استانادا «ستەرەوتيپتەرسىز پسيحيكالىق دەنساۋلىق: شيزوفرەنيا تۋرالى نەنى ءبىلۋ كەرەك؟» دەگەن تاقىرىپتا دوڭگەلەك ۇستەل وتىرىسى ءوتتى. ءىس-شارا دۇنيەجۇزىلىك شيزوفرەنيا تۋرالى اقپاراتتاندىرۋ كۇنىنە وراي ۇيىمداستىرىلىپ، «Gedeon RichterKZ» ج ش س مەن Niettes الەۋمەتتىك-ازاماتتىق الاڭىنىڭ قولداۋىمەن ءوتتى.
ديسكۋسسيانىڭ مودەراتورى — ق ر پرەزيدەنتىجانىنداعى ايەلدەر ىستەرى جانە وتباسىلىق-دەموگرافيالىق ساياسات جونىندەگى ۇلتتىق كوميسسيانىڭ مۇشەسى نازىم جانعازى بولدى.
شيزوفرەنيا – سوزىلمالى پسيحيكالىق دەرت، ولتۋرالى قوعامدا ءالى كۇنگە دەيىن كوپتەگەن جاڭساقپىكىر مەن قورقىنىشتار بار.
دۇنيەجۇزىلىك دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمىنىڭ دەرەكتەرىنە سايكەس، الەمدە شامامەن 24 ميلليون ادام شيزوفرەنيامەن ءومىر سۇرەدى ەكەن، بۇل ءاربىر 300 ادامنىڭ ءبىرى، ال ەرەسەكتەر اراسىندا – ءاربىر 222 ادامنىڭ ءبىرى(0،45%). قازاقستاندا بۇل دياگنوزبەن شامامەن 40 مىڭ ادام ءومىر ءسۇرىپ جاتىر.
اۋرۋ، ادەتتە، 20-29 جاس ارالىعىندا بايقالادى جانە ادامنىڭ ءومىر ساپاسىنا، قارىم-قاتىناسىنا، الەۋمەتتىك بەيىمدەلۋىنە ەداۋىر اسەر ەتەدى. دارىگەرلەردىڭ ايتۋىنشا، شيزوفرەنيا بەلگىلەرى العاش بايقالعاننان كەيىن ناۋقاستار پسيحياتريالىق كومەككە ورتا ەسەپپەن 10-15 جىلدان كەيىن عانا جۇگىنەدى. بۇل – دياگنوزدان قورقۋ، «تىركەۋگە قويۋ» تۋرالى ميفتەر مەن قوعامدىق ايىپتاۋدان تۋىنداعان ۇرەي سالدارىنان بولسا كەرەك.
«Gedeon Richter KZ» ج ش س ورتالىق جۇيكە جۇيەسى اۋرۋلارىن ەمدەۋگە ارنالعان تەراپيا سالاسىنداعى زەرتتەۋلەر مەن ازىرلەمەلەردى قولدايدى. ءبىز اقپاراتتاندىرۋدى قابىلداۋ مەن كومەكتىڭ العاشقى قادامى دەپ سانايمىز. اعارتۋشىلىق جۇمىستار جۇرگىزىپ، ساراپشىلار قاۋىمداستىعىنا دەمەۋ كورسەتەمىز، شيزوفرەنياعا قاتىستى ستەرەوتيپتەرمەن كۇرەسەمىز. ءتيىمدى ەم، پسيحوالەۋمەتتىك قولداۋ جانە جاقىندارىنىڭ قاتىسۋى – پاسيەنتتىڭ بەيىمدەلۋى مەن ءومىر ساپاسىن ارتتىرۋدا شەشۋشى ءرول اتقارادى»، - دەدى «گەدەون ريحتەر قازاقستان» كومپانياسىنىڭ باس ديرەكتورى پاۆەل حەگاي.
دياگنوزدىڭ اۋىرلىعىنا قاراماستان، ۋاقىتىلى دياگنوز قويىلىپ، دۇرىس ەمدەلگەن جاعدايدا،ناۋقاستاردىڭ كەمىندە ۇشتەن ءبىرى تۇراقتى رەميسسياعا قول جەتكىزىپ، تولىققاندى ءومىر سۇرە الادى.
رەسپۋبليكالىق پسيحيكالىق دەنساۋلىق عىلىمي-پراكتيكالىق ورتالىعىنىڭ باس ديرەكتورى التىناي ەسقالييەۆانىڭ ايتۋىنشا، قازاقستاندا شيزوفرەنيا دياگنوزى 39 373 ادامعا قويىلعان.
«شيزوفرەنيا – كۇردەلى، ءبىراق باسقارۋعا بولاتىن دەرت. ەرتە انىقتاۋ مەن ۋاقتىلى ەم اۋرۋدى باقىلاۋعا الۋعا، پاسيەنتتىڭ ءومىر ساپاسىن جاقسارتۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. تەراپيا نەگىزىن انتيپسيحوتيكالىق دارىلەر قۇرايدى. سونىمەن قاتار كوگنيتيۆتى-بيحيەۆيورالدى تەراپيا، پسيحوالەۋمەتتىك قولداۋ، جۇمىسقا ورنالاسۋعا جانە ەڭبەك قىزمەتىن ساقتاۋعا جاردەمدەسۋ، بەيىمدەلۋ ترەنينگتەرى، وتباسى مۇشەلەرىنىڭ ەمگە قاتىسۋى ءتيىمدى ەكەنىن كورسەتتى. قوعام تاراپىنان قولداۋمەن تۇسىنىستىك – ناۋقاستىڭ الەۋمەتتىك بەيىمدەلۋىندە اسا ماڭىزدى»، — دەدى ول.
پاسيەنتتەر رەسپۋبليكالىق پسيحيكالىق دەنساۋلىقعىلىمي-پراكتيكالىق ورتالىعىنان جانە ەلىمىزدىڭ 20 ايماعىنداعى وڭىرلىك ورتالىقتاردان كاسىبيكومەك الا الادى.
«كەيدە ادامدار دياگنوزدان، اۋرۋدىڭ وزىنەن دە قاتتى قورقادى. كەيبىرى مامانداردىڭ كەز كەلگەن كومەگىنەن مۇلدە باس تارتادى. مۇنداي جاعدايدا ستيگمادان تۋىنداعان قورقىنىش ومىرگە ءقاۋىپ ءتوندىرۋى مۇمكىن»، — دەدى دوڭگەلەك ۇستەل وتىرىسى بارىسىندا دۇنيەجۇزىلىك پسيحياتريالىق قاۋىمداستىقتىڭ شىعىس ەۋروپا ەلدەرىندەگى (10-ايماق) وكىلى، جوعارى ساناتتى پسيحياتر-دارىگەر، مەديسينا عىلىمدارىنىڭ كانديداتى نيكولاي نەگاي.
مۇنداي قوعامدىق رەاكسيانىڭ ءبىر سەبەبى – اۋرۋدىڭ سەبەبى مەن سول ساتتەگى جاعدايى، زاماناۋي ەمدەۋ تاسىلدەرى مەن پاسيەنتتەردىڭ قۇقىقتارى تۋرالى اقپاراتتىڭ ازدىعى.
«بۇگىندە دۇرىس تاڭدالعان تەراپيامەن، ونىڭ ىشىندە ءۇشىنشى بۋىننىڭ زاماناۋي انتيپسيحوتيكتەرى ارقىلى ناۋقاستاردىڭ ۇشتەن ءبىرى تۇراقتى رەميسسياعا جەتە الادى. بۇل دارىلەر سيمپتومداردى باسىپ قانا قويماي، كوگنيتيۆتىك جانە الەۋمەتتىك فۋنكسيالاردى قالپىنا كەلتىرۋگە دە كومەكتەسەدى. دياگنوز كوبىنە اۋرۋدىڭ كەش ساتىسىندا قويىلاتىنىن ەسكەرسەك، يننوۆاسيالىق تەراپيانىڭ قولجەتىمدىلىگىن قامتاماسىز ەتۋ جانە ونى مەملەكەتتىك باعدارلامالارعا ەنگىزۋ – ادامگەرشىلىك پەن قوعامنىڭ دەنساۋلىعىنا ۇزاق مەرزىمدى ينۆەستيسيا دەپ بىلگەن ءجون»، — دەيدى استانا قالاسى قوعامدىق دەنساۋلىق ساقتاۋ باسقارماسىنىڭ شتاتتان تىس باس پسيحياترى ەلەنا پوليەنكو.
شيزوفرەنيا جانە ونىڭ تەراپياسى تۋرالى قوعامنىڭ اقپاراتتانۋ دەڭگەيىنىڭ تومەن ەكەنىن 200 قازاقستاندىقتىڭ قاتىسۋىمەن جۇرگىزىلگەن ءانونيمدى ساۋالناما ناتيجەلەرى دە كورسەتىپ وتىر. زەرتتەۋ ناتيجەلەرى دوڭگەلەك ۇستەل وتىرىسى اياسىندا ۇسىنىلدى.
ساۋالناماعا قاتىسقانداردىڭ 52،8%-ى شيزوفرەنيا تۋرالى ەستىگەنىمەن، ناقتى مالىمەت بىلمەيتىنىن ايتتى.
رەسپوندەنتتەردىڭ شيزوفرەنيا دياگنوزى بار ادامداردىڭ مۇمكىندىكتەرى تۋرالى پىكىرلەرى بىلايشا ءوربىدى: 22،3%-ى دۇرىس ەممەن ادام تولىققاندى ءومىر سۇرە الادى دەپ ەسەپتەيدى؛ 39،4%-ى – بۇل مۇمكىن، ءبىراق شەكتەۋلەرمەن؛ 26،4%-ى – بۇل بەلسەندى الەۋمەتتىك ومىرمەن ۇيلەسپەيتىن اۋىر دەرت دەپ سانايدى.
سونىمەن بىرگە، كوپشىلىك دۇرىس تەراپيا جاعدايىندا مۇنداي دياگنوزى بار ادامدارتولىققاندى ءومىر سۇرە الادى دەگەن پايىمدا: 26،3%-ى مۇنىڭ باستى شارتى – ەمدەلۋ دەپ ساناسا، 36،8%-ى – بەلسەندى ءومىر ءسۇرۋى مۇمكىن، ءبىراق بەلگىلى ءبىر شەكتەۋلەرمەن دەيدى.
سونداي-اق، ساۋالناما ناتيجەسى كوپشىلىكتىڭ دارىگەرلەرگە دەگەن سەنىمى جوعارى ەكەنىن كورسەتتى: قاتىسقانداردىڭ 65،5%-ى جاقىندارىندا پسيحيكالىق اۋىتقۋ بايقالسا، ەڭ الدىمەن مامانعا جۇگىنەتىنىن ايتتى.
مەنتالدىق اۋىتقۋى بار ادامدارعا دەگەن كوزقاراس تا جاناشىرلىقتى كورسەتەدى: 37،4%-ى ولارمەن قالاي دۇرىس سويلەسۋ كەرەكتىگىن بىلمەسە دە، ەمپاتيا سەزىنەتىنىن جەتكىزدى؛ 21،6%-ى بەيتاراپ كوزقاراستا، ونداي ادامدارعا تەك قولداۋ قاجەت دەپ بىلەدى. الايدا، 25،3%-ى ءالى دە كۇمانمەن قاراپ، جايسىزدىق سەزىنەتىنىن مويىندادى.
رەسپوندەنتتەردىڭ كوپشىلىگى ۇرەي مەن ستەرەوتيپتەردى ازايتۋعا پسيحياتر-دارىگەرلەردىڭ اشىق سۇحباتتارى، باق-تاعى شىنايى ءارى سەنىمدى اقپارات پەن ناقتى ادامداردىڭ ومىرىنەن الىنعان وقيعالار كومەكتەسەدى دەپ ەسەپتەيدى. سونداي-اق، الدىن الۋ مەن اعارتۋ جۇمىستارىنىڭ بالالىق شاقتان باستالۋى ماڭىزدى ەكەنى ايتىلدى.
ءىس-شارا قاتىسۋشىلارى پسيحيكالىق اۋىتقۋلار تۋرالى ميفتەردى تەك اشىق ديالوگ، اقپاراتتاندىرۋ جانە قولداۋ ارقىلى جويۋعا بولاتىنىنا كەلىستى.
قازىرگى پسيحياتريا – بۇل ەرىكتى تۇردە كورسەتىلەتىن، امبۋلاتورلىق جاعدايدا جۇرگىزىلەتىن، ستيگما مەن ۇرەيسىز، ىزگىلىكتى كومەك.
