Dalanews.kz Qorǵas beketinde isteıtin maman pikirin oqyrman nazaryna usynady.
Qazirgi ýaqytta bizdiń elimizde Qytaımen shekarada 7 baqylaý-ótkizý pýnktteri jumys isteıdi.
[quads id=1]
Onyń ekeýi Shyǵys Qazaqstan («Maıqapshaǵaı» jáne «Baqty» keden beketteri) oblysynda, beseýi Almaty («Dostyq» kedeni, «SHMHYO «Qorǵas», «Altynkól jol», Nur joly», «Qaljat» keden beketteri) oblysynyń terıtorıasynda ornalasqan.
Koronavırýs indetiniń órshýine baılanysty atalmysh keden beketterinde profılaktıkalyq saqtyq sharalary óte joǵary deńgeıde júzege asyrylýda. Tıisti medısınalyq qural-jabdyqtarmen qamtamasyz etilý sharalary qatań qolǵa alynyp, sanıtarlyq epıdemologıalyq qyzmet pen sanıtarlyq zerthana qyzmetkerleri óz mindetterin tıisti talaptarǵa saı atqara bilýde.
Sonyń nátıjesinde osy ýaqytqa deıin bizdiń elimizde atalmysh indetti juqtyrý faktisi tirkelgen joq. Dáıim solaı bolǵaı dep tileıik.
Qalaı degenmen de, Qytaımen shekarada ornalasqan baqylaý-ótkizý pýnktterinde qolǵa alyp, qatań baqylaýda ustaıtyn jaǵdaılar áli de barshylyq.
Atap aıtsaq, joǵaryda tilge tıek etip ótken (Shekara mańy halyqaralyq yntymaqtastyǵy ortalyǵy «Qorǵas» baqylaý-ótkizý pýnktinen basqa) alty keden beketterinde kúndelikti ary-beri ótetin adamdardyń jalpy sany karantın jarıalanǵanǵa deıingi jaı kúnderdiń ózinde orta eseppen 30-40 adamnan aspaıtyn.
Al endi SHMHYO(MSPS) «Qorǵas» keden beketinde ary-beri ótetin adamdardyń sany orta eseppen jumys kúnderi 3000, demalys kúnderi 3500-4000, meıram kúnderi 4500-5000 adamǵa deıin barady.
Jáne de olardyń 95 paıyzdan astamy kólik tasymalynda avtobýs qyzmetin paıdalanady.
Olardyń ishinde 400-den astamy Qytaıdyń saýda úılerinde satýshy bolyp jumys isteıtin jergilikti qyz-kelinshekter. Sonymen qatar avtobýs pen taksı júrgizýshileri de kúndelikti Qytaı jaǵyna birneshe márte kirip shyǵady.
Buǵan qosa kúndelikti kiretin adamdardyń 70 paıyzdan astamy el arasynda «nesýndar» dep atalyp ketken jergilikti turǵyndardyń úlesinde.
Tek 30 paıyzdan astamyn ǵana týrısik toptar men syrttan kelgen adamdar quraıdy.
Dál osyndaı jaǵdaıda koronavırýs indetine qarsy tolyqtaı baqylaý jasaýdyń shekten tys qıyndyǵyna toqtala ketkenimiz jón shyǵar.
...
Mysaly, bizdiń elimizge shetelden ushaqpen nemese poezben kelgen jolaýshylardy anyqtaý asa qıynǵa soqpaıdy. Jáne de ınfeksıa juqtyrdy dep kúdik týdyrǵan jaǵdaıda ol adamdy oqshaýlap, karantınge jatqyzý da qıyn emes.
Sebebi, qolyndaǵy bılette nemese bılet berilgen kompúterdegi bazada otyrǵan orny jáne janyndaǵy adamdardyń da aty-jónderi men JSN/INN jazylyp turady.
Al endi «Qorǵas» keden beketinde osyndaı múmkindik bar ma? Árıne, joq.
Sebebi, birinshiden, kúndelikti SHMHYO «Qorǵas» keden beketinen 3 myńnan asa adam Qytaıǵa kiretin bolsa, Qytaı jaǵynan qysqy ýaqytta 5 myńnan asa, jazǵy ýaqytta 15 myńǵa jýyq adam bizge qaraı kiredi.
Iaǵnı, kimniń kim ekenin bilip bolmaıtyn qaıshylasyp jatqan adamdar. Ekinshiden, bizdiń eldiń azamattary negizinen tús aýa Qytaı jaǵyndaǵy saýda úıleriniń aldynda avtobýsqa otyrý úshin japyryla kezekke turady. Úshinshiden, talasa-tarmasa 30-40 adam bir avtobýsqa biraq minedi. Tórtinshiden, avtobýstan túskennen keıin jolaýshylar termınalyndaǵy jolaýshylar jınalatyn orynǵa taǵy da 200-300-deı adam birimen biri qystyrylysyp, kezekke turady.
Sodan keıin «qyzyl», «jasyl» dálizge bólinip, pasporttyq jáne kedendik tekserýden ótedi.
Besinshiden, syrtqa shyqqanda taǵy da avtobýs pen taksı qyzmetin paıdalanady jáne qaptaǵan qoǵamdyq tamaqtandyrý oryndaryna bas suǵady. Bylaısha aıtqanda, kimniń kimmen jaqyn aralasta bolǵanyn, kimniń qaıda júrgenin, qandaı saýda úılerinde saýda jasaǵanyn jáne qandaı kólikpen kelgenin anyqtaýǵa esh múmkindik joq.
Bul jerde kedendik tekserý kezinde teplovızor qyzmetin paıdalaný arqyly qaterli indetti juqtyrdy dep kúdiktengen adamdy toqtatý jáne oqshaýlaý asa qıyndyqqa soqpaýy múmkin.
Ókinishke oraı, ınfeksıa juqtyrsa da, dene qyzýy kóterilmegen adamnyń naýqas ekenin teplovızormen anyqtaı almaısyz.
Sebebi, naýqastyń atalmysh indetke shalynýy týraly faktiler sanıtarlyq zerthana qorytyndysy nátıjesinde ǵana anyqtalady. Ondaı jaǵdaı oryn alatyn bolsa, ınkýbasıalyq merzim ishinde ınfeksıa juqtyrǵan bir naýqastyń ózi qanshama myńdaǵan adamǵa zardabyn tıgizýi múmkin.
Al endi tótenshe jaǵdaı oryn alǵan jaǵdaıda, kúndelikti kirip-shyǵatyn 3 myńnan asa adamnyń bárin bir mezgilde karantınge jatqyzý múmkin be? Árıne, joq.
Sondyqtan da SHMHYO «Qorǵas» keden beketi ashylar kezde epıdemıolog mamandardyń konsılıýmyn ótkizip, qaýipti kezeń basylǵansha basqa da qaýipsizdik sharalarymen qosa, ishke kiretin adam sanyna shekteý qoıý máselelerin de qolǵa almasa bolmaıdy.
Mysaly, bir adam aıyna bir márte ǵana kiretin bolsa.
Ol úshin adamdardy jeke basyn anyqtaıtyn kýálik emes, tólqujatpen (pasport) ǵana kirgizýdi qolǵa alý kerek. Sebebi, tólqujatta adamnyń shekaradan sońǵy ret qashan ótkeni týraly málimet shekaralyq baqylaý mórimen aıǵaqtalyp turady.
Sonda ǵana qaterli indetke qarsy kúresý sharalary óz jemisin berip qana qoımaı, keden zańyn buzý faktileri men «nesýndar» sany da áldeqaıda tolastary sózsiz. Osy oraıda, memleket múddesi men ulttyń densaýlyǵy bizdiń uly da qasterli qundylyǵymyz ekenin umytpaıyq.
Beken Nurahmetov,
Qazaqstan Jýrnalıser odaǵy S.Berdiqulov
atyndaǵy syılyǵynyń laýreaty
