Qojaıyny bákene bolǵanda ergejeılini eske túsiretin, urtyna sý toltyryp alǵandaı bet-júzi dóńgelengen «Kortızol» (Kortızol gormony kóp bólinetin adamdardyń beti dóńgelenip ketedi degendi bir jerden oqyp qalǵan edi), ne kúleıin turǵanyn, ne jylaıyn dep turǵanyn ajyratyp bolmaıtyn, kózinen qandaı jan ekenin taný qıyn adam.  Degenmen, osy kúleıin dep turǵany da, jylaıyn dep turǵany da kóz aldyna miskindi ákeletin edi. Basynyń úlkendigi qortyq denesimen sáıkes kelseshi, tipti, bul kemshiligin jasyrý úshin qalpaqty bastyra kıip alǵan. Ol qaltarys-bultarysy kóp shytyrmanǵa bastady - bir-birine jalǵap sala bergen barak tárizdi jataqhananyń qýys-qýysyna kún túspeıdi, yzǵar keýlep alǵan.  Tý syrtynan bireý qarap turǵandaı jotasy shymyrlady. Tóbesi qańyltyrmen qalqalanǵan tar dálizdiń kún sáýlesiniń tek elesi «syz bergen» túkpirindegi jalǵyz bólme aldyna baryp bir-aq toqtady. Esikti eki burap ashqan bette kógergen áldeneniń ısi múńk ete qaldy. Dym shalyp, sylaǵy túsken, qurǵaqshylyqtan tabany tartylǵan kóldi eske túsiretin - boıaýy shyt jarylǵan jalǵyz terezesi bar bólmeniń bir buryshynda tot basqan jalǵyz kerýet, gaz plıtasynan basqa múlik joq. Qyzǵan maıǵa et qýyrǵanda shashyraǵan maıdan, jabysyp qalǵan saǵyzdan, tógilgen tátti sýsyndardyń qaǵynan shańmen aralasyp, qaraıyp ketken edendi de elemeginsidi. Bul Kortızolmen birden bir aıǵa qolma-qol aqshamen aldyn ala esep aıyrysqannan keıin baryp qolyna kiltti ustatty.

İİ

Tońazyp ári toryǵyp biraz turdy. Myna bólme qashqyndarǵa arnalǵan jer sekildi. Qashyp kelip tyǵylatyn jer sekildi, eshkimge taptyrmaıdy ári sonysymen qorqynyshty. Osy bólmeniń tutqynyna aınalǵandaı, endi myna qýystan ómir boıy shyǵa almaıtyndaı ekiudaı sezimnen aryla almady. Kimnen qashady? Silikpesin shyǵarǵan qý tirlikten be, ózinen be, ony uǵyp jarytpady... Ol tamaq ıisi men kógergen syz ıisi sińip qalǵan, shań basqan matrasqa qulaǵany sol edi, esikti qaqqan dybystan basyn kóterýge májbúr boldy. – Esik ashyq, dep aıtyp aýyz japqansha Kortızoldyń qazanbasy aldymen kórindi. – Eskertip qoıaıyn, - dep kináli adamdaı kibirtikpen bastaǵan ol kenet daýsyn qataıtyp: - Eshqandaı qyz-qyrqyn!... Jalpy qonaqty qaptata bergen bolmaıdy. Ne aıtqym kelgenimdi túsingen shyǵarsyz... Men ózim Quran, İnjil oqıtyn adammyn... Ata-babany qurmeıtteımin... Túsingen shyǵarsyz... dedi shegeleı qaıtalap. Bul odan qutylǵansha asyq bolyp, basyn ızeı saldy. 

İİİ

Bólmeni retke keltirýdi oılap jatyp, kózi ilinip ketipti. Birden tús kórdi: kóp qabatty úıdiń yzǵar keýlegen podezimen óz-ózin súıregendeı zilqara tasqa aınalǵan aıaǵyn áreń ıkemge keltirip, kóterilip kele jatyr eken deıdi... Bir qyzyǵy, tek shet-shegi kórinbeıtin qýysqa kirip ketkendeı birde-bir páteri joq úńireıgen podezde baspaldaqpen áli kóterilip keledi. Áldenýaqytta baryp, qarsy aldynan dermantınmen qaptalǵan esik shyqty. Tym-tyrys, boıyn úreı bılep, judyryǵyn túıip, tómpeshteı jónelgeni sol edi... esik ary, shalqasynan qulady. Tóńirekti alyp ketken shań-tozańnan murnyna áktiń qyshqyltym ıisi keldi. Shań seıilgende baryp, bólmeniń qaq ortasynda turǵan pıanıony kózi shaldy. Janyna jaqyndaǵanda baryp, onyń tabyt ekenin baıqady. Qaqpaǵy ashyq tabyttyń ishi zyǵyr maıy tústes laı sýǵa tolyp ketkenin ańǵardy, sol laı sýda taqyrbas ólikti kórdi, isinip, kógerip ketken, biteý maıly búırekterdiń qalqyp júrgenin kórdi... Kórdi... Kózin ashqanynda zilmeaýyr denesin jylbysqa, sýyq ter basyp ketken eken, túsin qansha jerden jaqsylyqqa jorymaq bolsa da qarańǵylyq oqpanyna jutylyp, úreıge boı aldyrǵan sanasy yryq bermedi. Es-túsi qashyp, eki mln halqy bar qalanyń shetindegi taý qýysyna tyǵylǵan myna mekenin jatsynǵannan shyǵar osyndaı jaǵymsyz tús kórgenim dep jubatty ózin.

İÚ

Atyp turyp, tysqa shyqty. Kortızol áli ketpepti. Barak tárizdi jataqhananyń arǵy jaǵynan asyǵa basyp shyǵyp keledi... Keń-mol «pishilgen» terisimen, denesimen alma-kezek  alysyp kele jatqandaı...  umar-jumar domalanyp tómende (bul mańǵa kólik shyǵa almaıdy) qalǵan kóligine bet aldy. Myzǵyp aldy degen aty, qalǵyp ketip qas-qaǵym sátte jaısyz tús kórgeni bar... odan qaldy qalyń uıqydan turǵandaı denesi zil tartqany bar, sál isingen beti-qolyn shaıatyn sý izdep, Kortızol barakka bastap kele jatyp, byrtıǵan suq saýsaǵymen nusqap, jolaı kórsetip ketken tómenirektegi qalaıy bashokqa bettedi. Onda jınalǵan jaýyn sýynan ózge bul tóńirekte shamalaýynsha sý joq. Erinbegen etekke túsip, baklashkamen ishetin sýyn myqshyńdap tasıtyn edi. Ol úshin saıdy quldılaýǵa týra keletin. Taıaq tastam jerge jarty kúnińmen birge jarty ǵumyryń ketedi, saıdy qýalaǵan aınalma jol báribir eńbegińdi esh, tuzyńdy sor etedi. Bashok túbinen jalǵanǵan shúmekti aǵytyp, qanjylym sýǵa betin shaıdy. – Borsyp ketken sýdy qaınatyp ishpeseń, ishiń aýyrady, -  degen jigerin qum eter jasyq daýys shyqqan jaqqa jalt qarady. Eshkim kórinbedi. Ushqattyń arjaǵynan shyqqanyn bajaılaǵanymen, báribir eleńdep qaldy bul. – Tómenirek tús, - degen jabyrqaý shyqqanymen ámirli estilgen daýystan, nege ekeni belgisiz, júregi atqaqtady. Al tómende... jaýyn sýynan qazyla-qazyla tamyrlary adyraıyp jer betine shyǵyp ketken, sarǵaıyp sarjaǵal tartqan, qýraı bastaǵan qaraǵaıdyń túbinde Ol semserlesý aldynda qarýyn tómen túsirip, tóreshiniń jarysty bastaýǵa beretin ámirin - ıek qaǵýdy kútip turǵandaı turysy ári mańǵaz edi. Jansyz músin sekildi qybyr etpeı kóziniń astymen muny baǵyp, qalt jibermeı qadaǵalap tur... súlderi quryǵandaı... júdep turǵan kúıi týra qaramady, uzyn kirpikteri qamasyp, selt tur. Osy pozasy ózine unaıtyn sekildi. Bul turysynda jaýap kútý de, der kezinde áreket etýge ishteı saqadaı saı ázirlik te baıqalyp edi. Bul kózin taıdyryp áketti... Taıdyryp áketti de tómenge kóz saldy. Tómen etek túgel shyrǵalań. Bul shyrǵalańdy keshý múmkin emes edi. Keshý bylaı tursyn, qarǵa adym jerge qadam basýdyń ózi muń. Bórgezge bókken betkeıden qolsozym jerdegi qalaǵa tóte túsý múmkin emes. Alyp shahardyń tóbesinen tóngen bul úıler etekten qaraǵanda jolyndaǵy jota-tóbe, taý silemderi qalqalap, kórinbeıdi. Qala ústinen kilkigen ys pen tútinnen qıyr shettegi zaýyt-fabrıkalardyń, jylý stansalarynyń murjalary ebedeısiz «boı asyra» soraıyp ketken eken. Etekte – Almaty!

Ú

Ekeýi bir-birine barlaı qarap, birqydyrý turdy. – Seni syrtyńnan kórip qaldym, dep beıtanys aldymen til qatty. Daýsy jer astynan shyqqandaı qumyǵyp, adamnyń erik-jigerin qumǵa aınaldyratyndaı kórindi. «Qaıdan keldiń?» degen saýaly «Bul araǵa qaıdan qańǵalaqtap kele qaldyń?» degendeı estilgeni, bul jańsaq uqpasa... Ekeýi túregep turǵan kúıi birqydyrý tildesti. Ekeýine ortaq tanys - osy baraktyń qojaıyny týraly bilgisi kelgenimen beıtanys mańdytyp eshteńe aıta qoımady, tek bir anyǵy – jigittiń jamaǵaıyny bolyp keledi. Al kóliktiń rýlin aınaldyrǵanda qortyq denesi birge aınalatyn Kartızoldyń tek osy týysy týraly myna qýysqa ákele jatyp aıtqan sózine qaraǵanda, jumbaq jas jigit ákesiniń qaıda ekenin bilmeıdi, bes jasynda sheshesi muny tastap, qyltamaqtan ketip qalǵan. Barar jer, basar taýy joq jigitti Kartızol qolyna alǵanymen keıin qaladan páter alǵan soń muny osy barakka ákep tastaǵan. Áp-sátte kún raıy buzyldy. Tóńirek áp-sátte kúgirt tartyp, murnyna syz ıisi keldi. Sol sol eken, qarsysyndaǵy beıtanys jigittiń  tóbesinde jaı oınap, bult búrikti – aldymen tysyrlap bastalǵan jaýyn dem arasynda qalyń nóserge ulasty. Bul barakka júgire basyp ketip bara jatyp, kóz qıyǵymen beıtanystyń jaýyn astynda tas músin sekildi keýdesine qolyn aıqastyrǵan kúıi áli tapjylmaı turǵanyn... sol kózge kórinbeıtin tóreshiniń ıek qaǵýyn kútip turǵanyn baıqap qaldy. Bul kezde qalyń nóserdiń arty tobyqtan keletin kishigirim selge ulasyp edi.

Úİ

Tyshqan ısi sińip qalǵan, toz-tozy shyǵyp qalǵan kórpeni ıegine deıin qymtanyp birtalaı jatty. Oıynan semserlesý úshin qarsylasyn baǵyp, qamasqan uzyn kirpikterin tómen salyp, selt turǵan jas jigit ketpeı qoıdy. Qansha oılamaıyn dese de... áldebir tylsym tynysyn taryltyp, syrtqa atyp shyqty. Qalyń nóserden keıin aspan shaıdaı ashylǵan eken. Bitip turǵan qulaǵy kenet ashylyp ketkendeı nemese kóz aldyn kólegeılegen shymyldyq sypyrylyp túskendeı bári óz ornyna kelip, kóńili jaılandy. Shalqaıǵan kemik aıǵa qabaǵyn kere qaraǵan bul baraktyń arǵy túkpirinde tarsyl-gúrsildi estidi. Estidi de solaı qaraı bettedi. Shalqasynan ashyq esiktiń arǵy jaǵynan aldymen jońqalanǵan jas aǵashtyń da, qańsyǵan aǵashtyń da ıý-qıý ıisinen shaǵyn jıhaz sehy ekenin ajyratty: túkpirinde taý tóbe aǵash tabyt ret-retimen jınalǵan, stanok qoıylǵan bólmede belýaryna deıin sheshingen eki jigittiń sham jaryǵymymen janyǵa jumys istep jatqanynyń ústinen tústi. Esik kózinde turǵan muny alǵashyndy eshqaısysy baıqamady. – İske sát! dep daýystaǵannan keıin baryp buǵan moıyn burdy. Bul amandasý úshin qolyn usynǵanymen eki urty torsyqtaı, al samaıyna pyshaq janyp alǵandaı tek terisi ǵana súıegine jabysyp, alaıǵan, adyraıǵan kózine qaıǵyly reńk bergen, myqyny ashyǵan qamyrdaı yshqyrynan tómen salbyraǵany yrjıyp kúldi... Munyń usynǵan qolyn almady. – Sen qaıdan shyqtyń? – oljaǵa kezikkendeı, jo-joq, dáliregi, jemtigin tapqandaı jylt etken qýanyshyn jasyra almaı,  múláıimsı til qatyp, ótirik tańdanǵan boldy. Munyń usynǵan qolyna alaqanyn jalata salǵan ekinshisi tize búgip, shylym tutatty. Buǵan tunjyraı, kóziniń astymen synaı-mineı qaraǵany aldymen til qatty: - Qaıda isteısiń, dedi. Sonsoń qaqyrynyp, tabanynyń astyna shyrt túkirdi. – Esh jerde... dep muryn astynan mińgirlegen boldy bul. – Qolyńnan ne keledi? – dep saýal qoıǵanymen munyń jaýabyn kútpeı: - Kórip tursyń ǵoı, tapsyryspen jumys isteımiz. Mynany erteńge deıin istep bitirýimiz kerek, dep jartylaı bitpegen esikti nusqady. - Qojaıyn erteń alyp ketedi, - dep, nyǵyrlap qoıdy. Esiktiń bitpegenine bul kinálideı jazǵyrý bar daýsynda. Shylymyn shegip bolǵan ol  arbıǵan boıyn tiktep edi, ózinen buryn kóleńkesi zoraıyp, munyń mysyn basyp tastady. Kenet: - E, mlá-á, ne úshin keldiń munda?, - dedi daýsyn ózgertip. – Jaı, ásheıin... – ketpek bolyp keri burylǵany sol eken, shıqyldaı kúlgen torsyq urttysy: - Jeıtin ne bar, qazir baramyz, - dedi. Bul qańǵalaqtap kep qaqpanǵa túskendeı boıyn sharasyzdyq bıledi, dúleı, qorqaý, meńireý kúshpen betpe-bet kelgeni sanasyna endi jetkendeı... aýyr júktiń astynda turǵandaı tizesi sál búgilip, ózin adamnyń qory sezindi.

Úİİ

-        Kúndizgi qalyń nóserden keıin taý ishi salqyn tartqan. Jartykesh aı jap-jaryq. Jartykesh aıdyń munshalyqty jaryq shashatynyn alǵash ret kórýi. Boıy tońazyp, baraktyń túkpirindegi bólmesine asyǵa basyp bara jatyr edi, eki mama aǵashtyń arasyn jalǵaǵan som temirge tartylǵan alǵashqy tanysyn kórdi. Týrnıkke tartylǵan saıyn qoladan quıylǵan músin sekildi mármárdaı symbatty denesin urshyqsha ıirip, asyqsha atyp, shyrkóbelek aınalǵan odan kóz aıyra alsashy. Bunyń bar-joǵyn elemedi. Bul qaraptan qarap yńǵaısyzdandy. Myna jigit kim ózi? Sehtaǵy jigittermen nege aralaspaıdy? Nege bul oqshaý, saıaq júredi? Nege jamaǵaıynynan irge ajyratyp, óz tirligin istemeıdi? Sehtaǵy kóksoqqandar nege júr munda? Munyń ózi myna taýdyń qýysynda ne istep júr? degen saýaldar mazasyn qashyrdy. Osy jerdegilerdi bylaı qoıǵanda óziniń ne úshin osynda júrgenin, ne izdep kelgenin, taýdyń qýysyna nege tyǵylǵanyn túsindirip bere almady. Jartykesh aı astynda sostıyp, myna turysynyń sóleket ekenin oılap, ketýge oqtalǵany sol edi: - Toqtashy? degen qumyǵyp shyqqan únnen eriksiz aıaldady. – Bilem, seniń ne oılap turǵanyńdy? – dedi kenet beıtanys sáýegeılik tanytyp. Týrnıkten qara jerge dik etip qarǵyp tústi. – Saıan, - dedi qolyn usynyp. Tanysýǵa asyǵa qoımaǵan bunyń kózine týra qarap edi, bul júzin taıdyryp áketti. Sen... – dedi sosyn az-kem kidirip: - Sen anaý jigitterden abaıla...- dep seh jaqty nusqady. - Qorqyttty deme, eskertkenim. Olar kúni úshin júrgender... Barar jer, basar taýy joq sormańdaılar. Qojaıynnyń tapsyrmasyn oryndap iship-jemin tabady... Aıtpaqshy, taǵy tegin turady, - dedi artynsha.  Ózimsine ishtarta til qatqan jigittiń tym aqquba júzi aı astynda qýqyl tartyp ketipti. Semserlesý úshin qarsylasyn kútkendeı júzin tómen saldy... Aýzyna shyryn dámi kelgendeı júregi loblydy munyń. – Kúreseıikshi, dedi áı-sháı joq, basyn kótermegen kúıi. Daýsy sál dirildep, ótingendeı boldy. Bul basyn shaıqady. – Bilesiń be, ana-a-aý Almatyda... – dedi ol basyn kóterip, tún qarańǵylyǵynda shoqtaı jaınap jatqan alyp shaharǵa kóz tastap. – Almatyda bir kóshe bar... Jo-joq, sen oılaǵandaı, ol Farabı dańǵyly emes, sen oılaǵandaı, Esentaı jaq emes, ol basqa kóshe, onda adamdar... basqasha... Onda kóbine aýyldan jumys tappaı qalaǵa qańǵyp kelgender júredi. Aıaqtarynan syz ótkenine qaramaı qytaıdyń arzanqol aıaq kıimin kıedi. Kóbinese sán qýǵandary týflı kıedi sarshunaq aıazda... Erteń olar qaıtyp urpaq órbitedi?– jumbaq jigit munyń júzine, kenet, syr tarta barlaı qarady. Munyń ózi de talaı ret shyńyltar aıazda shytynap ushqan shyny sekildi jalt-jult etken qaladan pana tappaı osynda keldi emes pe – tula boıy shymyrlady ári denesi bir ysyp, bir sýydy. Kenet, myna jumbaq jigitke degen qulyn músin bolyp quıylyp túsken aǵyl-tegil, aıqara sezim paıda boldy. Tamaǵy qurǵap, eriksiz jutyndy. İshteı qýystanyp, kóziniń astymen urlana qarap edi, anaý qapersiz. Ne ashylyp sóılesýdyń yńǵaıyn tappaı, ne ketip qalýdyń jónin tappaı... qyzyq dılemdan máńgirip turyp qaldy. – Sol kóshede... – dedi jumbaq jigit sózin jalǵap: - Aýyldan úmitpen kelgen jastar dirdektep júrgen sol kóshede... ne qazaq ekeni, ne basqa ult ekeni belgisiz, jas shamasy alpysty alqymdaǵan egde kisi ıtin serýendetedi. Jyl mezgiline qaraı talǵammen kıinetin qartań kisi bas kezinde búldog jetektep shyǵatyn. Keıin pıtbýl asyrady. Yrsıǵan ezýinen qyzyl ıegi men sarǵaıyp ketken azý tisteri aqsıǵan pıtbýlge jaqyndaýǵa eshkimniń dáti barmaıtyn... Myna sormańdaılar da qarǵybaý taqqan jyrtqysh  tárizdi... Túsimde ezýi qan-qan pıtbýl kórdim, dedi sonsoń kúrsine jumbaqtap. Meni tastap ketpeshi, dedi kenet daýsy dirildep. – Bilemin, seniń de barar jeriń joq. Sen de qańǵyp júrsiń. Tek osy jerden ketpeshi, janymda bolshy,- dedi ol ańtaryla qaraǵan buǵan...

(jalǵasy bar)