Aıtalyq qarasha aıynda Reseımen odaqtasýdy qoldaıtyn belarýster sany qyrkúıek aıymen salystyrǵanda baqandaı 11 paıyzǵa azaıǵan.
BASH basshysy Andreı Vardomaskııdiń pikirinshe bulaı kete berse halyqtyń sana-seziminde dúmpý týyp, birte-birte Kremlge qarsylyq atty jańa trend qalyptasýy múmkin.
«Naqtyraq aıtqanda Kremldiń osy kúnge deıingi áreketine ádil baǵa beretin aýdıtorıa qalyptasyp, Reseımen aradaǵy baılanysqa syna qaǵylýy yqtımal. Geosaıası ahýal shıyrshyq atyp, bir kezgi odaqtastar bet jyrtysyp jatsa tańǵalmańyz», – deıdi ol.
Vardomaskıı bastamasymen júrgizilgen áleýmettik saýalnama kezdeısoq abonentterge telefon shalý negizinde júzege asypty.
5-8 qarasha aralyǵynda telefon tutqasynda otyrǵan BASH mamandary myń jarym adamǵa habarlasyp, kópshiliktiń Reseıge, Kremlge, Pýtınge qatysty kózqarasyn bilgen.
Vardomaskııdiń aıtýynsha saýalnamaǵa qatysqan qaýymǵa: «Belarýs halqy kimmen odaqtasqany jón? Eýroodaqqa umtylamyz ba, álde Reseımen qol ustasqan jón be? Qaı odaqqa qosylsaq utamyz? Qaı odaqqa kirsek kósegemiz kógeredi?» dep saýal qoıǵan.
«Aınalasy eki aıdyń ishinde halyqtyń kóńil-kúıi kúrt ózgerip, Reseıge búıregi burmaıtyn aýdıtorıanyń artyp jatqanyna kózimiz jetti. Lýkashenkodan teris aınalǵan belarýster Pýtınnen de túńilip otyr. Baýyrlas degen aty bar, zaty joq odaqtasy munshalyqty bezbúırek bolar dep kútken joq », – deıdi BASH mamandary.
Osyǵan uqsas zertteýdi ortalyq sarapshylary osy jyldyń qyrkúıek aıynda ótkizgen. Ol tusta Reseımen odaqtasýdy quptaıtyn qaýymnyń úlesi 51,6 paıyzdy qurapty.
Qarashadaǵy saýalnamada bul kórsetkish 11,6 paıyzǵa azaıyp, pikir bildirgen kópshiliktiń 40 paıyzy ǵana osy usynysty qoldaǵan.
Ortalyq sarapshylarynyń pikirinshe Reseımen odaq qurýdy qoldaıtyndardyń aıtarlyqtaı azaıýy, Kreml saıasatyna berilgen baǵa.
Belarýs qoǵamynda «batysshyl» kózqarastaǵy aýdıtorıa qalyptasyp, kúsh ala bastaǵanynyń kórinisi.
Búǵan dálel qyrkúıektegi saýalnamamen salystyrǵanda (26,7 paıyz), osy joly belarýsterdiń 33 paıyzy Eýroodaqpen etene áriptesýge ket ári emestigin aıtqan.
Vardomaskııdiń pikirinshe saýalnama nátıjesine atústi qaraýǵa bolmaıdy. Belarýs qoǵamyndaǵy tektonıkalyq ózgerister, geosaıası ahýalǵa da áserin tıgizedi. Reseıden kúder úzgen kópshilik birte-birte Batysqa qaraı oıyssa, Kreml jar degendegi jalǵyz odaqtasynan aıyrylady.
«Qoǵamda «reseıshil» kúshterdiń ústemdigi báseńdeý ústinde. «Batysshyl» kózqarastaǵy kópshiliktiń úles salmaǵy artýda. Dál osy ahýal 2004 jyly Eýrodaq qulashyn shyǵysqa qaraı jaıa bastaǵan shaqta baıqalǵan. Belarýster, onyń ishinde jastardyń Batysqa ańsary aýyp, Batystyń qundylyqtary órlegen tus edi.
Alaıda budan keıingi jaǵdaı kúrt ózgerdi de, «reseıshil» ustanymdaǵy qaýymnyń mysy basyp ketti. Osy kúnge deıingi saýalnamalarda Reseımen odaqtasýdy quptaıtyndardyń sany 60 paıyzdan tómen túsip kórgen joq-tyn», – deıdi áleýmettanýshy.
Onyń pikirinshe ázir eldegi «reseıshil» aýdıtorıa qoǵamda Reseıge qarsy jańa trend beleń ala ma dep qaýiptenip otyr. Lýkashenkoǵa narazylyqtyń sońy Reseıge, Pýtınge qarsy lozýngterge ulasa ma dep alańdaıdy.
Tamyzdan beri tolastamaı jatqan narazylyqtyń «kún tártibi» jańa taqyryppen tolyqsa, tıisinshe buǵan geosaıasat kılikse belarýs qoǵamynyń kilt qubylýy ǵajap emes.
«Osy kúnge deıin munyń nyshanyn baıqaǵan joqpyn. Ereýilge shyqqan el negizinen Lýkashenkoǵa narazy ekenin aıtty. Bıliktiń indet kezindegi salaqtyǵyn, saılaý kezindegi soraqylyqty, beıbit turǵyndardy kók ala qoıdaı etip sabaǵan júıeniń jaýyzdyǵyn sóz etti.
Alańdaǵy eldiń aýzynan «Reseıden irgeni aýlaq salyp, Batyspen birigemiz» degendi estigen emespiz. Áıtkenmen qoǵamnyń qubylýy áp-sátte, budan keıingi rıtotıka ózgerýi múmkin», – deıdi ol.
Vardomaskıı osy arada Belarýs narazylyǵy men Ýkraınadaǵy maıdandy salystyrǵan eken. Onyń pikirinshe Maıdannyń óne-boıynan Reseıge qarsylyqtyń lebi esip turǵan.
Belarýstegi ereýilderde geosaıası nyshannyń belgisi ázir baıqala qoıǵan joq.
«Áıtkenmen alańdaǵy jurttyń qas-qabaǵynan Reseıge degen ókpe-renishti de ańdaýǵa bolady. Bul týraly ashyq aıtatyn aýdıtorıa qalyptasyp, aýqymy keńeıge ýaqytta Pýtın barmaǵyn tisteıdi. Lýkashenkoǵa qarsylyqtyń aqyry Reseıge qarsylyqqa ulasyp ketpeýin tilesin», – deıdi sarapshy.
Belarýs qoǵamynyń Reseıden teris aınalýy dál qazirgi ýaqytqa dóp kelýi de tegin emes.
Vardomaskııdiń paıymdaýynsha Lýkashenkodan túńilgen jurt oǵan ıyǵyn tosyp otyrǵan Máskeýdi burynǵydan jaqyn tanı tústi. Kreml Lýkashenkony qoldaýdy tez arada doǵarmasa, erteń kúlli eldi ózine qarsy qoıady. Belarýs maıdanynyń kókesi sonda bolady.
«Osy kúnge deıin Kremlge kir juqtyrmaı kelgen keıbir sarapshylardyń aýzyna qum quıyldy. Qazir olar únsiz. Aıtar argýmenti joq. Máskeýdiń suǵanat saıasaty osy joly olardyń ózin orǵa jyǵý múmkin», – deıdi áleýmettanýshy.
Belarýstegi narazalyq geosaıası máselemen astarlassa Máskeý shyn sasatyn bolady. Pýtın mundaı senarıdiń rasqa aınalaryna sengisi kelmeıdi eken.
«Sense de, senbese de óz erki. Bul bizdiń taraptan jasalǵan qulaqqaǵys dep túsinsin. Geosaıası másele ereýildegi eldiń aýzyna ilikken kúni eki eldiń arasy alshaqtaı bastaıdy. Máskeý mundaı senarıge, mundaı aýqymdaǵy tragedıaǵa múldem daıyn emes», – deıdi sarapshy.
Ázirlegen, Dýman BYQAI
