"Bizdiń ýnıversıtettiń tarıh fakúltetinde Mıhaıl Shlúpıkov degen oqytýshy bar. Burynǵy jyldary ol "Qyrym – Reseıdiki" degen ýaǵyzdy stýdentterdiń qulaǵyna únemi quıatyn. Biz buǵan únsiz kónetinbiz, elemeıtinbiz.
Óıtkeni oqytýshymen salǵylasyp, urysyp, nashar baǵa alýdy kim qalasyn?
Alaıda Ýkraınadaǵy sońǵy oqıǵalarǵa baılanysty bul oqytýshy orys tildi toptarda oqıtyn stýdentter arasynda qaýipti rıtorıkanyń propagandasyna ashyqtan-ashyq kóship aldy.
Mysaly, Mıhaıl Shlúpıkov «Pýtınniń eshqandaı kinási joq, arandatqan Ýkraınanyń ózi kináli» degendi udaıy qaıtalaıdy.
Onyń baılamynsha, Reseı – alyp el, ımperıashyldyq onyń qanynda bar, sondyqtan oǵan jańa terıtorıalar kerek. Ol únemi keńeıýge muqtaj. Onyń mundaı teris tujyrym-kózqarastarynyń bizdiń elimizdiń aýmaqtyq tutastyǵyna janama bolsa da qatysy bar», – deıdi BǴM-ge shaǵymdanǵan stýdentterdiń biri.
Atalǵan jaǵdaıǵa baılanysty Ýnıversıtet basshylyǵy tilshiler qaýymyna áli túsinikteme bermedi.
...
Osydan birneshe aı buryn Reseı Prezıdenti Vladımır Pýtınnen Ýkraınadaǵy soǵys aıaqtalǵan soń, Qazaqstannyń soltústik óńirlerin kúshtep qosyp alýdy suraǵan qostanaılyq Tatána Malahovanyń jazbasy da Qaznette qyzý talqylandy.
Keıinnen oblystyq Polısıa departamenti atalǵan jazba feık akkaýnttan jazylǵan dep túsinikteme berdi.
Ázirshe, álemjelide separatıstik kózqarasta jazba qaldyryp júrgen adamdardyń jaýapkershilikke tartylǵany týraly derek joq.
Birqatar qoǵam belsendileri elimizde «ımperıalyq komplekske» shaldyqqandar bolashaqta tıtýldy ult táýelsizdigine qaýip tóndiredi dep dabyl qaǵyp, tipti olardyń arnaıy tizimin jasaýdy da usyndy.
Osy oraıda Dalanews.kz tilshisi burynǵy odaqtas respýblıkalardaǵy «ımperıalyq komplekstiń» Qazaqstanǵa qaýpi qandaı degen saýaldy sarapshylardan surap kórdi.
Saıasattanýshy Ashat Qasenǵalı Reseı memleketi óziniń saıasatyn burynǵy KSRO quramynda bolǵan elderdiń aýmaǵynda tutas júrgizýge múddeli deıdi.
ÁLEMGE RESEILİK KÓZQARASPEN QARAITYN QAZAQSTANDYQTAR TÝRALY
«Sońǵy jyldary soltústik kórshimizdiń ımperıalyq ambısıasy naqty kórine bastady. Qyrymdy tartyp alýdan keıin, medıaqurylymda ony ashyq nasıhattaýǵa kóshti.
Iaǵnı Reseı memleketi óziniń saıasatyn burynǵy Reseı ımperıasynyń aýmaǵynda tutas júrgizýge múddeli ekenin ańǵartýda. Sol maqsatta túrli fılmder, baǵdarlamalar túsirip keledi. Onyń barlyǵy sanaǵa tikeleı áser etýde.
Sebebi qazirgi zamannyń kúresi, ol adam sanasy úshin kúres. Adamnyń sanasyna óz qundylyǵyńdy engize bilseń bolǵany.
Mine, Reseı sol baǵytty ustanýda. Onyń bul saıasaty bizdiń elimizde de aıqyn kórinis tabýda. Sebebi elimizde aqparattyq qaýipsizdik tómen, áleýmettik jelini baqylaý joqtyń qasy. Ashyq jatqan alań. Al ol alańǵa kim kelip, qandaı doppen oıyn oınaımyn dese óz erki.
Reseı bul múmkindikti qalt jibermeýde. Múltfılmnen bastap, gazet-jýrnal, saıttarǵa deıin sol saıasatty ustanýda. Sondyqtan bul sózsiz áser etedi»,-dedi ol.
Saıasattanýshynyń pikirinshe, álemge Qazaqstannyń emes, reseılik kózqaraspen qaraıtyn qazaqstandyqtardyń sany artýda.
«Álemge Qazaqstannyń kózimen emes, reseılik kózqaraspen, ımpershilik kózqaraspen qaraıtyndardyń sany artýda. Al, ekinshi jaǵynan Reseıdiń Qyrymdy alýy men Ýkraınaǵa ashyq soǵys ashýy keı azamattar turǵysynan «rasymen Reseı ımperıasy qaıta tirilýde» degen emosıalyq kóńil-kúı týyndatýda.
Osynyń barlyǵy álemjelide ashyq kórinis taýyp otyr. Kez kelgen ımperıalısik ıdeologıa biz úshin qaýipti. Sebebi ımperıalızm ıdeıasy – basqynshylyq, jaýlap alý, bir memlekettiń ekinshi memleket aldyndaǵy ústemdigi.
Sondyqtan Reseı tarapynan týyndaıtyn ımperıalısik ıdeologıa sózsiz Qazaqstannyń aýmaqtyq tutastyǵyna, Qazaqstannyń syrtqy saıasattaǵy derbestigine qarsy jumys isteıtin bolady.
Sońǵy jyldary til saıasatyn ustanýda, bizdiń jerimizdiń aýmaqtyq tutastyǵyna tarıhı turǵydan kúmán keltirýde osy kózqaras aıqyn kórinip otyr, sondyqtan bul bizge tikeleı qaýipti ıdeologıa»,-dedi Ashat Qasenǵalı.
"Reseı Qazaqstannyń terıtorıalyq tutastyǵyna qaýip tóndirýi múmkin"
Jeke bas qaýipsizdigine baılanysty aty-jónin jazbaýymyzdy ótingen reseılik (ulty orys emes) jýrnalıs kóptegen tanystarynyń Qazaqstanǵa kóshýdi josparlap otyrǵanyn jáne olardyń keıbiri erteńgi kúni Qazaqstannyń terıtorıalyq tutastyǵyna qaýip tóndirýi múmkin ekenin jasyrmady.
«RF qazirgi bıliktiń saıasatyna qarsy jastar jappaı kórshiles elderge mıgrasıalanýdy bastap ketti. Olardyń birazy Qazaqstan azamattyǵyn alý úshin qazaqstandyq qyzdarǵa úılenýge, sol elde turaqtap qalýǵa tyrysatyny anyq. Qazirdiń ózinde meniń aınalamdaǵy biraz tanystarym Qazaqstandaǵy tanystaryna habarlasyp, qazaq tilin úırenýge qansha ýaqyt ketetinin surap, qaı óńirde orys tilinen qysym kórmeıtinderin anyqtap jatyr. Telegramda arnaıy kanal ashyp, bir-birimen aqparat almasýda.
Orys jastarynyń aýmaqtaryńyzǵa jappaı kirýine tyıym salynbaıtyny anyq, biraq birshama ýaqyttan keıin olardyń arasyndaǵy keıbir shovınısik, ımperıalısik kózqarastaǵy azamattardyń «qysym kórip jatyrmyz» dep Kremlden kómek suramaýyna kim kepil bere alady?!
TMD aýmaǵyndaǵy adamdardyń ımpershildik kompleksine AQSH pen Keńes Odaǵy arasyndaǵy Qyrǵı qabaq soǵystyń áseri boldy. Sol kezdegi aqparattyq soǵys Keńes adamyna «báleniń bári batystan keledi» degen uǵymdy jaqsylap sińirdi. Baıqasańyz, Ýkraınadaǵy soǵysty qoldaıtyndardyń kóbi ýkraındyqtarǵa emes, Amerıkaǵa qarsy.
Mundaı túsinik memlekettik BAQ propagandasynyń áseri men halyqtyń saýatsyzdyǵy. Esi durys adam qaı elde bolsyn qan tógilip, jazyqsyz adamdardyń ajal qushqanyn qoldamaıdy»,-dedi halyqaralyq jýrnalıs.
Onyń aıtýynsha, patsha rejıminiń quldyraýy da, Keńes ókimetiniń ornaýy orys ultynyń boıyndaǵy otarshyldyq rýhty túbegeıli joıǵan joq.
«Jalpy orystardyń ımperıalısik kózqarasy jaıdan-jaı paıda bolǵan joq, óıtkeni tarıhta bıliktiń sabaqtastyǵy, otarlaý, yqpal etý aımaqtaryn ulǵaıtý men nyǵaıtý úshin tárbıelengen urpaq bar.
Alaıda keńestik Reseıde olar «keńestik adamdy» qalyptastyrýǵa tyrysty jáne basymdylyq – tıtýldy ultta boldy. Imperıalyq rýh – ózge ulttarǵa ǵana emes, bıliktiń kez-kelgen alys aımaqtarǵa degen qarym-qatynasynan baıqaldy. Esińizde bolsa, Máskeý «Ortalyq» dep atalatyn.
Odan bólek, ekinshi dúnıejúzilik soǵys daǵdarysy, Keńes Odaǵynyń fashızmdi joıýdaǵy úlken jeńisin qosyńyz.
Atalǵan jeńiste Odaqtaǵy ózge ult ókilderiniń bolǵany esepke alynbaı, sózsiz «orys álemi» de-fakto jeńimpaz bolyp shyǵa keldi. Bul da ımpershildik rýhtyń ósýine yqpalyn tıgizdi. Sondaı-aq, Imperıanyń jospary kóp jaǵdaıda geografıalyq yqpal etýge qatysty bolǵanymen, buǵan odaqtyń ıdeologıalyq komponenti – komýnızmdi barlyq jerde taratý qosyldy.
Sondaı-aq, sol kezdegi álemdi ıelengen «Qyrǵı qabaq» soǵys orystardyń ımpershildigin tómendetpedi, kerisinshe, álemge beıbitshilik ornatatyn «orys adamy» beınesiniń romantıkasy paıda boldy. Halyqty saýattandyrý jumystarynan kóptegen adamdardyń kózi ashyldy degenimizben, buqaralyq aqparat quraldary arqyly mıllıondaǵan adamdarǵa bılik óz ıdeologıasyn erkin júrgizip kele jatyr.
Oǵan Reseıdiń Donesk pen Lýgansk halyq respýblıkalary, Qazaqstan terıtorıasyna qatysty memlekettik arnalarynan Kreml depýttattarynyń aıtyp júrgen málimdemeleri dálel»,-deıdi spıkerimiz.
TMD-daǵy Reseı propagandasy
Jýrnalıs Reseıdegi ımperıalısik ıdeologıany nasıhattaýdyń birneshe quraly TMD aýmaǵynda astyrtyn júrgizilip otyr deıdi.
«Qazirgi zamanaýı Reseıdegi ımperıalısik pıǵyldaryn nasıhattaıtyn taǵy bir qura – din.
Sońǵy jyldary búkil Reseı boıynsha myńdaǵan shirkeýler qaıta jańǵyryp, olardyń barlyǵy qazirgi bılik basyndaǵy elıtaǵa baǵynyshty bolyp otyr, jáne ol jáı ǵana Pravoslavtik emes, orys Pravoslavtik shirkeýi dep atalady.
TMD boıynsha «Mır», «Pervyı kanal» syndy arnalar men burynǵy odaqtas elderde qalǵan orystarmen jumys isteıtin halyqaralyq «Rossotrýdnıchestvo» Federaldy agenttikteri, túrli qorlar atalǵan ıdeologıaǵa jumys isteıdi.
Olar gýmanıtarlyq kómekter kórsetip, orys jastaryna granttar taǵaıyndap, sol arqyly jastarǵa – kez kelgen jaǵdaıda senderdi qorǵaıtyn memleket bar degen ıdeologıany sińirip keledi. KVN, túrli mádenı sharalarda da orys áleminiń ıdeologıasy qatty nasıhattalady.
Men sıaqty ózge ult ókilderi orys tilinde erkin sóılese «sen orys mádenıetin myqty bilesiń, demek sen oryssyń» degen túsinikte qalypty bolyp ketken. Máselen, reseılik álemge tanymal model Irına Sheıh tatar ultynyń ókili bolǵanymen, onyń paraqshasyndaǵy pikirler «ol orystyń sulýy», «ol orystyń qyzy bolǵan soń, Ronaldýdyń basyn aınaldyryp aldy. Biz bárinen myqtymyz» degenge keledi. Iaǵnı, mundaǵy qyzyl pasport Reseı azamatysyń degendi emes, oryssyń degendi bildiredi.
Kez kelgen ótken tarıhqa degen nostalgıa – búgingi kúnniń ekonomıkalyq jáne basqa da faktorlaryn quldyratýǵa aparady. Tarıhta eshqandaı ımperıa máńgi ómir súrgen emes.
Bul óte kúrdeli, sosıopsıhologıalyq qubylys, sebebi, sanasy saıası ıdeologıaǵa ýlanǵan «massany» basqarýdyń sońy – búgingi kúni biz kórip otyrǵan tarıhty basqynshylyq, ozbyrlyq arqyly ózgertkisi keletin basshylardy týdyryp otyr. Al, zardabyn shegip jatqan qarapaıym halyq»,-dedi jýrnalıs.
Ázirlegen, Aıjan MUHAMETQALIEVA
