Cherchıll ne deıdi?
Eger orys komýnızmin besiginde tunshyqtyrsaq, adamzat sheksiz baqytty bolar edi. Komýnıser órkenıetke qarsy kúres júrgizip jatyr. Olar halyqaralyq qaıyrshylar, qylmyskerler, saýatsyzdar, dúbáralar odaǵyn qurmaq.
Lıberalızm – bul komýnızm emes jáne eshqashanda bolmaıdy... Komýnızm baılyqty qurtýdy maqsat tutsa, lıberalızm kedeılikti joıýmen kúresedi. Komýnızm jeke múddeni joısa, lıberalızm ony qorǵaıdy jáne qoǵamnyń quqyǵymen teń dárejede qarastyrady. Komýnızm kásipkerliktiń túbine jetse, lıberalızm ony gúldendiredi, zańsyz shekteýlerden aryltady. Komýnızm tártipti basty orynǵa qoısa, lıberalızmde adam – eń basty qundylyq. Komýnızm kapıtaldy jek kórse, lıberalızm monopolıamen kúresedi.
(Ýınston Cherchıll – Brıtanıanyń saıası qaıratkeri, Ulybrıtanıa premer-mınıstri).
Senatordyń saýaly
İshteı biz ózimizdi Orta Azıadaǵy qazirgi túsinikpen alyp qaraǵanda, áli de bolsa «orta ǵasyrda» ómir súretin keıbir memleketterden artyq qoıamyz. Anyǵy, artyq eshteńemiz joq.
Kúni keshe bir senator ınternetti qalaı óshirip tastaýǵa bolatynyn surady. Oılap qarasańyz, osyndaı da saýal bola ma?
Munyń ózi onyń boıyndaǵy áli de bolsa «ólmegen» komýnıstik túsiniktiń sarqynshaǵy.
Sheneýnik nege ámirshil?
Baıqaısyz ba, bizdiń sheneýnikterdiń halyqpen aradaǵy baılanysynda bir óktemdik, anyǵyraq aıtsaq, ámirshildik bar. Ózin saýatty, aqyldy etip kórsetýge tyrysý...
Áldebir jaǵdaı bola qalsa halyqpen betpe-bet tildesýge májbúr bolatyn ákim-qara kishireıgisi kelmeıdi, kerisinshe ursyp, ózinshe aqyl-keńes aıtqansyp sóıleıdi.
Munyń ózi álgi ákim-qaraǵa komýnıstik ıdeologıadan juqqan jáne áli de joıyla qoımaǵan dert. «Kommýnımzge dórekilik pen qatygezdik eshqashan artyq etpeıdi» deıtin Stalın bastap bergen muny...
KSRO-nyń qańsyǵy
Jolda eski «Jıgýlı», qańsyǵan «Moskvıch» kórsek, basyp ozǵymyz kelip turady.
Artynan júrgimiz, aldymyzǵa shyǵarǵymyz kelmeıdi. «Sábet» úkimetiniń qyryq jylǵy qańsyǵy búgingi ortaǵa birtúrli úılespeıdi. Sebebi, joldaǵy jyldamdyqqa ilese almaıdy.
Estetıkalyq sıqy týraly úndemeı-aq qoıdyq. Elý jylda el jańardy, biraq «Jıgýlı» ózgergen joq. Ózgermegen, jańarmaǵan, jaqsarmaǵan dúnıeni qandaı qajetińe jaratasyń?
Komýnıstik ıdeologıa da dál solaı tozǵan, irip-shirigen, eskirgen. Ol búgingi ómirdiń kóshine ilese alatyn jaǵdaıda emes, negizinde.
Komýnıstik partıa qatarynda jastar ne istep júr?
Endeshe aqyl esi durys adam osy ıdeologıanyń soıylyn soǵatyn partıanyń quramyna ótpese kerek edi.
Bálkim aǵa býynǵa keshirimmen qaraýǵa bolar, sebebi olar endi túzelmeıdi. Olardy dál osy kúıinde shyǵaryp salý kerek...
Bárinen buryn qazirgi Komýnıstik partıanyń qatarynda jastar ne istep júr? Osyǵan tańǵalamyz.
Olar bul partıanyń quramyna qaı prınsıpterin unatqandyqtan jáne qaı bastamalaryn qoldaǵandyqtan qosyldy. Arasynda keńestik dáýirdi múldem kórmegen, qyzyl galstýk taqpaǵan Táýelsizdik qurdastary da tolyp júr deıdi...
Eldiń erteńi, táýelsizdik tutqasy deıin urpaq ómirlik kóshten keıin qalǵan, ustanymynyń ózi jańa dáýirdiń prınsıpterimen múldem úılespeıtin partıanyń qatarynda qaı betimen júr? Bizdi qoıshy, ózderi osy týraly oılana ma eken?
Odan buryn Táýelsizdik qurdastaryn osy partıanyń quramyndaǵy aǵa býyn «oqytyp» tastaǵan joq pa? Baıqaımyz, «oqytyp» tastaǵan. Olar da komýnızmdi qulaı súıetin aǵalary sıaqty Batystyń qundylyqtarynan erekshe jıirkenedi.
Komýnıser neden jıirkenedi?
Budan buryn partıa quramyndaǵy barsha jas komýnıs jınalyp, ózderiniń aıtýynsha, adamdy mádenı turǵydan azdyratyn Batystyń kınodıskilerin traktordyń tabanyna taptatty. Qandaı qarabaıyr aksıa edi.
«Saltanatty rásimniń» barysynda osy jıynǵa qatysqan komýnıser Batystyń mádenıetin aty jaman aýrýǵa teńepti.
Anyǵy, bul – áýmeserlik. Joq, ras. Sebebi, biz úshin komýnıs jastardyń Batystyń, AQSH-tyń dıskilerin órtegeni tańǵalarlyq jańalyq emes. Áldeqashan eskirgen, aıtary taýsylǵan, Batysqa bylaısha aıtqanda, kapıtalızmniń dúnıesine alyp-qosary joq júıeniń soǵan qarsy qarsylasqan nemese qarsylaspaq bolǵan álsiz áreketi ǵana bul...
Áne-mine parlamentten oryn alý – saılanyp otyrǵan Komýnıstik partıanyń qataryndaǵy jastar «alystaǵy jaýdan irgedegi dushpan áldeqaıda qaýipti» ekenin bilmeı me? Bilmeıdi.
Bilse, dáp qazir Batys mádenıetinen buryn Táýelsizdikke, tutastyqqa osy komýnızm áldeqaıda qaýipti ekenin uǵynar edi.
Komýnıser reseıshil me?
Iá, reseıshil. Batystyń qundylyqtaryna bulaısha qarsy shyqqan partıalardyń barlyǵy reseıshil, kerek deseńiz, pýtınshil.
Baıqaısyz ba, irgedegi kórshi Lenındi tiriltip, Stalındi jańǵyrtýda. Reseı ótkenin saǵynyp, muny Pýtınniń aýzymen aıtqyzyp jatyr. Aıtpaqshy, Pýtın ne dedi?
Bir joly Qyzyl ımperıany qulatqany úshin Lenındi kinálady. Al endi bir joly Keńes úkimetiniń qıraǵanyn «ótken ǵasyrdyń eń úlken tragedıasyna» teńedi. Muny mundaǵy ótkendi esine túsirse kóz jasyn kól qylatyndar estimedi deısiz be?
Anyǵynda, Lenın ólgen joq. Onyń ıdeıasy áli jasap keledi.
Dýman BYQAI
