Ásirese, sýarmaly eginshilik júıesinde gıdromodýldik jobalaý prosesindegi birinshi qadam bolyp sanalatyn «terıtorıalyq taldaýǵa» arnalǵan quramdy bóliginiń zertteý ádisterin tıanaqtylyqpen oryndap, kúmánsiz nátıjeler alynýǵa tıis.
Sondyqtan zerttelip otyrǵan otyrǵan jumysta, Qazaqstan agrolandshafttardy tanyp, bilip, aýyl sharýashylyq ǵylymy turǵysynan taldaý maqsatynda qazirgi zamanaýı geoaqparattyq júıeni beıimdeı paıdalanýdyń ońtaıly joldary izdestirilýde.
Zerttelip otyrǵan jobanyń ózektiligi Memleket basshysy Q.K. Toqaevtyńtyń Qazaqstan halqyna joldaýyndaǵy «Qazir aýyl sharýashylyǵyna arnalǵan jer týraly tolyqqandy aqparat joq.
Jerdiń qunary, sý resýrsy men sýarý júıesi jáne onyń joldary jaıly málimetter jan-jaqta shashyrap jatyr. Sıfrlyq platforma osynyń bárin bir jerge jınaqtaıdy» – degen sózine tolyq sáıkes keledi. Onyń ishinde naqtyly eki máseleni qamtıdy. Onyń birinshisi aýmaqtaǵy agrolandshafttardyń júıesin zertteý barysynda fızıkalyq-geografıalyq turǵyda kartografıalyq taldaý jasaýdyń mańyzy zor.
Bul proses, negizinen, sýarmaly eginshilik júıesiniń gıdromodýldik jobasyn jasaýdaǵy bes kezeńimen baılanysty: zertteletin nysandardy terıtorıalyq turǵyda taldaý jasaý; olardyń ekologıalyq baǵasyn berý; árbir anyqtalǵan agrolandshafttardyń morfologıalyq birlikterin jer yńǵaılaryna qaraı toptastyrý; toptastyrylǵan agrolandshafttarǵa arnalǵan keshendi agrotehnologıalyq sharalardy anyqtaý; árbir agrolandshafttyń tólqujattary men sertıfıkattaryn daıyndaý. Osylardyń bastamasy jáne birinshisi bolyp eseptelinetin «zertteletin nysandardy terıtorıalyq taldaýynyń» ózi de birneshe kezeńdi qamtıdy: terıtorıanyń topyraqtyq-geomorfologıalyq, jer betiniń sýlary men ırrıgasıalyq júıesiniń jáne sýarmaly eginshiliktiń gıdromodýldik kartasyn jasaý maqsatyna negizdegen.
Ekinshisi sýarmaly eginshilik júıesiniń gıdromodýldik jobalaýdaǵy jasalatyn agrolandshafttyq kartalardyń aqıqattyq shyndyqqa jaýap beretin dárejeleriniń joǵary deńgeıde bolýy.
Bul ózekti másele qazirgi zamanaýı geoaqparattyq júıeden (GAJ) turatyn tehnologıany tikeleı paıdalaný nemese olardy izdenisterdiń maqsattaryna qaraı jańartý beıimdeýlerin saýattylyqpen júrgizý bolyp tabylady.
Geoaqparattyq júıede taldaý jumystaryndaǵy bul eki ózekti ǵylymı-zertteý máseleniń úılesimdiligin, ásirese, sýarmaly eginshilik júıesiniń gıdromodýldik jobalaý sıaqty praktıkalyq mańyzy óte zor jobalardy qalyptastyrýda sheshýshi rol atqarady.
Eń bastysy, zertteýdegi jobamyzdyń maqsaty men alynǵan ǵylymı nátıjeleri «Qazaqstan – 2050» strategıasyndaǵy ustanymdardyń talaptaryna jaýap berip, prezıdentimizdiń saıasatyndaǵy jańa ekonomıkalyq saıasatty iske asyrýda óz úlesin qosatyny. Osylardyń aýqymynda jobadaǵy zertteý jumys – ǵylymdy damytýdaǵy basym baǵytqa ıe jáne respýblıkamyzdaǵy memlekettik baǵdarlamalarǵa tolyq sáıkes keletinine kúmánimiz joq.
Kakımjanov Erkin Hamıtuly
Ál-Farabı atyndaǵy Qazaq Ulttyq ýnıversıteti
