Kúni keshe depýtat Dáýlet Muqaev áleýmettik jelidegi paraqshasynda úıindegi kıim-keshekke toly shkafyn kórsetemin dep synǵa qalǵan edi. Depýtat óziniń kıimin jeke sórege, ish kıimin jáne shulyqtaryn jeke sórelerge salyp, tártippen jınaıtynyn jalpaq jurtqa jarıa qylǵan. Kópshilikke halyq qalaýlysynyń bul qylyǵy unamady dep jazady Dalanews.kz.
Jalpy búginde áleýmettik jelini aýqymdy máseleni sheship, halyqpen baılanysý quraly retinde paıdalanýdyń ornyna, kúndelikti qarabaıyr qaptaǵan sıfrlar jazylǵan esep berip, jeke ımıji úshin paıdalanatyn sheneýnikter kóbeıgen. Bul durys qubylys pa?
Osy turǵyda Dalanews belgili jýrnalıs, qoǵam belsendisi Gúlbaný Ábenovanyń pikirin bilgen bolatyn.
Muqaevtyń qylyǵy jaıly
Gúlbaný Ábenovanyń sózinshe, depýtat emes, tipti qarapaıym adamnyń kıimderin ashyq kórsetip otyrýy ersi dúnıe.
“Ol bul nárseni ne úshin kórsetti dep oılanyp qalasyń. Onyń kaıdzen erejesimen ómir súrgeni kimge kerek? Ol adamnyń adekvattyǵyna da kúmán keltirip qaldym. Árkimniń jeke shkafy bary onsyz da túsinikti. Bul kez kelgen adamnyń qarapaıym ádetteri bolýy kerek.
Muqaev osy arqyly óziniń sanasynyń deńgeıin kórsetti dep oılaımyn. Árıne, sóz, oı erkindigi degen bar. Biraq ol kórip otyrǵan adam úshin paıdaly aqparat bolýy kerek qoı.
Mıllıondaǵan oqyrmany bar, ol depýtat ári bılik ókili ekenin umytpaǵanymyz durys. Keshegi vıdeosynyń zań qabyldaýmen qandaı baılanysy bar? Ol otandyq kásipkerlerdiń kıimin satyp alǵanyn kórsetip jatsa bir jón. Ol depýtat emes, mıllıoner bloger retinde oılanatyn bolyp otyr ǵoı. Sol arqyly qaralymyn kóbeıtip, jarnama jasap, aqsha taýyp otyr”, – deıdi Ábenova.
Sheneýnikterge áleýmettik jelide otyrýǵa tyıym salý kerek pe?
Jaqynda saıasattanýshy Marat Shıbýtov qazaqstandyq sheneýnikter áleýmettik jelide otyrmaýy kerek dep sanaıtynyn jetkizgen bolatyn.
Shıbýtovtyń sózinshe, eger memlekettik qyzmetker áleýmettik jelidegi paraqshasynda pikir qaldyryp, targettik jarnama jasaı alatyn bolsa, bul ol úshin manıpýlásıa jasaýǵa keremet múmkindik bolmaq.
Alaıda Gúlbaný Ábenova saıasattanýshynyń bul pikirimen kelispeıtinin jetkizdi.
“Tyıym salýmen kelispeımin. Sebebi qazirgi zamanda áleýmettik jelidegi ómir shynaıy ómirmen tyǵyz baılanysty. Sol arqyly depýtat bolsyn, sheneýnikter bolsyn qalaı ómir súrip jatqanyn baqylap otyrýymyz kerek. Olar áleýmettik jelide otyrýy kerek. Qandaı zań qabyldanyp jatqanyn bilip otyrýymyz kerek.
Biraq depýtattar áleýmettik jelini sol qabyldanyp jatqan zańdardy túsindirý úshin paıdalana bermeıdi. Bárin zań qabyldanyp qoıǵannan keıin bilip otyramyz. Halyq qalaýlylary qabyldaǵysy keletin zańdy nege bizben birge aqyldaspaıdy? Bárin halyqpen talqylap otyrýlary kerek. Qandaı da bir zańdy qabyldamas buryn bizdiń pikirimizben sanasýlary kerek”, – deıdi jýrnalıs.
Ábenova sheneýnikterge keıbir nárselerdi aıtýǵa tyıym salynǵanyn atap ótti.
“Keıbir taqyryptar boıynsha maquldaýsyz talqylaý júrgize almaýy múmkin. Al depýtattar ashyq bolýy kerek, ol úshin áleýmettik jelide eshqandaı shekteý joq”, – deıdi ol.
Áleýmettik jeli arqyly sheneýnikter halyqpen tyǵyz baılanys ornata ala ma?
Gúlbaný Ábenova sheneýnikter áleýmettik jeli arqyly halyqpen tyǵyz baılanys ornata almaıdy dep esepteıdi.
“Sheneýnikter biz tólegen salyqqa ómir súrip otyr. Sáıkesinshe olardyń qalaı, qandaı jaǵdaıda ómir súrip jatqanyn baqylaýda ustaýymyz kerek. Bizdiń salyǵymyzdan olarǵa jalaqy tólenip otyr. Al salyq qaıtadan ósip ketti. Nege sonyń bárine jaýap ala almaımyz? Al áleýmettik jelide sonyń bárine jaýap berilýi kerek.
Sondyqtan bizdiń sheneýnikter áleýmettik jelimen jumys isteı almaıdy dep sanaımyn. Al jýrnalıser suraq qoısa “jynyma tımeshi” dep shyǵady.
Jaqsy, onda áleýmettik jelide jaýap bersin. Ol da joq. Áleýmettik jelide sheneýnik, depýtattardyń eshqandaı ımıji joq”, – deıdi jýrnalıs.
Memlekettik qyzmetkerlerdiń etıkasy
Gúlbaný Ábenova memlekettik qyzmetkerlerdiń etıkasy degen túsinik baryn atap ótti.
“Ol jerde ne jazylǵanyn bilmeımin, biraq adamı etıka bar. Memlekettik qyzmetkerlerge degen talap bolýy kerek. Sheneýnikter qymbat saǵatyn kórsetip qalady, olardyń Dýbaıdaǵy múlki týraly estip jatamyz. Nege sheneýnikter onyń bárine pikir bildirmeıdi? Ony bilýge quqylymyz.
Nege múlikterin qartaıǵan anasynyń atyna jazyp qoıady? Atyn atap, túsin tústemeımiz. Sheneýnikterdiń áıeliniń neshe túrli kásibi bar. Onyń bárine pikir bildirýi kerek. Biraq jasyryn ustap qalady.
Mysaly Japonıada sheneýnik qyzmettiń kóligimen qalanyń shetindegi záýlim úıine bardy delik. Ony birden jumystan qýady. Al bizdiń sheneýnikter qyzmettik kóligimen balalaryn jeke, óte qymbat mektepterge emin-erkin aparyp keledi. Onyń bárine aqshany qaıdan taýyp otyr? Bul másele birneshe ret kóterilgen. Olar munyń bárine jaýap berýge mindetti, jaýap bergiń kelmese ornyńdy bosat. Sebebi memlekettik qyzmetker eń aldymen adal, ádil, ashyq bolýy kerek”, – deıdi ol.
Depýtattyń halyq aldyndaǵy jaýapkershiligi
Jýrnalıs eń aldymen depýtat jaýapkershilikti sezine alatyn bolýy tıis dep esepteıdi.
“Óz sheshimderiniń saldaryn túsinip, olardy baıyppen qabyldaýy kerek. Sondaı-aq, ol halyqpen, áriptesterimen jáne opozısıamen dıalog júrgize alýy kerek. Depýtat prınsıpshil bolýy tıis – jemqorlyqqa, lobbızmge nemese saıası qysymǵa kónbeýi kerek. Biraq, qazirgi áreketterinen olardyń bireýdiń bıznesin ne jeke múddesin lobbı jasap júrgendeı áser qaldyrady.
Depýtattyq etıkaǵa kelsek, eń aldymen ashyqtyq bolýy qajet – atqaryp jatqan jumysy, tabys kózderi týraly ashyq aıtýy, múddeler qaıshylyǵynan aýlaq bolýy tıis”, – deıdi Ábenova.
Eń mańyzdysy – depýtat jeke basynyń nemese partıasynyń emes, óz saılaýshylarynyń múddesin qorǵaýy kerek.
“Zańdy buzbaı, halyqqa úlgi bola bilýi tıis. Jáne eshqandaı popýlızm bolmaýy kerek – jaı ǵana reıtıń nemese haıp úshin sóıleý kerek emes”, – dep túsindirdi jýrnalıs.
