Astanada «Stereotıptersiz psıhıkalyq densaýlyq: Shızofrenıa týraly neni bilý kerek?» degen taqyrypta dóńgelek ústel otyrysy ótti. İs-shara Dúnıejúzilik shızofrenıa týraly aqparattandyrý kúnine oraı uıymdastyrylyp, «Gedeon RichterKZ» JSHS men Niettes áleýmettik-azamattyq alańynyń qoldaýymen ótti.

Dıskýssıanyń moderatory — QR Prezıdentijanyndaǵy Áıelder isteri jáne otbasylyq-demografıalyq saıasat jónindegi ulttyq komısıanyń múshesi Nazym Janǵazy boldy.

Shızofrenıa – sozylmaly psıhıkalyq dert, oltýraly qoǵamda áli kúnge deıin kóptegen jańsaqpikir men qorqynyshtar bar. 

Dúnıejúzilik densaýlyq saqtaý uıymynyń derekterine sáıkes, álemde shamamen 24 mıllıon adam shızofrenıamen ómir súredi eken, bul árbir 300 adamnyń biri, al eresekter arasynda – árbir 222 adamnyń biri(0,45%). Qazaqstanda bul dıagnozben shamamen 40 myń adam ómir súrip jatyr.

Aýrý, ádette, 20-29 jas aralyǵynda baıqalady jáne adamnyń ómir sapasyna, qarym-qatynasyna, áleýmettik beıimdelýine edáýir áser etedi. Dárigerlerdiń aıtýynsha, shızofrenıa belgileri alǵash baıqalǵannan keıin naýqastar psıhıatrıalyq kómekke orta eseppen 10-15 jyldan keıin ǵana júginedi. Bul – dıagnozdan qorqý, «tirkeýge qoıý» týraly mıfter men qoǵamdyq aıyptaýdan týyndaǵan úreı saldarynan bolsa kerek.

«Gedeon Richter KZ» JSHS ortalyq júıke júıesi aýrýlaryn emdeýge arnalǵan terapıa salasyndaǵy zertteýler men ázirlemelerdi qoldaıdy. Biz aqparattandyrýdy qabyldaý men kómektiń alǵashqy qadamy dep sanaımyz. Aǵartýshylyq jumystar júrgizip, sarapshylar qaýymdastyǵyna demeý kórsetemiz, shızofrenıaǵa qatysty stereotıptermen kúresemiz. Tıimdi em, psıhoáleýmettik qoldaý jáne jaqyndarynyń qatysýy – pasıenttiń beıimdelýi men ómir sapasyn arttyrýda sheshýshi ról atqarady», - dedi «Gedeon Rıhter Qazaqstan» kompanıasynyń bas dırektory Pavel Hegaı.

Dıagnozdyń aýyrlyǵyna qaramastan, ýaqytyly dıagnoz qoıylyp, durys emdelgen jaǵdaıda,naýqastardyń keminde úshten biri turaqty remısıaǵa qol jetkizip, tolyqqandy ómir súre alady.

Respýblıkalyq psıhıkalyq densaýlyq ǵylymı-praktıkalyq ortalyǵynyń bas dırektory Altynaı Esqalıevanyń aıtýynsha, Qazaqstanda shızofrenıa dıagnozy 39 373 adamǵa qoıylǵan.

«Shızofrenıa – kúrdeli, biraq basqarýǵa bolatyn dert. Erte anyqtaý men ýaqtyly em aýrýdy baqylaýǵa alýǵa, pasıenttiń ómir sapasyn jaqsartýǵa múmkindik beredi. Terapıa negizin antıpsıhotıkalyq dáriler quraıdy. Sonymen qatar kognıtıvti-bıhevıoraldy terapıa, psıhoáleýmettik qoldaý, jumysqa ornalasýǵa jáne eńbek qyzmetin saqtaýǵa járdemdesý, beıimdelý trenıńteri, otbasy músheleriniń emge qatysýy tıimdi ekenin kórsetti. Qoǵam tarapynan qoldaýmen túsinistik – naýqastyń áleýmettik beıimdelýinde asa mańyzdy», — dedi ol.

Pasıentter Respýblıkalyq psıhıkalyq densaýlyqǵylymı-praktıkalyq ortalyǵynan jáne elimizdiń 20 aımaǵyndaǵy óńirlik ortalyqtardan kásibıkómek ala alady.

«Keıde adamdar dıagnozdan, aýrýdyń ózinen de qatty qorqady. Keıbiri mamandardyń kez kelgen kómeginen múlde bas tartady. Mundaı jaǵdaıda stıgmadan týyndaǵan qorqynysh ómirge qaýip tóndirýi múmkin», — dedi dóńgelek ústel otyrysy barysynda Dúnıejúzilik psıhıatrıalyq qaýymdastyqtyń Shyǵys Eýropa elderindegi (10-aımaq) ókili, joǵary sanatty psıhıatr-dáriger, medısına ǵylymdarynyń kandıdaty Nıkolaı Negaı.

Mundaı qoǵamdyq reaksıanyń bir sebebi – aýrýdyń sebebi men sol sáttegi jaǵdaıy, zamanaýı emdeý tásilderi men pasıentterdiń quqyqtary týraly aqparattyń azdyǵy.

«Búginde durys tańdalǵan terapıamen, onyń ishinde úshinshi býynnyń zamanaýı antıpsıhotıkteri arqyly naýqastardyń úshten biri turaqty remısıaǵa jete alady. Bul dáriler sımptomdardy basyp qana qoımaı, kognıtıvtik jáne áleýmettik fýnksıalardy qalpyna keltirýge de kómektesedi. Dıagnoz kóbine aýrýdyń kesh satysynda qoıylatynyn eskersek, ınovasıalyq terapıanyń qoljetimdiligin qamtamasyz etý jáne ony memlekettik baǵdarlamalarǵa engizý – adamgershilik pen qoǵamnyń densaýlyǵyna uzaq merzimdi ınvestısıa dep bilgen jón», — deıdi Astana qalasy Qoǵamdyq densaýlyq saqtaý basqarmasynyń shtattan tys bas psıhıatry Elena Polıenko.

Shızofrenıa jáne onyń terapıasy týraly qoǵamnyń aqparattaný deńgeıiniń tómen ekenin 200 qazaqstandyqtyń qatysýymen júrgizilgen anonımdi saýalnama nátıjeleri de kórsetip otyr. Zertteý nátıjeleri dóńgelek ústel otyrysy aıasynda usynyldy.

Saýalnamaǵa qatysqandardyń 52,8%-y shızofrenıa týraly estigenimen, naqty málimet bilmeıtinin aıtty.

Respondentterdiń shızofrenıa dıagnozy bar adamdardyń múmkindikteri týraly pikirleri bylaısha órbidi: 22,3%-y durys emmen adam tolyqqandy ómir súre alady dep esepteıdi; 39,4%-y – bul múmkin, biraq shekteýlermen; 26,4%-y – bul belsendi áleýmettik ómirmen úılespeıtin aýyr dert dep sanaıdy.

Sonymen birge, kópshilik durys terapıa jaǵdaıynda mundaı dıagnozy bar adamdartolyqqandy ómir súre alady degen paıymda: 26,3%-y munyń basty sharty – emdelý dep sanasa, 36,8%-y – belsendi ómir súrýi múmkin, biraq belgili bir shekteýlermen deıdi.

Sondaı-aq, saýalnama nátıjesi kópshiliktiń dárigerlerge degen senimi joǵary ekenin kórsetti: qatysqandardyń 65,5%-y jaqyndarynda psıhıkalyq aýytqý baıqalsa, eń aldymen mamanǵa júginetinin aıtty.

Mentaldyq aýytqýy bar adamdarǵa degen kózqaras ta janashyrlyqty kórsetedi: 37,4%-y olarmen qalaı durys sóılesý kerektigin bilmese de, empatıa sezinetinin jetkizdi; 21,6%-y beıtarap kózqarasta, ondaı adamdarǵa tek qoldaý qajet dep biledi. Alaıda, 25,3%-y áli de kúmánmen qarap, jaısyzdyq sezinetinin moıyndady.

Respondentterdiń kópshiligi úreı men stereotıpterdi azaıtýǵa psıhıatr-dárigerlerdiń ashyq suhbattary, BAQ-taǵy shynaıy ári senimdi aqparat pen naqty adamdardyń ómirinen alynǵan oqıǵalar kómektesedi dep esepteıdi. Sondaı-aq, aldyn alý men aǵartý jumystarynyń balalyq shaqtan bastalýy mańyzdy ekeni aıtyldy.

İs-shara qatysýshylary psıhıkalyq aýytqýlar týraly mıfterdi tek ashyq dıalog, aqparattandyrý jáne qoldaý arqyly joıýǵa bolatynyna kelisti. 

Qazirgi psıhıatrıa – bul erikti túrde kórsetiletin, ambýlatorlyq jaǵdaıda júrgiziletin, stıgma men úreısiz, izgilikti kómek.