Qazirgi damyǵan zamanda qaýipsizdik júıesi ýaqyttan oza qımyldaýynyń mańyzy zor. Óıtkeni tabıǵı apattar men óndiristik apattar jıilep, jańa tehnologıalar jyldam damyp jatqan dáýirde halyqtyń qaýipsizdigi eski qural-jabdyqtarmen nemese baıaǵy júıemen qamtamasyz etile almaıdy. Ásirese aýyl-aımaqtarda órt, sý tasqyny nemese jol apaty bola qalsa, qutqarýshylardyń bir-birimen tez ári senimdi baılanys ornatýy ómir men ólimniń ara-jigin sheshetin sátter bolady. Osyndaı jaǵdaıda sıfrlyq radıobaılanys júıesiniń engizilýi azamattyq qorǵaýdy múlde jańa deńgeıge kóterip otyr.
2025 jyldyń basynan bastap Qazaqstanda tótenshe jaǵdaılar júıesinde vedomstvoaralyq jańa radıobaılanys jelisi iske qosyldy. Bul – burynǵy shashyrańqy, ár mekeme óz aldyna jumys isteıtin júıeden birtutas baılanysqa kóshý. Tótenshe jaǵdaılar mınıstrligi, İshki ister mınıstrligi men Ulttyq ulannyń radıobaılanys arnalary biriktirilip, biryńǵaı platforma quryldy.
Mundaı tájirıbe TMD aýmaǵynda joq, demek Qazaqstan aımaqtaǵy tehnologıalyq kóshbasshylyqqa umtylyp otyrǵanyn ańǵarýǵa bolady. Jańa júıeniń alǵashqy tolqyny Pavlodar men Túrkistanda iske qosyldy. Bul óńirler el kartasynda synaq alańy emes, naqty nátıjesin kórsetken aımaqtarǵa aınaldy. Artynsha Shymkent, Abaı, Qyzylorda, Petropavl, Aqtaý sekildi qalalarǵa da jańa stansıalar ornatý josparlanyp otyr.
Buryn túrli vedomstvolar apat ornyna kelgende bir-birimen baılanysa almaı, ýaqyt joǵaltatyn. Bir júıede sóılespegen soń, aqparat jetkizý kesheýildeıtin, sheshim qabyldaý baıaýlaıtyn. Al jańa radıobaılanys bul kedergini joıyp, ár qyzmettiń áreketin bir arnaǵa toǵystyrady. Máselen, órt shyqqanda polısıa joldy jaýyp, jedel járdem zardap shekkenderdi alyp shyqqanda, qutqarýshylar tikeleı efırde ózara aqyldasyp, naqty qadamdy birden jasaı alady.
Qazirgi tańda 1141 portatıvti radıostansıa, 67 mobıldi jáne 24 stasıonarlyq qurylǵy, sondaı-aq 35 spýtnıktik telefon men 22 dron satyp alynbaq. Árbir radıostansıa – qutqarýshynyń qolyndaǵy senimdi qural, árbir dron – alystaǵy jaǵdaıdy kózben kórýge múmkindik beretin «ushqyshsyz serik». Al spýtnıktik telefondar shalǵaı aýyldardaǵy baılanysty qamtamasyz etip, kez kelgen apat jaǵdaıynda aqparat almasýdy úzdiksiz etedi. Buǵan qosa, PTT úlken knopkasy bar garnıtýralar qutqarýshylarǵa alań ústinde qolyn bosatpaı-aq sóılesýge jaǵdaı jasaıdy.
Tehnologıanyń tıimdiligi tek qural sanyna emes, onyń senimdiligi men qoljetimdiligine baılanysty. Sol úshin bazalyq stansıalar eldiń ár óńirinde júıeli ornalastyrylýda. Almatydan Qostanaıǵa, Túrkistannan Kókshetaýǵa deıingi aralyqta jańa stansıalar ornatylady. Aqtóbede montajdaý jumystary bastalyp ta ketti. Bul – baılanystyń úzdiksizdigin qamtamasyz etip, eń shalǵaı aýyldaǵy qutqarýshyny da birtutas júıege qosýǵa múmkindik beredi.
Saıası turǵydan alǵanda, mundaı jobalar memlekettiń óz azamattaryna degen jaýapkershiligin kúsheıtedi. Tótenshe jaǵdaılar kezinde halyq bılikke senim artady, al bıliktiń mindeti – sol senimdi aqtaý. Ashyq derekterge súıensek, jańa radıobaılanys júıesi engizilgennen keıin tótenshe oqıǵalarǵa den qoıý ýaqyty orta eseppen 20-30 paıyzǵa qysqarady dep kútilýde.
Keńes dáýirinen beri qalyptasqan eski júıeden bas tartyp, zamanaýı tehnologıaǵa kóshý – Qazaqstannyń strategıalyq tańdaýy. Bul tek qutqarý qyzmetiniń máselesi emes, ulttyq qaýipsizdikke tikeleı qatysy bar qadam. Óıtkeni tabıǵı apattar, óndiristik jarylystar nemese tipti geosaıası táýekelder kezinde birtutas baılanys júıesiniń bolýy memlekettiń turaqtylyǵyn qamtamasyz etedi.
Sandyq radıobaılanys – jaı ǵana tehnıkalyq jetistik emes, ol haos pen tártiptiń arasyndaǵy názik shekarany ustap turatyn qural. Qazirgi zamannyń boljaýsyz syn-qaterlerinde senimdi baılanys júıesi – qutqarýshylar úshin baǵyt-baǵdar, halyq úshin tynyshtyq kepili. Endeshe bul jobanyń damýy – eldiń tótenshe jaǵdaılarǵa daıyndyq deńgeıin arttyrýmen birge, qoǵamdaǵy senim men qaýipsizdikti nyǵaıtýdyń naqty qadamy.
