Shtab ókilderi aldymen «Novopek» JSHS – polımerlerden jasalǵan untaq jarma ónimderine arnalǵan qaptamalardy shyǵaratyn otandyq iri óndirýshi kásipornyna bardy.
Úgit-nasıhat toby kásiporyn jetekshileri jáne jumysshylarmen kezdesip, partıanyń saıası baǵdarlamasyn tanystyryp, saılaýshylardyń talap-tilekterin tyńdady.
– Osy óńirden bir mandattyq okrýg boıynsha Májilis depýtattyǵyna esimi elge tanymal Merýert Qazbekova úmitker bolýda. Onyń ákesi Aqmola oblysyndaǵy kóptegen ken oryndaryn alǵash ashýshy, belgili geolog bolǵan. Merýerttiń ózi kásipker, ómir boıy opozısıada boldy. 2001 jyly «Aq jol» partıasyn qurýǵa atsalysqan, partıamyzdyń eń tájirıbeli múshesi. Kókshetaýlyqtar jerlesin qoldaıdy dep oılap, senim artamyz, – dep sózin bastady partıa tóraǵasy Azat Perýashev.
Jıynda ujym qyzmetkerleri ıpotekalyq nesıeniń joǵary paıyzdyq mólsherlemesi, baspana kezegi, múgedek balalarǵa kómek kórsetý, halyq tutynatyn taýarlardyń qymbattaýy, aýyldan kelgen jastardy jumyspen qamtý sıaqty máselelerdi kóterdi.
Mekeme qyzmetkeri «bizden medısınalyq saqtandyrýǵa aqsha ustalady, emhana, aýrýhanalarda qan, zár taldaýlary tegin bolǵanymen basqa medısınalyq qyzmetter aqyly jáne uzyn sonar kezek. Al, óz tańdaýymyzben jeke klınıkalardyń qyzmetin qabyldaıtyn bolsaq, oǵanda óz qarajatymyzdy tóleımiz. Sonda biz medısınalyq saqtandyrýǵa ne úshin jarna tólep otyrmyz?», – dep saýal da qoıdy.
– Bul óte úlken másele. Naqty medısınalyq saqtandyrýǵa kóshý qajettigin kóp jyldar boıy aıtyp kelemiz. Qazir jasalǵan Áleýmettik medısınalyq saqtandyrý qory is júzinde «saqtandyrý» emes, salyq salatyn organ. Jumys isteıtin adamdar tıisti jarnasyn medısınalyq saqtandyrý qoryna tólep júr. Al sol jınalǵan qarajattardy jumsaıtyn kezde, jarna ıelerinen suramaı, qordyń ózi ıgerip otyr.
Óziniń jarnasy túsetin árbir azamattyń medısınalyq saqtandyrý qorynda jeke esepshoty bolýy tıis. Osy arqyly kez kelgen adam ózine emhana men dárigerdi tańdaý kerek. Sondaı-aq, kórsetilgen medısınalyq qyzmetke tólem jasaý quzireti ózinde bolýy tıis.
Sonda qyzmetkerler óz mindetterine uqyptylyqpen qaraıdy, al jumysyna adal medısına qyzmetkerleri aýyr eńbegi úshin laıyqty jalaqy alady. Tipti naýqas ózin sapasyz emdegeni úshin medısınalyq uıym men qyzmetkerdiń qyzmetterine tólem jasaýdan bas tarta alatyndaı quǵyǵy bolýy kerek. Naǵyz áleýmettik medısınalyq saqtandyrý degen osy.
Sonymen birge, sportpen shuǵyldanyp, temeki shekpeı, araq ishpeı júıeli túrde skrınıng ótip, óz densaýlyǵyna muhıat qaraıtyn adamdar bar. Iaǵnı, mundaı azamattardyń esepshotynda kóbirek jınaq jarnasy bolýy tıis.
Al, óz-óziniń densaýlyǵyna nemquraıly qaraıtyn azamattar da bar. Mysaly araq ishetin, temeki taratyn, sportpen aınalyspaıtyn, emhana men aýrýhanaǵa qatty aýyrǵanda ǵana baryp, kómekke júginetin. Túptep kelgende qazirgi áleýmettik medısınalyq saqtandyrý qory ózgeler salǵan jarnany rasymende muqtaj (áleýmettik jaǵdaıy tómen, kópbalaly otbasy t.b.) adamdarmen qatar, osyndaı azamattarǵa paıdalanyp otyr. Bul durys emes. Iaǵnı, qazirgi saqtandyrý júıesi «naǵyz saqtandyrý» emes.
Prezıdent Qasym-Jomart Toqaev byltyrǵy Joldaýynda «Densaýlyq saqtaý salasynda biraz reforma júrgizildi. Degenmen, onyń jaǵdaıy áli de máz emes. Árıne, jyldar boıy qordalanǵan túıtkilder bir mezette sheshilmeıdi. Sondyqtan, asa mańyzdy máselelerdi retke keltirýge basa mán bergen jón. Sonyń biri – qarjylandyrý júıesi. Osy salaǵa qarjynyń jetkilikti bólinbeýi qalypty jaǵdaıǵa aınalǵan. Sonyń kesirinen, jurt saqtandyrý júıesine qosylsa da, medısınalyq qyzmet tolyq kólemde kórsetilmeı otyr. Búginde medısınalyq kómek memleket kepildik bergen jáne saqtandyrý paketi dep ekige bólingen. Ashyǵyn aıtsaq, mundaı júıeniń tıimdiligi tómen.
Shyn máninde naǵyz saqtandyrýǵa kóshsek, ár adam qaı klınıkaǵa barǵysy keledi? Kim dárigerdiń kómegen alǵysy keledi? Munyń bári óz tańdaýyńyzda ári qolyńyzda jarna salyp, jınaǵan qarajatyńyzdy óz densaýlyǵyńyz úshin jumsaı alýyńyzda. Mine, sol kezde sizderde qazirgideı aýyrtpashylyq bolmaıdy.
«Aq jol» partıasy naǵyz áleýmettik medısınalyq saqtandyrýdy engizýdi parlamentke ótse ári qaraıda jalǵastyrady, – dedi partıa lıderi Azat Perýashev.
Sol kúni respýblıkalyq shtab músheleri «Eýrazıa» kompanıasynyń ujymymen de kezdesip, saılaýaldy tuǵyrnamany tanystyrdy.
Kezdesýde bir qyzmetker «Saılaýdan paıda bar ma? Eger Úkimet, mınıstrler men ákimder istegen jumystary úshin halyq aldynda eshqandaı jaýapkershiligi joq bolsa...», – dep suraq qoıdy.
– Biz Parlamenttik Respýblıkany jaqtaımyz. Bir adam, tipti eń daryndy bolsa da, eldegi barlyq máseleni sheshe almaıdy. Bul bılik tarmaqtaryn bólý fýnksıasy, tejemelik pen tepe-teńdik balansy, munda parlament pen máslıhattar túrindegi ókildi organdar mańyzdy ról atqarýy tıis.
Úkimetti saılaýda jeńiske jetken partıa jasaqtaýy kerek. Sonda bul partıa óz Úkimetiniń jetistikteri men kemshilikterine de jaýapty bolady. Ótken 30 jylda bizde qanshama daǵdarystar men devalvasıalar bolsa da, ákimder men mınıstrler jemqorlyqpen ustalsa da, bılik partıasy eshqashan saıası jaýapkershilikti moınyna almaı, bılikten ketpeı otyr. Úkimetti parlamenttik partıa jasaqtap, halyq aldynda esep beretin kezde saıası jaýapkershilik paıda bolady. Iaǵnı, bul ulttyq senim úkimeti bolmaq, – dedi Azat Perýashev.
Jınalǵandardyń basym kópshiligi kredıtteri bar ekenin aıtsa, endi bir sol nesıeni tóleýdi merziminen ótkizip alyp, qıyndyqqa tap bolyp otyrǵandaryn da jasyrmady.
– Bir apta buryn «Jeke tulǵalardyń bankrottyǵy týraly» zań kúshine endi. «Aq jol» partıasy 8 jyldan beri mundaı zańnyń qabyldanýyn talap etip, bul norma úshin kóptegen usynystaryn berdi. Biraq Úkimet pen Ulttyq bank bizdiń usynystarymyzdan bas tartty. Desekte, 2 jyl buryn Almatyda páter ıesin úıden shyǵarýǵa kelgen 5 adamǵa qatysty qaıǵyly jaǵdaı men nesıe paıyzy ósip ketken kelinshektiń balalaryn kóp qabatty úıden laqtyrǵan oqıǵalarynan keıin ǵana bul problemalar sheshile bastady. Parlamentte áriptesimiz Dánıa Espaeva bul zań jobasy boıynsha jumys tobyn basqaryp, byltyr «Jeke tulǵalardyń bankrottyǵy týraly» zań qabyldandy. Sol usynystarymyzdyń ishinde halyq úshin mańyzdy degen úsheýine toqtalyp óteıin.
- birinshi, mysaly, nesıe alýshy qaryzyn jabý úshin kúsh salsa da, ol qaryzdyń paıyzdary óse beredi. Bul bitpeıtin, adamdy bank shyrmaýynan shyǵarmaıtyn quldyq áreket. Sondyqtan biz boryshker alǵan «nesıeniń paıyzdaryn toqtatýdy» suradyq.
- ekinshi, 3-5 jylǵa deıin qosymsha ýaqyt berý, bul uzartqan ýaqyt ishinde joǵaryda aıtqandaı nesıe paıyzdary qosylmaıtyndaı «qaryzdy qaıtarý merzimin uzartýdy» usyndyq.
- úshinshi, boryshkerdiń jalǵyz baspanasyn bankter men kolektorlardyń tartyp alýyna tyıym salýǵa usynys berdik. Atalǵan eki talabymyz qoldaý taýyp, qazirgi kúshine engen zańda bar. Al úshinshi talabymyz jartylaı oryndaldy. Nege jartylaı? Eger sol jalǵyz baspana kepilge (zalogqa) qoıylmasa, ony bank basqa maqsatpen alǵan nesıesi úshin tartyp almaıdy. Biz muny qorǵadyq. Al, ıpotekalyq nesıe arqyly alynǵan jalǵyz baspanasyn tartyp alý týraly bankterdiń quqyǵyn Ulttyq bank saqtap qaldy. Biraq biz muny durys emes dep sanaımyz. Sol sebepti biz úshinshi usynysymyzdy tolyq iske asyrý úshin kúresti jalǵastyra beremiz. Jalpy Zańǵa engizilgen joǵaryda atalǵan talaptarymyz boryshkerler úshin úlken jeńildik beredi dep úmittenemiz. Osy Zań kúshine engen alǵashqy kúnnen-aq 3 myńǵa jýyq adam ótinish berdi. Iaǵnı bul zańǵa halyq arasynda suranys óte joǵary dep aıtýǵa bolady.
«Aq jol» partıasynyń bul bastamasy halyq úshin tıimdi ári jeńildik boldy dep esepteımiz. Bir ǵana ókinishimiz, Úkimet talabymyzdy der kezinde qoldaǵanda, 8 jyl ishinde qanshama azamattarymyzdy osyndaı aýyrtpashylyqtan qutqarýǵa bolatyn edi. Biraq álide bul Zań qaryz alýshylardyń bereshek aýyrtpalyǵyn jeńildetýdiń mańyzdy quralyna aınalyp, qıyn ómirlik jaǵdaıǵa tap bolǵan myńdaǵan azamattarǵa naqty kómek kórsetetini sózsiz, – dedi partıa tóraǵasy.
Munan soń, shtab ókilderi aýylsharýashylyq tehnıkasyn shyǵaratyn Qazaqstandyq agrarlyq-ınvestısıalyq zaýytyna bardy.
Úgit-nasıhat toby partıanyń saılaýaldy baǵdarlamasynyń negizgi tujyrymdaryna toqtalyp, zaýyt jumysshylarymen emin-erkin áńgime qurdy. Áńgime barysynda saılaýshylar azyq-túlik baǵasynyń sharyqtap ósýi, jas otbasylarǵa bala týǵan saıyn memleketten qoldaý kórsetý, aýyldan kelgen jastardy baspanamen qamtamasyz etý problemalaryn aıtty.
«Aq joldyqtar» Kókshe óńirindegi úgit-nasıhat jumystaryn Aqmola oblysynyń jergilikti máslıhattaryna «Aq jol» dempartıasynan usynylǵan kandıdattarymen keńes ótkizip, qorytyndylady.
Jıynda zeınetkerlerdiń avtobýsta júrý aqysy qozǵaldy. Kókshetaýlyq azamat Astana qalasynda pensıonerler úshin jol júrý aqysy tegin, al bizde qarıalarymyz aqyly júredi. Bul máseleniń sheshý jolyn qalaı qarastyrýǵa bolady?, - dep suraq qoıdy.
– Bul másele tek sizderge nemese zeınetkerlerge ǵana emes, jalpy qoǵam úshin óte mańyzdy. Rasynda bizdiń Konstıtýsıamyzǵa sáıkes, sondaı-aq, ýnıtarly memleket bolǵandyqtan barsha azamattarymyzdyń ómir sapasy birdeı bolý kerek. Eger naqty jol júrý aqysyna kelsek, bunyń barlyǵy jergilikti ákimdiktiń saıasatyna baılanysty. Olar keıbir avtoparkterge sýbsıdıa beredi. Al, keıbir óńirlerde sýbsıdıa bólinbegendikten zeınetkerlerge, áleýmettik jaǵdaıy tómen otbasylarǵa nemese kópbalaly otbasylar men oqýshylar aqyly júredi. Mundaı sýbsıdıa kóbinese ortalyq oblystarǵa ǵana berilip júr. Mysaly, Semeı, Rýdnyı qalalaryndaǵa avtoparkter ózderiniń quny 150 teńge bolsa, 100 teńgeden jınap otyrmyz, 30 jyldan beri birde-bir sýbsıdıa almaǵandaryn aıtty avtopark basshylary.
Negizinde bul máseleni de bizdiń partıamyz burynnan kóterip júr. Temirtaýda da bolǵan bul problema aıtyldy. Ony Úkimet basshysynyń orynbasary Sklár myrza qadaǵalap júr. Avtoparkterdiń qalalyq assosasıasynyń jetekshisimen tikeleı baılanystamyz. Úkimette eki-úsh ret arnaıy otyrystar ótkizdik. Sonyń arqasynda Úkimet búdjettik kodeks arqyly jergilikti búdjetterdiń áleýmettik mańyzy bar marshrýttaryna sýbsıdıa bólý quqyǵyn jergilikti maslıhattar men ákimdikterge berip otyr. Ol problemany sheshý úshin jergilikti maslıhattarda «Aqjoldyń» depýtattaryn kóbeıtý kerek, – dedi A.Perýashev.
Keńeste kóterilgen ózge de usynystardy úgit-nasıhat toby nazarǵa alytyndaryn jetkizdi jáne 19 naýryz kúni «Aq jol» dempartıasyn qoldaý úshin saılaý ýchaskelerine baryp, daýys berýge shaqyrdy.
«Aq jol» demokratıalyq partıasynyń respýblıkalyq shtab músheleri saılaýshylarmen kezdesýlerin Qyzyljar jáne Kereký óńirlerinde jalǵastyrady.
*Materıaldyń aqysy «Aq jol» demokratıalyq partıasynyń saılaý qorynan tólendi.
