Saǵadıev daýy: Dos Kóshim ne deıdi?

Dalanews 06 naý. 2017 10:03 622

Biz mádenıetti, dáleldi pikirtalasqa qashan jetemiz? Abai.kz saıtynda jarıalanǵan maqalasynda belgili qoǵam qaıratkeri, saıasattanýshy Dos Kóshim ortaǵa osyndaı saýal tastapty. Osy arqyly ol Bilim mınıstrliginiń tóńiregindegi daý-damaıǵa qatysty oı-pikirin bildirgen eken. Sonymen, Kóshim ne deıdi? 

 "Keshegi bir top qazaq fılologtarynyń janaıqaıynan soń, áýeli bilim mınıstri (úsh kúnnen soń) áleýmettik júıege shyqty, al odan soń, birneshe oblystyń joǵarǵy oqý oryndarynyń dekandary men kafedra meńgerýshileri, t.b. «halyqty tynyshtandyrýǵa kiristi». 
Menińshe, bulardyń barlyǵy dúrlikken jurtty basýdan kóri, otqa maı quıǵan sıaqty áser qaldyrdy. Teledıdardan búdjettik oqý oryndarynyń jaýapty basshylarnyń «ol aqparat shyndyqqa janaspaıdy», «senbeýlerińizdi ótinemin», «bizde ázirshe bári orynsha» degen sózderi jaýaptan kóri suraqtardy kóbirek týdyrǵan sıaqty.

Osy «halyqty tynyshtandyrýdy» uıymdastyrǵan jandar – burynǵy Keńes júıesiniń jumys isteý tásilinen shyǵa almaı júrgender dep bilemin. Ol ýaqytta da, bireýlerdi «halyq jaýy» qylatyn bolsa, nemese endi bireýderdi madaqtaıtyn bolsa, adamdardyń aýzyna sóz salyp, qolyna qalam beretin. Gazet betterinde bireýlerdi «ıtteı talap» endi bireýlerdi áýlıe dárejesine jetkizetin.

Qazir ýaqyt ózgerdi. Sondyqtan, Bilim jáne ǵylym mınıstrligi halyqty odan ári dúrliktirmeı, hatty jazyp, bastama kótergen azamattardy qoldaryndaǵy qujattarmen, naqty derektermen mınıstrlikke shaqyryp, olardyń derekterin tekserip, jalǵandyǵyn ne durystyǵyn dáleldeýleri qajet. Múıizi qaraǵaıdaı akademık aǵalarymyz, apalarymyz bireýdiń aıtaǵyna eretin azamattar emes qoı, demek (olardyń qolyndaǵy qujattar jalǵan bolsa) sol qujatty daıyndaǵan, oǵan qoldaryn qoıǵan, ony taratqan jandar anyqtalýy shart.  
Mınıstr myrza «ondaı bolmaıdy, bul ótirik» deýdiń ornyna osy máseleni tekserip, anyqtap, sodan keıin ǵana qoǵamǵa jaýap berýi kerek. Al qazir, bir jaǵy «attan» dese, ekinshi jaǵy «olardyń aıtqany jalǵan» deýden asa almaı tur. Bul bazardaǵy urysqaq áıelderdiń bir birine «óziń aqymaqsyń» degenine uqsaıdy.  

Ótken jyly mádenıet mınıstri Arystanbek inimizdi jamandaý naýqany «qyzý» júrgenin bárimiz bilemiz (60-tan asqan kezekshi áıeldiń ózi otyz jyldan keıin Arekeńniń qyryndaǵanyn esine túsirip, uıatqa qaldy). Mınıstr myrza osynyń bárin jala dedi de, sol jalany taratqan jandardy sotqa berdi.  Alypqashpa, arzan sózder sonda ǵana toqtady.
Qysqasy, bylshyl sózderdi toqtataıyq!

Bilemin, erteń mınıstrlik gazet betterinde júzdegen mamandardyń sózin berip, teledıdardan kózderin jumyp, «mınıstrdiki durys» deıtin basqa akademıkterdiń pikirin uıymdastyrýy ǵajap emes.

Oǵan qarsy qazaq tiliniń janashyrlary da qarap qalmaıtyny anyq. Bul aıqaı kimge kerek. Onyń ornyna jurtty atqa mingizgen qujattyń durys, burystyǵyn anyqtap, ne jalǵan qujatty jasaǵan adamdardy sotqa berińder, ne (eger sol qujatty qazaq fılologtarynyń ózderi jasaǵany dáleldense) jalǵan aqparatty taratqandardy jaýapqa tartyńdar. 

Usynylǵan
Sońǵy jańalyqtar