózara saýda-sattyǵynyń óte úlken kólemi jáne rúbldiń kez-kelgen aýytqýy birden teńgege reaksıa týdyrady.
"Mysaly, rúbl tómendedi delik, aıtalyq, 4,50 teńge boldy, tıisinshe, valúta baǵamyndaǵy aıyrmashylyqty paıdalana otyryp, Reseıde birdeńe satyp alý jáne Qazaqstanda satý tıimdirek bolady. Biraq qalaı Reseı valútasyn satyp ala bastaıdy, solaı rúbl baǵamy joǵarylaıdy, óıtkeni oǵan úlken suranys bar jáne araqatynas osylaı teńestiriledi: rúbl qaıtadan taǵy bes teńge mańyna baryp alady. Qazir bir rúbldiń baǵamy - 5,7 teńge, oǵan suranys joq, kóp uzamaı bári óziniń qalypty deńgeıine oralady", - dep túsindiredi Almas Chýkın.
Onyń aıtýynsha, qazirgi naryqtyq jaǵdaı "Reseıdegi alyp optımızmmen" baılanysty.
"Ondaǵy naryqta sharyqtaýlar bolyp jatyr, barlyǵy jappaı aksıa satyp alýǵa kóshken, óıtkeni kompanıalar sanksıa qursaýynan bosap, óz pozısıalaryn kúrt jaqsartady degen úmit, boljam bar", - degen Chýkın mynandaı qorytyndy jasaıdy:
"Osylaısha,qazir aqsha baǵamyna saıası, konúnktýralyq faktorlar kóbirek áser etip jatyr. Biraq bul ýaqytsha qubylys, ekonomıkada árqashan negizgi faktorlar únemi joǵary shyǵady. Soǵys ol — soǵys, al ekonomıka bólek, ol - ekonomıka".
Reseıdegi syrtqy ekonomıkalyq jaǵdaı Qazaqstanǵa qaraǵanda obektıvti túrde jaqsy, sondyqtan teńge rúbl sıaqty tez nyǵaıyp jatqan joq.
Makroekonomıst Toqtasyn Baqbergen osy tezısti negizdeý úshin Ulttyq Banktiń, Reseı Federasıasynyń Ortalyq Bankiniń jáne Mosbırjanyń derekterin alǵa tartady.
Kez-kelgen eldiń ulttyq valútasynyń tólem qabilettiliginiń dınamıkasy irgeli jáne naqty faktorlarmen anyqtalady, dep málimdeıdi Baqbergen. Al irgeli jáne spesıfıkalyq faktorlar arasyndaǵy aıyrmashylyq, kóbinese olardyń áser etý merzimine qatysty bolady, sondyqtan spesıfıkalyq faktorlar áseri tek qysqamerzimdi bolyp keledi.
Kez-kelgen eldiń negizgi irgeli faktory tólem balansy bola alady, atap aıtqanda aǵymdaǵy shot kórsetkishiniń saldosy, - deıdi sarapshy. Sarapshy saýda balansynyń oń saldosyna qaramastan, Qazaqstandaǵy aǵymdaǵy operasıalar shotynyń qorytyndysy tikeleı ınvestısıalardan tólenetin ınvestısıalyq tabystyń joǵary deńgeıi esebinen teriske shyǵyp otyrǵanyn jetkizdi. QR Ulttyq Bankiniń 2024 jylǵy aldyn ala derekteri boıynsha aǵymdaǵy operasıalar shoty boıynsha da teris saldo saqtalyp otyr, bul teńgeniń tólem qabilettiligine teris áser etedi.
"Osylaısha, eger biz halyqtyń ınflásıalyq kóńil-kúıin jáne basqa da alypsatarlyq faktorlardy elemeı, atalǵan suraqqa jaýap bersek, saýda seriktesimiz bolyp tabylatyn kórshi eldegi irgeli syrtqy ekonomıkalyq jaǵdaı bizdikinen áldeqaıda jaqsy", — deıdi Baqbergen.
"Týra osy sebepti Reseı rýbli AQSH dollaryna shaqqanda teńgeden góri senimdi túrde nyǵaıýda".
"Taıaý ýaqytta teńge rúblden keıin nyǵaıa túsedi dep boljaýǵa bola ma" degen saýalǵa Toqtasyn Baqbergen bylaı jaýap beredi:
"2025 jyldyń basynan bastap teńge baǵamynyń jáne rúbl baǵamynyń AQSH dollaryna qatysty dınamıkasy oń mańyzdy korrelásıalyq baılanysty kórsetti. Sondyqtan aınymalylar arasyndaǵy korrelásıa koefısıenti 84,2% qurady. Joǵary korrelásıa jaǵdaıynda Reseı rýblinen keıin ulttyq valúta qozǵalysynyń qaıtalaný yqtımaldyǵy joǵary. Alaıda, meniń oıymsha, 1 AQSH dollary 500 teńgeden tómen deńgeı naryq qatysýshylary úshin shetel valútasyn satyp alý úshin tartymdy bolyp tabylady". Boljam boıynsha, 2025 jylǵy aqpandaǵy ortasha aılyq aıyrbas baǵamy optımısik senarıge jaqynyraq damıdy jáne aǵymdaǵy úrdisterdi saqtaı otyryp, optımısik senarı aýqymynda qalady, dep sózin qorytyndylaıdy Toqtasyn Baqbergen.
Buǵan deıin saıtymyzda "Sarapshy 2025 jyldaǵy dollar baǵamynyń yqtımal úsh senarıin usyndy" degen maqala jarıalanǵan bolatyn. Oǵan sáıkes, sarapshy 2025 jyly bazalyq senarı boıynsha 1 AQSH dollarynyń baǵamy 485-490 teńge, jyl sońynda 520 teńge, al optımısik senarıde 465-470 teńge, jyl sońynda 510-515 teńge, negatıvti senarı boıynsha 570 teńge bolýy múmkin ekenin boljaıdy.
