Álemdik naryqta munaı baǵasy quldyrap, geosaıası ahýaldarǵa baılanysty onyń tasymaldynda da belgili bir táýekelder paıda bola bastady. El ekonomıkasyna shıkizattan túsetin kiris kólemi de aıtarlyqtaı tómendeýde. Mundaıda Úkimet ekonomıkany dıversıfıkasıalaý mindetine tynǵylyqty kirisýi shart. Bul rette Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev tereń óńdeý tásilin meńgerýge basymdyq berýdi tapsyrǵan 17 iri jobanyń tizimin atap kórsetken bolady, dep jazady Dalanews.kz.
Úkimet basshysy baspasóz qyzmetiniń habarlaýynsha, bul jobalar ekonomıkany ártaraptandyrý jáne óńdeý ónerkásibiniń básekege qabilettiligin yntalandyrý baǵdarlamasy sheńberinde irikteldi. Olar metalýrgıa, hımıa, munaı-hımıa, avtokólik, týrızm, aýyl sharýashylyǵy jáne tamaq ónerkásibi sıaqty negizgi salalardy qamtıdy.
Basym baǵyttardyń biri – oń nátıjelerge qol jetkizilip otyrǵan mashına jasaý salasy. Ári qaraı ósý úshin qazirgi qarqyndy saqtaý jáne óndiristi oqshaýlaý deńgeıin dáıekti túrde arttyrý mańyzdy. Uzaqmerzimdi perspektıvada avtomobıl ónerkásibin memlekettik qoldaý tolyqqandy klaster qurýǵa alyp kelýi tıis.
Taǵy bir mańyzdy mindet – munaı-gaz hımıasy salasyn odan ári damytý. Qazirgi ýaqytta polıpropılen men polıetılen óndiretin iri jobalar júzege asyrylyp keledi. Býtadıen, karbamıd jáne tereftal qyshqylyn óndirýge arnalǵan bolashaǵy zor jańa jobalar ázirlenýde. Atalǵan bastamalardyń barlyǵy aımaqtardyń ósip-órkendeýine jol ashatyn jańa óndiris oryndaryn ashýǵa baǵyttalýy mańyzdy.
Josparlanǵan jobalardy iske asyrý 25 myńnan astam jumys ornyn qurýǵa múmkindik beredi. Kútiletin ekonomıkalyq tıimdilik eksport kóleminiń 6 trln teńgege artýy jáne ımportqa táýeldiliktiń 1,5 trln teńgege tómendeýin qamtıdy. Barlyq joba turaqty ekonomıkalyq ósýdiń mańyzdy qadamy bolatyn joǵary ónimdi jáne ınovasıalyq óndiristerdi damytýdy yntalandyrýǵa, sondaı-aq eksport pen ımportty almastyrýǵa baǵyttalǵan.
2024 jyly quny 1,3 trln teńgege jýyq 180 ınvestısıalyq jobany engizý josparlanǵan, onyń 164-i óńdeý sektoryna tıesili. Biryńǵaı ındýstrıalandyrý kartasy sheńberindegi nysandar sany boıynsha búginde Qaraǵandy, Qyzylorda jáne Jambyl oblystary, ınvestısıa kólemi boıynsha Atyraý, Qaraǵandy jáne Batys Qazaqstan oblystary kósh bastap tur.
Óńdeý ónerkásibi: negizgi kórsetkishter
Statısıkalyq málimetterge sáıkes, óńdeý ónerkásibi kólemi jaǵynan 48%-dyq kórsetkishpen 45% deńgeıindegi shıkizat sektorynan asyp tústi. Ondaǵy negizgi ósim birden birneshe sektorda baıqalady:
-
Mashına jasaý: 6,9% ósim, buǵan kompúterlik jabdyqtar, elektr aspaptary, aýyl sharýashylyǵy jáne temirjol tehnıkasy óndirisiniń ulǵaıýy yqpal etti.
-
Qara metalýrgıa: ósim 10,8%-dy qurady. Bul feroqorytpa, bolat, shoıyn jáne jalpaq prokat óndirisi kóbeıýiniń nátıjesi.
-
Tústi metalýrgıa: mys, myrysh, qorǵasyn jáne alúmını óndirisiniń ósýine baılanysty óndiris kólemi 4,8%-ǵa ósti.
-
Hımıa ónerkásibi: 8,4% ósim tirkeldi, polıpropılen jáne natrıı bıhromaty óndirisiniń ulǵaıýy aıtarlyqtaı úles qosty.
Esepti kezeńde óńdeý ónerkásibiniń jıyntyq kórsetkishi 5%-ǵa jýyq oń dınamıka kórsetti. Osylaısha, Memleket basshysynyń ekonomıkanyń óńdeýshi sektoryn damytý arqyly elimizdiń ónerkásiptik negizin nyǵaıtý jónindegi tapsyrmalary dáıekti júzege asyrylyp jatyr. Sonymen qatar onyń odan ári ósýi maqsatynda salany tıisti baǵamen, qajetti shıkizatpen qamtamasyz etý týraly sheshim qabyldandy. Bul alúmını men mys óńdeýdi birneshe ese arttyrýǵa múmkindik berdi. Bul kabel, alúmını sym jáne basqa da óndiristiń ósýine de áser etti.
Shıkizat eksportyn azaıtý úshin óńdeý ónerkásibinde iri jobalardy júzege asyrý boıynsha jumystar belsendi júrgizilip keledi.
- temir rýdasy boıynsha Qostanaı oblysynda ("SSKÓB" AQ) jáne Pavlodar oblysyndaǵy metalýrgıalyq klaster ("Mineral Product International" JSHS, feroqorytpa, ystyq brıkettelgen temir jáne bolat ónimderi) ystyq brıkettelgen temir óndirý josparlanyp otyr.
- Mys keni boıynsha Abaı oblysynda mys balqytý zaýytyn salý ( "KAZ Minerals Smelting" JSHS QAZ Mınerals Smeltıng/NFC),
- sondaı-aq Qazaqmys kásiporyndary (Jezqazǵan jáne Balqash mys balqytý zaýyttary) bazasynda Aıdarly jáne Kóksaı ken oryndarynan shıkizatty qaıta óńdeý josparlanǵan.
