Búginderi Qazaqstanda ıslamdyq qarjy ónimderine degen suranys joǵary.Al bul suranysty qanaǵattandyrý deńgeıi qandaı? Bul saýalǵa qatysty Islamdyq qarjy jáne bıznes qaýymdastyǵynyń tóraǵasy Mádına Týkýlova 19 mamyrda Islamic Finance and Business Forum aıasynda jan-jaqty ári tolyqqandy málimetter usyndy, dep habarlaıdy Dalanews.kz.
Qazaqstanda ıslam qarjy ónimderine degen suranys qandaı ári ol qalaı anyqtalýda?
"Ótken jyly "Astana" halyqaralyq qarjy ortalyǵynda (AHQO) Islam damý bankimen birlesip ıslamdyq qarjy ónimderine degen suranysty baǵalaý turǵysynda zertteý júrgizdik. Mysaly, ıslam depozıtteriniń bir ózi boıynsha suranys 2,8 trln teńgeni quraıdy. Oǵan qosa, "Astana" halyqaralyq qarjy ortalyǵy sheńberinde ıslam qarjysy óte belsendi damyp keledi: bizde zańnamalyq baza quryldy, alǵashqy ıslamdyq qarjy jáne qarjylyq emes ınstıtýttar bar. Ótken jyly alǵash ret ıslam baǵaly qaǵazdary aınalymǵa shyǵaryldy. Jańa ıslam ınvestısıalyq qory paıda boldy", - dedi Mádına Týkýlova.
Ol ıslamdyq qarjy quraldary boıynsha halyq tarapynan da, sol sekildi ıslamdyq qarjy oıynshylary tarapynan da belsendilik baryn naqtylaıdy.
"Zertteý aıasynda biz osy qyzmetti tutynatyn elimizdegi 18 ben 65 jas aralyǵyndaǵy 2,2 mıllıon musylman bar dep eseptedik. Bul rette biz ıslamdyq qarjy dinı tanymyna qaramastan barshaǵa arnalatynyn basa aıta ketkimiz keledi. Blaısha aıtqanda, bul - Qazaqstan azamattary úshin qarjylandyrýdyń balamaly kózi. Sol sekildi bul - Taıaý Shyǵys pen Ońtústik-Shyǵys Azıa elderinen ınvestısıa tartý múmkindigi", - deıdi ol.
Onyń pikirinshe, mundaı quraldar árbir qazaqstandyqqa qajet.
"Biz rıteıl men SHOB tarapynan týyndaǵan suranys pen qyzyǵýshylyqtardyń kýási bolyp otyrmyz. Sondyqtan bolashaqta mundaı qarjy quraldary keń qanat jaıa beredi. Negizinen,n bul rette naryq oıynshylary bólshek qarjylandyrý ónimderin damytýǵa kóp kóńil bóledi dep oılaımyn. Eger adamdardyń ınvestısıalyq ónimderge degen suranysy óte joǵary bolsa, onda másele basqalaı. Tıisinshe, ınvestısıalyq quraldar men ıslam depozıtterin damytý qajet bolady. Sonymen qatar, biz ıslamdyq ıpotekaǵa suranys artyp otyrǵanyn baıqap otyrmyz. Jalpylaı alǵanda, bizdiń esebimizshe, 5 trln teńgeden astam qarjy - ıslamdyq qarjy ónimderine degen suranys. Onyń ishinde 2 trln teńgeden astamy – bul ıslamdyq ıpotekanyń enshisine tıesili", - dedi Týkýlova.
Islamdyq qarjynyń dástúrli qarjylandyrý kózderinen aıyrmasy qandaı?
Sondaı-aq ol ıslamdyq qarjynyń dástúrli qarjylandyrýdan aıyrmasy nede ekenin de túsindire ketti.
"Birinshiden, bul arada nesıeniń syıaqy mólsherlemesi degen joq. Iaǵnı, aqshany aqshanyń kómegimen kóbeıtý degen bolmaıdy. Islamdyq qarjy adaldyqqa, etıkaǵa, ashyqtyqqa negizdelgen. Sonymen qatar, bank pen klıent arasynda teńdeı seriktestik baılanys ornatylady. Iaǵnı, olar mártbesi turǵysynda bir-birine seriktes. Men jaqynda túrik bankteriniń biriniń ókiliniń dárisinde bolyp, óte qyzyq faktiden qanyqtym. Dástúrli bank úshin jaqsy klıent kim? Bul saýalǵa ol: "Ýaqytyly nesıe somasyn tóleıtin, biraq arasynda keshiktirip tólem jasaıtyn tutynýshy", - dedi. Nege? Sebebi tólemdi keshiktirgeni úshin ósimpuldar men aıyppuldar qarastyrylyp, olar dástúrli bankterge kiristiń bir bóligi bolyp enedi. Islam bankterinde mundaı ósimpuldar men aıyppuldarǵa tyıym salynady. Biraq klıentterdi tártipke keltirý maqsatynda sharıǵatqa saı ǵalymdar olardy qoldanýǵa ruqsat bergen, biraq ony bank ózine emes, qaıyrymdylyqqa jumsaıdy. Onda da ol banktiń atynan emes, klıenttiń atynan jasalady", - dep túsindiredi Mádına Týkýlova.
Islamdyq ıpoteka ónimderin qashan tutynýǵa bolady?
Onyń aıtýynsha, qazir Qazaqstanda ıslamdyq ıpotekany iske asyratyn quraldar ázirlenýde.
"Ózderińiz biletindeı, Qazaqstanda dástúrli bankter ıslamdyq qarjylandyrýdy usyna almaıdy. Qazir retteýshi organ - QR Qarjy naryǵyn retteý jáne damytý agenttigi "Bankter týraly" jańa zań aıasynda dástúrli bankter de ıslamdyq qarjylandyrý qyzmetin usyna alýy úshin "ıslamdyq terezeler" quralyn aınalymǵa engizý máselesin talqylaýda. Biraq qazirgi ýaqytta bul rette eshbir tetikterdiń bolmýyna baılanysty biz jýyrda "Otbasy bankpen" qandaı sharalar qoldanýǵa bolatynyn talqyladyq", – deıdi spıker.
Mádına Týkýlova elimizde "ıslamdyq terezelerdi" usyný máselesi óte kúrdeli ekenin jáne ol zańnamalyq turǵyda birqatar baǵyttardy pysyqtaýdy talap etetinin aıtady.
"Qazaqstanda,bizdiń túsinýimizshe, qazir bankter týraly zań aıasynda retteýshi organ belgili bir bastamalardy usynýda. Iaǵnı, dástúrli bankter osyndaı terezelerdi asha alýy úshin retteýshi organ tarapynan áleýetti normatıvterge de, ishki normatıvterge de ózgerister engizilip, jańa retteýshi baza tolyǵymen qurylatyn bolady. Ol qandaı formada bolady, bizge ol jaǵyn áli beımálim. Biz retteýshi organ tarapynan usynystardy asyǵa kútemiz, óıtkeni qabyldanatyn qujattardyń sapaly bolýy úshin qaýymdastyq retinde kómek kórsete alamyz dep úmittenemiz", - dep sózin tolyqtyrady ol.
Ol ıslamdyq ıpotekanyń qashan paıda bolatyny "ıslamdyq terezeler" týraly erejeni qamtıtyn "Bankter týraly" jańa zań jobasynyń qabyldanýymen baılanysty ekenin aıtady.
"Meniń bilýimshe, retteýshi organ bul zańdy aǵymdaǵy jyldyń sońyna deıin ázirlep, qabyldap qalady. Múmkin odan erterek nemese keshirek degendeı", - dedi qaýymdastyq basshysy.
Atalǵan forým aıasynda Májilis depýtaty Tatána Saveleva jýrnalıserdiń suraqtaryna jaýap bere otyryp, "Bankter jáne bank qyzmeti týraly" jańa zańda ıslamdyq qarjylandyrýdy damytýǵa baılanysty jekelegen normalar qamtylǵanyn rastady.
"Suranys bary – ras, bul sózsiz. Bizge osy suranysty qanaǵattandyrý baǵytynda bet alý kerek. Qazir zań qandaı naqty normalardy qamtıtynyn tolyqqandy aıta almaımyn, bul jaǵy qyrkúıekte belgili bolady. Sol kezde biz osy quraldardyń barlyǵyn qalaı tezirek aınalymǵa engizýge bolatynyn talqylaý úshin naryq ókilderin, sarapshylardy shaqyratyn bolamyz", - dedi depýtat.
