AQSH-taǵy bedeldi sarapshylardyń bizdiń elge bergen baǵasy bul.
Maqalada Qazaqstannyń antıreseılik sanksıalarǵa qaramaı bıznesti barynsha qoldap otyrǵany týraly aıtylady.
AQSH-tyń syrtqy saıasat jónindegi Ulttyq komıtetiniń prezıdenti Súzan Ellıottyń pikirinshe, Qazaqstan bızneske kelgende týyndaýy múmkin táýekelderdiń aldyn-alýda ári AQSH-pen aradaǵy dıplomatıalyq baılanystardy da óz deńgeıinde saqtaýǵa tyrysýda.
– Osy arqyly antıreseılik sanksıalar aqyr túbi Qazaqstanǵa da áser etedi sekemdenip júrgen Batys ınvestorlarynyń kókeıindegi kúdikti seıiltip otyr, – deıdi Ellıot.
Onyń oıyn «Shevron» korporasıasynyń Eýrazıadaǵy jáne Taıaý Shyǵystaǵy bólimshesiniń jetekshisi Todd Levı tolyqtyryp ótipti.
Batys pen Reseıdiń arasyndaǵy qarym-qatynastyń salqyndaýy Qazaqstandaǵy sheteldik kompanıalardyń jumysyna qandaı da bir keri áser tıgizbegen.
Sóı degen Levı Qazaqstanǵa kelgenine shırek ǵasyrdan asqan «Shevron» kompanıasynyń tabysty bıznesti jolǵa qoıǵanyn jáne aldaǵy ýaqytta el ekonomıkasyna taǵy 36 mlrd. dollar ınvestısıa quıatynyn tilge tıek etken.
– Osy ýaqyt ishinde qazaqstandyq áriptesterimiz senim súzgisinen ótti. Olar ózderine júktelgen mindetti kezeń-kezeńimen atqarýda. Olarǵa ár kezde arqa súıeýge bolady, – deıdi Todd Levı.
Basylym sonymen qatar kúni keshe Nú-Iorkte Qazaqstannyń ınvestısıalyq múmkindigin pash etken «Astana» halyqaralyq qarjy ortalyǵynyń basshysy Qaırat Kelimbetovtyń sózin mysalǵa keltiripti.
Al Kelimbetov ne dep edi?
– Dúnıejúzilik bank jáne Doing Business-tiń reıtıńinde bizdiń el 28-shi orynǵa kóterildi. Byltyr 36-shy orynda edik. Segiz saty óstik. Tizimdegi 190 eldiń arasynda aldyńǵy otyzdyqta júrgenimiz táp-táýir kórsetkish, – degen bolatyn Kelimbetov.
Taǵy da sol Dúnıejúzilik banktiń dereginshe byltyr Orta Azıaǵa quıylǵan sheteldik ınvestısıanyń 60 paıyzy Qazaqstanǵa baǵyttalǵan.
«Demek, Todd Levıdiń Batys ınvestorynyń kúdigin seıiltip olardy Qazaqstandy shaqyrýy tegin emes. Osy arqyly ol sheteldik kásipkerlerge Qazaqstanda tabysty bıznes júrgizýge bolaryna kepildik berip otyr», – deıdi bul rette Political Insights.
Derekkóz: Political Insights – The New Kazakhstan: Central Asia’s Most Promising Emerging Market.
25 jylda...
Memleket basshysy Nursultan Nazarbaev bir sózinde Qazaqstanǵa ınvestısıa tartý úshin qolaıly jaǵdaı týǵyzý qajettigin tilge tıek etken. “Investısıa – kez kelgen ekonomıkanyń “kúretamyry” degen edi Prezıdent.
Bul rette biz elimizdegi eń iri ınvestordiń biri – Shevron kompanıasynyń Qazaqstanǵa kelgeli beri ýaqytta el ekonomıkasyna qansha qarjy quıǵanyna toqtala ketkendi jón kórdik.
Shevronnyń” óz qundylyqtary bar. Sonyń biri:
“Biz seriktesimizdi syılaımyz
Seriktestermen arada senimdi ári ózara tıimdi qarym-qatynas ornatýǵa bet buramyz. Bizdiń jetistikterimiz seriktesterimizdiń jetistikterine negizdelgen” – degen mańyzdy prınsıp.
Iá, Shevron solaı deıdi. Shırek ǵasyr boıyna Qazaqstanmen qoıyn-qoltyqtasyp jumys istep kele jatqan kompanıa osy ýaqytqa deıin eldiń ekonomıkasyna qyrýar ınvestısıa quıdy. Biraq qur sózden ne paıda? Naqty dálel keltirgen jón shyǵar.
Sonymen…
1993 jyldan 2017 jylǵa deıingi aralyqta TSHO Qazaqstanǵa 125 mıllıard dollardan astam qarjy quıypty. Az ba? Az dep aıtýǵa aýzymyz barmaıdy.
1993 jyldan bastap osy kúnge deıin TSHO qazaqstandyq kompanıalardyń 24 mıllıard dollaryn quraıtyn taýarlary men qyzmetterin paıdalanǵan eken.
Búgingi tańda TSHO-da eńbek etetin qazaqstandyq qyzmetkerlerdiń úlesi 80 paıyzdan asyp jyǵylǵan (1993 jyly bul kórsetkish 50 paıyzdy quraǵan-tuǵyn).
Aldaǵy jyldary bul kórsetkish óse túspese, tómendemeıdi. Jergilikti mamandar keıbireý oılaǵandaı Shevronnyń «qara jumysynda» júrgen joq. Ázir TSHO-daǵy qazaqstandyq mamandar jalpy basshylyq quramnyń 67 paıyzyn quraıdy. Kadrlardy oqytý jáne shyńdaý jónindegi turaqty baǵdarlamanyń nátıjesinde jaýapty qyzmetke taǵaıyndalǵan jergilikti qyzmetkerler qatary artyp keledi.
Bir ǵana dálel. Bir ǵana byltyrǵy jyly 156 qazaqstandyq qyzmetker basshylyq, jaýapty jáne mańyzdy tehnıkalyq qyzmettegi sheteldik qyzmetkerlerdi almastyrǵan. Shevronnyń sharapaty tek munymen shektelip otyrǵan joq, árıne. Kompanıanyń áleýmettik jobalary taǵy bir maqalaǵa arqaý bolady, anyǵynda.
1993 jyldan berige deıin TSHO óz qyzmetkerleri men jergilikti turǵyndardyń ıgiligi úshin Atyraý oblysynyń ártúrli áleýmettik jobalaryna 1,4 mıllıard dollardan astam qarjy jumsaǵan eken.
Qazaqstanǵa kelgen alǵashqy kúnderden bastap «Shevron» áleýmettik jobalardy jandandyrýdy qolǵa aldy.
«Shevron» bilim salasyna da edáýir yqpal etti. Osydan 5 jyl buryn kompanıanyń muryndyq bolýymen Qazaqstan-Brıtan tehnıkalyq ýnıverstıtetiniń (QBTÝ) janynan alǵashqy ret Qazaqstan Teńiz Akademıasy quryldy. Akamedıanyń alǵashqy túlekteri qazirgi kúni teńiz tasymaly salasynda ter tógip júr.
