«Koronakrızıs tereńdegen saıyn, turmystyń keteýi ketip, ekonomıka kúızeliske túsedi. Jumyssyzdar sany kúrt artyp, kedeıshilik qamytyn kıgenderdiń qatary kóbeıedi. Qaltasy juqarǵan jurttyń júıkesi syr beredi», – deıdi saıasattanýshy.
Sarymnyń paıymdaýynsha, halyq aty jaman aýrýdan qashyp qutyla almasyn túsindi. Bir aýyryp turmaıynsha, keselge kese kóldeneń tura almasyna kózi jetti.
«Bılik ekonomıkaǵa qatysty 30 jyl boıy qalyptasqan daǵdyly kózqarasty túbegeıli ózgertýi tıis. Bul oraıda Toqaevtyń jańa, ekinshi Joldaýyna qaraılaý qajet. Koronavırýs Qazaqstan bıliginiń osy kúnge deıin aýyzdy qý shóppen súrtip kelgenin áshkerelep ketti», – deıdi Sarym.
Qazirgi prezıdent týraly pikir bildirgen saıasattanýshy Toqaev ózinen kúlt jasaýǵa muqtaj emes deıdi. Onyń pikirinshe, Toqaev maqtaý men madaqty sýqany súımeıtin parasatty adam. Jeke basqa tabyný onyń tabıǵatyna tán emes.
«Osy baǵyttaǵy ózgeristi qazirden-aq ańdaýǵa bolady. «Halyq sózine qulaq túretin bılik» qaǵıdasy áýpirimdep iske asýda.
Toqaev eki sóziniń birinde únemdilik týraly aıtyp júr. Toı-tomalaqtan bas tartý, daraqylyqty, dańǵazalyqty toqtatýdy sóz oraıynda únemi tilge tıek etip otyrady. Bir kezdegi jaıma-shýaq zaman kelmeske ketti», – deıdi Sarym.
Al bılikti aýyr synaq kútip tur. Osyǵan deıingi saıası ádis-tásilder kádege aspaıdy. Toqaevqa durys ıdeologıa tańdaı bilý kerek. Ol úshin Qazaqstandy jerdiń kindigine teńep, derjavalarmen jaǵalasýdyń jóni joq.
Sóı degen Aıdos Sarym «Bılik óz halqyn tanýdan qalǵan. Osy otyz jylda halyqtan alshaqtap, aspandap ketti» deıdi.
«Elge syıly prezıdent bolý kóp nárseni kerek etpeıdi. Toqaev bılikti tek óz qolyna shoǵyrlandyrmaı, teń bólip, qoǵam pikirine qulaq túrer júıe qursa – sol jetkilikti. Saıası reformalardy batylyraq bastap, jańa ekonomıkalyq úlgini sonyń tóńireginen órbitse utylmaıdy.
Ashyqtyq kerek, ashyqtyq. Halyq soǵan sýsap otyr. Qazaqstannyń saıası júıesin memlekettik qurylymnyń astan-kesteńin shyǵarmaı-aq ózgertýge bolady», – deıdi saıasattanýshy.
Álbette, otyz jyl boıy ózgermegen júıe kimdi bolmasyn qajytady, sharshatady. Buǵan Belarýstegi el narazylyǵy dálel.
Saıasattanýshy osy oraıda Tuńǵysh Prezıdent jaıly oı órbitip, Nazarbaev oryntaǵyn bosatpaǵan jaǵdaıda ne bolaryna boljam jasapty.
«Nazarbaev bılikti Toqaevqa tabystamaı, 2020 jylǵy saılaýǵa qatysar bolsa da, oryntaǵy shaıqalmas edi. Taqta qalar edi. Bılikti saqtap qalar edi. Otyz jyl emes, otyz bes jyl otyrar ma edi, bálkim. Biraq mundaı bıliktiń táýekeli tym joǵary bolar edi. Nazarbaevtyń osy otyz jylda sońyna qaldyrǵan «murasy» mańyzyn joǵaltyp, qundylyǵynan aıyrylar edi», – deıdi Aıdos Sarym.
Saıasattanýshynyń aıtýynsha, 90-jyldary Nazarbaevtyń avtorıtarly joldy tańdaýdan ózge amaly bolǵan joq. Bul joldy buqara da, býrjýazıa da biraýyzdan qoldady. Sarym «bılik saıası-ekonomıkalyq úlgini eldiń sanasyna tańyp tastady» degen pikirmen kelispeıdi.
«Nazarbaev tańdaǵan joldy halyq ta quptady. Eks-prezıdent tatýlyq pen áleýmettik-ekonomıkalyq damýdy qamtamasyz etýge kepildik etti. Naryqtyq ekonomıkany qalyptastyrdy. Halyqtyń sanasyndaǵy keńestik júıeniń daǵdylaryn joıdy, kapıtalızmdi engizdi. Bul úlgi kópke deıin jumys istedi. Qazaqstan Orta Azıada oza shapty. Shıkizat satýdan túsken asta-tók aqsha aldy-artymyzǵa qaraılaýǵa, bajaılaýǵa múmkindik bergen joq», – deıdi Sarym.
Odan beri biraz ýaqyt ótti. Býyn almasty. Oı, orta ózgerdi. Jańa býyn eski júıege kóńili tolmaıtynyn tike aıtty.
«Al qoǵam meńireý emes. Qoǵam oıaý. Sanasy sergek. Kózi ashyq. Bárin kórip-bilip otyr. Áldebir jaǵdaıdyń bolaryn kútip, áliptiń artyn baǵyp otyrǵandaı kórinedi maǵan. Sońǵy 10 jylda qoǵamnyń ishinde kózge kórinbese de úlken ózgeris boldy. Bul ózgeris áli júrip jatyr. Onyń qaıda apararyn, qaıda aparyp soqtyraryn siz ben biz bilmeımiz. Belgili bılik halyqpen burynǵydaı sóılese almaıdy. Dıalogtyń jańa túrin ornatý kerek», – deıdi saıasattanýshy.
Ázirlegen, Dýman BYQAI
