Narynqol dese, búıregimiz burady da turady. Atajurtymyz, qasıetti qonysymyz, kindimiz baılanǵan baǵanaly aýyl bul. Marqum atam Úshqaqpaqta týyp, Shalkódede óstim dep, sherli áńgimeler shertýshi edi. Qulaǵymyzǵa sińgen esti, eski áńgimeler. Sodan bolar, Kegen asyp, Narynqolǵa tabynymyz tıgen saıyn boıymyzdy únemi bir uly kúsh bıleıdi de turady.
Jýrnalıserge arnalǵan sapar týraly habardy pestigende, taǵy da sol kúıdi bastan keshtik. Táńirtaýǵa aparar joldyń azabyna burynnan qanyqpyz. Kegennen óte kólik bitken kibirtikteı bastaıdy. Rólde mysyqtaı epti bolmasań, mashınańyz qazan shuńqyrdan qasha-qasha sharshaǵan tusta, tórt dóńgelegińiz tórt jaqqa ushyp ketýi bek múmkin.
Ár jolǵy saparda Narynqoldyń joly qashan taqtaıdaı bolady eken, qashan bul jaqqa shendilerdiń kózi túsip, kóńili aýar eken deýmen júrýshi edik. Sony Astananyń nazaryna salatyn sát kelgendeı. Jýrnalıserdiń qalamyna bir ilinse, jol azaby azaıar dedik.
Sóıtip, ótken juma kúni Raıymbek aýdanyna bir top jýrnalıs at basyn burdy. Kegennen ótip, Raıymbektiń shekarasyna jetkenimizde aýdannyń atqa minerleri kútip aldy. Raıymbek aýdanynyń ákimi Berik Fatyquly jýrnalıser mingen kólikke aýysyp, Narynqoldan qaıtqanymyzsha Sprınterdiń aldyńǵy jaǵynda tik turyp, tilshilerge el men jerdi tanystyryp, qajetti aqparattar berýmen boldy.
Álgi shoqalaq jolmen sharshap kele jatqanymyzdy, árıne ákim-qaralar sezip, bilip otyr ǵoı. Desede, jýrnalıserdiń jol azabyn ózderi júrip, kórsin degen nıetterin baıqadyq biz de.
Byltyr emis-emis estigenbiz. Raıymbek aýdanyna aparatyn jol kúrdeli jóndeýden ótedi eken, qarjy bólýge senat tóraǵasy ózi yqpal etipti, qomaqty qarjy bólinipti degen áńgimeni. Sol ras bolyp shyqty.
«Kegen- Narynqol» tas jolyn jóndeý úshin 2025-2026 jyldarǵa úlken jospar jasalǵan. Merdiger mekeme «Nurly jol-7» dep atalady. Bólingen qarajat 7,5 mlrd teńge. Bylaı qarasań, az aqsha emes. Otyz jylda Raıymbek aýdanynyń respýblıkalyq, oblystyq, aýdanaralyq jolyna tımegen qarajat.
Byltyr 15 shaqyrymy jasalǵan. Bıyl qalǵan 75 shaqyrymǵa 7,5 mlrd teńge qarastyrylypty. Bizge ákimder bul qarajatty Raıymbek aýdanynyń bir jyldyq búdjetinen kóp degendi qadap aıtty. Qarapaıym esep: josparǵa engen joldyń ár shaqyrymyna 100 mln teńgeden ketedi eken. Kóp pe, az ba, ol jaǵyn anyq bilmedik. Alaıda jasalatyn jol kúrdeli jóndeý emes, ortasha jóndeý bolyp shyqty. Buǵan deıinginiń bári jamaý-jasqaý ǵana edi degendi aıtty aaýdan azamattary.
Jýrnalıserge bergen sandar mynadaı:
Raıymbek aýdanynyń aýmaǵynda respýblıkalyq mańyzy bar – 66 shaqyrym jol bar, al oblystyq mańyzy bar joldyń qashyqtyǵy – 240 shaqyrym, aýdandyq mańyzy bar kúretamyr – 284 shaqyrym. Osynyń teń jartysy jóndeýden tolyq ótken, qanaǵattanarlyq deńgeıde eken.
Bul jolsaparymyzdyń alǵashqy bólimi. Budan ary qaraı Raıymbek aýdanynda salynyp jatqan óndiris oryndary men áleýmettik nysandar týraly jazamyz.
Narynqol óndiristi aýdanǵa aınalsyn desek...
Shekaralyq aımaq jalańash jatpaýy kerek. Ony shekaralyq aýylda týyp ósken bizden artyq eshkim túsinbeıdi. Qytaımen arasyn qyzyl syzyq bólip jatqan Narynqol úshin de adam sany, halyq sany ábden mańyzdy.
Qazirgi ýaqytta Raıymbek aýdanynda otyz myńǵa jetpeıtin adam turady. Bul aýdan bolyp otaýyn bólgen Raıymbek úshin óte az. Sol úshin Narynqol jerine adam baılaıtyn óndiris, turaqty jumys qajet.
Aýdan - aýdan bolyp qaıta qurylǵan jeti jylda ár aýyldan birli jarym óndiris oryndary ashylypty.
Qarasazdyń qurt-maıy
Aıtalyq, qara óleńniń qazynasy Muqaǵalı Maqataevtyń týǵan aýyly Qarasazda sút ónimderin shyǵaratyn zaýyt jumys istep tur. Kúnine jaqyn aýyldardan 15 tonna sút jınap, 14 túrli aq ónim daıyndaıdy eken. Qurt, maı, qaımaqtyń birneshe túri, irimshik shyǵarady. Aıtpaqshy, zaýytta kúnine 300 kg qurt jasalady eken. Byltyr Reseıge 200 tonna sary maı satypty. Qarasazfood zaýytynyń ókilderi 35 adamǵa jumys berip otyrmyz degendi maqtanyshpen aıtyp otyr. Kásiporynnyń Almaty men Qonaev qalalarynda fırmalyq dúkenderi bar.
Narynqoldyń brendi
Qarasazdan keıingi óndiristi aýyl – Sarybastaý men Tekes. "Kartoptyń otany" degen beıresmı ataǵy bar Narynqol bıyl "Tekes" degen kartopqa resmı ataý alypty. Qazaqstan brendi retinde bıyl Ádilet mınıstrliginde tirkelgen. Kúzge qaraı bazardan «Tekes» kartobyn satyp alsańyz, bizdiń osy jazbamyzdy eske alarsyz.
Kartoptyń otanynda bıyl bar-joǵy 2500 gektar jerge altyn tuqym sebilgen. Árıne, kartobymen maqtanatyn Narynqol úshin bul az. Aýyl azamattary birigip «Altyn dán-1» kooperatıvin qurǵan. Jigitter keler jyly kartop alqabyn keńeıtýdi josparlap otyrǵandaryn aıtty. Aıtpaqshy, kartop kúrish sıaqty meldektetip sý ishpeıdi, biraq shólin basatyn tirshilik nári kerek. Kooperatıv bul túıtkildi sheshý úshin tamshylatyp sýarý tehnologıasyn qoldanyp otyr. Bıyldyń ózinde Sarybastaý aýylyndaǵy alqapqa 747 gektar jerge tamshylatyp sýǵarý júıesin ornatypty.
Tekes aýylyna barar jolda «Altyn dánniń» kóktemgi naýqanynyń ústinen tústik. Golandıadan ákelgen kartopty jergilikti jerge jersindirip ekkeli birneshe jyl bolǵan, ónimdiligi de joǵary degendi aıtty mamandar.
Aıtpaqshy, jer asty sýy 250 metr tereńdikten shyqqan. Bıyl birinshi ret qolǵa alynǵan sharýa ónimdi bolyp jatsa, keler jyly egis alqabyn arttyratyndaryn jetkizdi kásipkerler.
Jer emgen sharýalarǵa tehnıkada kerek. Sovetten qalǵan «sınıı traktor» joq qazir. Esesine, sońǵy tehnologıamen jasalǵan traktorlar alqapty shyr aınalyp júr. Byltyr aýdandaǵy 50 sharýa qojalyǵy 60 traktor, 31 qosalqy agregat satyp alǵan. Bıyl taǵy 100 tehnıka satyp alýdy josparlap otyrǵandaryn aıtty.
Aıtpaqshy, osynshama kartopty saqtaıtyn qoıma bar ma dep oılaýlaryńyz múmkin? Tegistik aýylynda 2 myń tonna kartop saqtaıtyn úlken qoıma salynǵanyn aıta keteıik.
Narynqoldyqtar «Eco Chicken» jeıdi
Raıymbek aýdanyndaǵy tirshiligi túzelgen taǵy bir aýyl – Tegistik. Aıtystyń oǵlany Orazáli Dosbosynovtyń kindik qany tamǵan eldi meken. Aýdan ákimdigi osy aýyldan 7 gektar jer bólip, arnaıy óndiris aımaǵyn qurǵan. Qazir bul jerde etti taýyq ósiretin «Eco Chicken» kásiporny qurylypty. 6 myń qusqa arnalǵan eki qora búgin-erteń jumysyn bastaýǵa daıyn. Birer aptada balapandar ákeleledi. Ary qaraı qus eti aýdan kóleminde ǵana emes, respýblıka kóleminde taralady.
Jumyrtqa óndirisi de osy óndiristi aımaqta paıda bolady. Onyń da alǵy sharttary jasalǵan. Kúzge deıin jumys bastaıtyndaryn jetkizdi kásipkerler.
Qytaıǵa qashan shekara ashylady?
Shekaraly aýdanda jeti jyldyń ishinde tórt sporttyq-saýyqtyrý ortalyǵy (FOK) salynypty. Aıtalyq, Sarybastaý, Abaı, Qyzylshekara, Narynqol aýyldaryndaǵy sport keshenderi aýyl balalarynyń kúndelikti bokspen, kúrespen aınalysýyna, voleıbol men basketbol oınaýyna jaqsy múmkindik týdyrǵan.
Jasyratyny joq, mekteptiń sport zalynan basqa mundaı eńseli sporttyq keshen salynbaǵan aýyl men aýdan turǵyndary úshin ýaqyttaryn tıimdi ótkizetin orynǵa aınalǵanyn baıqadyq. Jaqsy oıynshylar ósip kele jatyr eken.
Qurylys salasy boıynsha salynyp jatqan taǵy bir eńseli nysan – aýdandyq emhana qurylysy men turǵynúıler.
250 orynǵa arnalǵan tórt qabatty ǵımaratty salýǵa jáne ishin qajetti medısınalyq qural-jabdyqtarmen toltyrýǵa 4,1 mlrd teńge bólingenin aıtty bas dáriger. Kompúterlik tomografıa apparatyna deıingi barlyq qural-jabdyqtar bolady, qarapaıym otany Almatyǵa shapqylamaı, osy emhanada jasaı beredi.
Biz barǵanda qurylys jumystary 90 paıyzǵa aıaqtaldy degendi aıtty merdigerler. Al endi bul ǵımaratqa jas mamandar kerek. Medısına fakúltetin bitirgen jastarǵa qulaq qaǵys, qolyńyzǵa dıplom alsańyz, Narynqolǵa asyǵyńyz. Memleketten beriletin qomaqty qarjysy bar, turaqty jumysyńyz bar, Aspantaýdyń aıasynda bildeı dáriger bolyp shyǵa kelesiz.
Narynqol aýdan bolyp óz aldyna shyqqanda, sý jańa birneshe úı salynyp, jas mamandarǵa jáne jańa aýdanǵa qyzmet etýge kelgen azamattarǵa bólinip berilgen bolatyn. Qyzyl shatyrly sý jańa baspanalar alystan kóz tartady.
Odan keıin de jaqsy úıler salynǵan. Al bıylǵy boı kóterip jatqan baspana baıaǵy qos qojaıyndy «qorjyn úı». 15 sotyq jerge salynǵan qos páterli úıdiń irgetasy quıylyp bolypty. Jalpy, 22 úıden turatyn 44 páterdiń ár sharshy metrin merdigerler 330 myń teńgeden baǵalap, bitirip berýge kelisim jasaǵan. Osy qarqynmen jumys júrse, qonys toıdyń da aýyly alys emes kórinedi.
Aıtpaqshy, jyldar boıy aıtylyp júrgen Narynqol men Qytaı arasyndaǵy shekara beketi ashylatyn bolypty. Aýdannyń atqa miner azamattary qajetti kelisimsharttardyń aıaqtalǵanyn alǵa tartty. Atalǵan shekara beketinen qazirshe jaıaý týrıser ǵana ótetin kórinedi. Bolashaqta aýyr júk kólikteri de qatynaýy múmkin.
Osy oraıda bir suraq týyndaıdy. Qytaı beti shekaranyń túbine deıin taqtaıdaı tasjol salyp, tirep qoıǵan. Qajetti nysandar boı kótergen. Al buǵan biz daıynbyz ba? Qytaıdan kúnine 40-50 myń saıahatshy aǵylsa, qonaqtardy kútip alatyn qonaqúı, kórsetetin týrısik nysandarymyzdyń áleýeti jete me?
