بۇگىندەرى قازاقستاندا يسلامدىق قارجى ونىمدەرىنە دەگەن سۇرانىس جوعارى.ال بۇل سۇرانىستى قاناعاتتاندىرۋ دەڭگەيى قانداي؟ بۇل ساۋالعا قاتىستى يسلامدىق قارجى جانە بيزنەس قاۋىمداستىعىنىڭ ءتوراعاسى ءمادينا تۋكۋلوۆا 19 مامىردا Islamic Finance and Business Forum اياسىندا جان-جاقتى ءارى تولىققاندى مالىمەتتەر ۇسىندى، دەپ حابارلايدى Dalanews.kz.

قازاقستاندا يسلام قارجى ونىمدەرىنە دەگەن سۇرانىس قانداي ءارى ول قالاي انىقتالۋدا؟

"وتكەن جىلى "استانا" حالىقارالىق قارجى ورتالىعىندا (احقو) يسلام دامۋ بانكىمەن بىرلەسىپ يسلامدىق قارجى ونىمدەرىنە دەگەن سۇرانىستى باعالاۋ تۇرعىسىندا زەرتتەۋ جۇرگىزدىك. مىسالى، يسلام دەپوزيتتەرىءنىڭ ءبىر ءوزى بويىنشا سۇرانىس 2،8 ترلن تەڭگەنى قۇرايدى. وعان قوسا، "استانا" حالىقارالىق قارجى ورتالىعى شەڭبەرىندە يسلام قارجىسى وتە بەلسەندى دامىپ كەلەدى: بىزدە زاڭنامالىق بازا قۇرىلدى، العاشقى يسلامدىق قارجى جانە قارجىلىق ەمەس ينستيتۋتتار بار. وتكەن جىلى العاش رەت يسلام باعالى قاعازدارى اينالىمعا شىعارىلدى. جاڭا يسلام ينۆەستيسيالىق قورى پايدا بولدى"، - دەدى ءمادينا تۋكۋلوۆا.

ول يسلامدىق قارجى قۇرالدارى بويىنشا حالىق تاراپىنان دا، سول سەكىلدى يسلامدىق قارجى ويىنشىلارى تاراپىنان دا بەلسەندىلىك بارىن ناقتىلايدى.

"زەرتتەۋ اياسىندا ءبىز وسى قىزمەتتى تۇتىناتىن ەلىمىزدەگى 18 بەن 65 جاس ارالىعىنداعى 2،2 ميلليون مۇسىلمان بار دەپ ەسەپتەدىك. بۇل رەتتە ءبىز يسلامدىق قارجى ءدىني تانىمىنا قاراماستان بارشاعا  ارنالاتىنىن باسا ايتا كەتكىمىز كەلەدى. بلايشا ايتقاندا، بۇل - قازاقستان ازاماتتارى ءۇشىن قارجىلاندىرۋدىڭ بالامالى كوزى. سول سەكىلدى بۇل - تاياۋ شىعىس پەن وڭتۇستىك-شىعىس ازيا ەلدەرىنەن ينۆەستيسيا تارتۋ مۇمكىندىگى"، - دەيدى ول.

ونىڭ پىكىرىنشە، مۇنداي قۇرالدار ءاربىر قازاقستاندىققا قاجەت.

"ءبىز ريتەيل مەن شوب تاراپىنان تۋىنداعان سۇرانىس پەن قىزىعۋشىلىقتاردىڭ كۋاسى بولىپ وتىرمىز. سوندىقتان بولاشاقتا مۇنداي قارجى قۇرالدارى كەڭ قانات جايا بەرەدى. نەگىزىنەن،ن بۇل رەتتە نارىق ويىنشىلارى بولشەك قارجىلاندىرۋ ونىمدەرىن دامىتۋعا كوپ كوڭىل بولەدى دەپ ويلايمىن. ەگەر ادامداردىڭ ينۆەستيسيالىق ونىمدەرگە دەگەن سۇرانىسى وتە جوعارى بولسا، وندا ماسەلە باسقالاي. تيىسىنشە، ينۆەستيسيالىق قۇرالدار مەن يسلام دەپوزيتتەرىن دامىتۋ قاجەت بولادى. سونىمەن قاتار، ءبىز يسلامدىق يپوتەكاعا سۇرانىس ارتىپ وتىرعانىن بايقاپ وتىرمىز. جالپىلاي العاندا، ءبىزءدىڭ ەسەبىمىزشە، 5 ترلن تەڭگەدەن استام قارجى - يسلامدىق قارجى ونىمدەرىنە دەگەن سۇرانىس. ونىڭ ىشىندە 2 ترلن تەڭگەدەن استامى – بۇل يسلامدىق يپوتەكانىڭ ەنشىسىنە تيەسىلى"، - دەدى تۋكۋلوۆا.

يسلامدىق قارجىنىڭ ءداستۇرلى قارجىلاندىرۋ كوزدەرىنەن ايىرماسى قانداي؟

سونداي-اق ول يسلامدىق قارجىنىڭ ءداستۇرلى قارجىلاندىرۋدان ايىرماسى نەدە ەكەنىن دە تۇسىندىرە كەتتى.

"بىرىنشىدەن، بۇل ارادا نەسيەنىڭ سىياقى مولشەرلەمەسى دەگەن جوق. ياعني، اقشانى اقشانىڭ كومەگىمەن كوبەيتۋ دەگەن بولمايدى. يسلامدىق قارجى ادالدىققا، ەتيكاعا، اشىقتىققا نەگىزدەلگەن. سونىمەن قاتار، بانك پەن كليەنت اراسىندا تەڭدەي سەرىكتەستىك بايلانىس ورناتىلادى.  ياعني، ولار مارتبەسى تۇرعىسىندا ءبىر-بىرىنە سەرىكتەس. مەن جاقىندا تۇرىك بانكتەرىنىڭ ءبىرىنىڭ وكىلىءنىڭ دارىسىندە بولىپ، وتە قىزىق فاكتىدەن قانىقتىم. ءداستۇرلى بانك ءۇشىن جاقسى كليەنت كىم؟ بۇل ساۋالعا ول: "ۋاقىتىلى نەسيە سوماسىن تولەيتىن، ءبىراق اراسىندا كەشىكتىرىپ تولەم جاسايتىن تۇتىنۋشى"، - دەدى. نەگە؟ سەبەبى تولەمدى كەشىكتىرگەنى ءۇشىن ءوسىمپۇلدار مەن ايىپپۇلدار قاراستىرىلىپ، ولار ءداستۇرلى بانكتەرگە كىرىستىڭ ءبىر بولىگى بولىپ ەنەدى. يسلام بانكتەرىندە مۇنداي ءوسىمپۇلدار مەن ايىپپۇلدارعا تىيىم سالىنادى. ءبىراق كليەنتتەردى تارتىپكە كەلتىرۋ ماقساتىندا شاريعاتقا ساي عالىمدار ولاردى قولدانۋعا رۇقسات بەرگەن، ءبىراق ونى بانك وزىنە ەمەس، قايىرىمدىلىققا جۇمسايدى. وندا دا ول بانكتىڭ اتىنان ەمەس، كليەنتتىڭ اتىنان جاسالادى"، - دەپ تۇسىندىرەدى ءمادينا تۋكۋلوۆا.

يسلامدىق يپوتەكا ونىمدەرىن قاشان تۇتىنۋعا بولادى؟

ونىڭ ايتۋىنشا، ءقازىر قازاقستاندا يسلامدىق يپوتەكانى ىسكە اسىراتىن قۇرالدار ازىرلەنۋدە.

"وزدەرىڭىز بىلەتىندەي، قازاقستاندا ءداستۇرلى بانكتەر يسلامدىق قارجىلاندىرۋدى ۇسىنا المايدى. ءقازىر رەتتەۋشى ورگان - ق ر قارجى نارىعىن رەتتەۋ جانە دامىتۋ اگەنتتىگى "بانكتەر تۋرالى" جاڭا زاڭ اياسىندا ءداستۇرلى بانكتەر دە يسلامدىق قارجىلاندىرۋ قىزمەتىن ۇسىنا الۋى ءۇشىن "يسلامدىق تەرەزەلەر" قۇرالىن اينالىمعا ەنگىزۋ ماسەلەسىن تالقىلاۋدا. ءبىراق قازىرگى ۋاقىتتا بۇل رەتتە ەشبىر تەتىكتەرءدىڭ بولمۋىنا بايلانىستى ءبىز جۋىردا "وتباسى بانكپەن" قانداي شارالار قولدانۋعا بولاتىنىن تالقىلادىق"، – دەيدى سپيكەر.

ءمادينا تۋكۋلوۆا ەلىمىزدە "يسلامدىق تەرەزەلەردى" ۇسىنۋ ماسەلەسى وتە كۇردەلى ەكەنىن جانە ول زاڭنامالىق تۇرعىدا ءبىرقاتار باعىتتاردى پىسىقتاۋدى تالاپ ەتەتىنىن ايتادى.

"قازاقستاندا،ءبىزدىڭ تۇسىنۋىمىزشە، ءقازىر بانكتەر تۋرالى زاڭ اياسىندا رەتتەۋشى ورگان بەلگىلى ءبىر باستامالاردى ۇسىنۋدا.  ياعني، ءداستۇرلى بانكتەر وسىنداي تەرەزەلەردى اشا الۋى ءۇشىن رەتتەۋشى ورگان تاراپىنان الەۋەتتى نورماتيۆتەرگە دە، ىشكى نورماتيۆتەرگە دە وزگەرىستەر ەنگىزىلىپ، جاڭا رەتتەۋشى بازا تولىعىمەن قۇرىلاتىن بولادى. ول قانداي فورمادا بولادى، بىزگە ول جاعىن ءالى بەيمالىم. ءبىز رەتتەۋشى ورگان تاراپىنان ۇسىنىستاردى اسىعا كۇتەمىز، ويتكەنى قابىلداناتىن قۇجاتتاردىڭ ساپالى بولۋى ءۇشىن قاۋىمداستىق رەتىندە كومەك كورسەتە الامىز دەپ ۇمىتتەنەمىز"، - دەپ ءسوزىن تولىقتىرادى ول.

ول يسلامدىق يپوتەكانىڭ قاشان پايدا بولاتىنى "يسلامدىق تەرەزەلەر" تۋرالى ەرەجەءنى قامتيتىن "بانكتەر تۋرالى" جاڭا زاڭ جوباسىنىڭ قابىلدانۋىمەن بايلانىستى ەكەنىن ايتادى.

"مەنىڭ بىلۋىمشە، رەتتەۋشى ورگان بۇل زاڭدى اعىمداعى جىلدىڭ سوڭىنا دەيىن ازىرلەپ، قابىلداپ قالادى. مۇمكىن ودان ەرتەرەك نەمەسە كەشىرەك دەگەندەي"، - دەدى قاۋىمداستىق باسشىسى.

اتالعان فورۋم اياسىندا ءماجىلىس دەپۋتاتى تاتيانا ساۆەليەۆا جۋرناليستەردىڭ سۇراقتارىنا جاۋاپ بەرە وتىرىپ، "بانكتەر جانە بانك قىزمەتى تۋرالى" جاڭا زاڭدا يسلامدىق قارجىلاندىرۋدى دامىتۋعا بايلانىستى جەكەلەگەن نورمالار قامتىلعانىن راستادى.

"سۇرانىس بارى – راس، بۇل ءسوزسىز. ءبىزگە وسى سۇرانىستى قاناعاتتاندىرۋ باعىتىندا بەت الۋ كەرەك. ءقازىر زاڭ قانداي ناقتى نورمالاردى قامتيتىنىن تولىققاندى ايتا المايمىن، بۇل جاعى قىركۇيەكتە بەلگىلى بولادى. سول كەزدە ءبىز وسى قۇرالداردىڭ بارلىعىن قالاي تەزىرەك اينالىمعا ەنگىزۋگە بولاتىنىن تالقىلاۋ ءۇشىن نارىق وكىلدەرىن، ساراپشىلاردى شاقىراتىن بولامىز"، - دەدى دەپۋتات.