Kaspıı banktyń mobıldi tólemderi halyq arasynda óziniń tıimdiligin kórsetti.
Kerek deseńiz, bul júıe tutas halyqtyń bank salasyna degen senim qaıtaryp, sımpatıasyn qalyptastyrdy desek artyq aıtqandyq bolmas edi.
Esińizde bolar, osydan 10 jyldaı buryn qarapaıym halyq óz aqshalaryn bankke bulaısha senip tapsyrmaıtyn-dy. Muny moıyndaýmyz kerek. Bul rette Kaspıı bankke alǵystan basqa aıtarymyz joq.
Búginde mobıldi tólemderge salyq organdarynyń qadalyp qalýynyń artynda ózge bankterdiń lobbıi joq pa degen zańdy suraq týyndaıdy.
Aıtary joq, Kaspıı bank sońǵy jyldary halyqpen jumys istep, jurttyń senimine ıe boldy. Memlekettiń qarjysyna operatorlyq jasap, paıyzdy ókirtin qosatyn ózge bankterdi uıqysynan oıatqany anyq.
Demek, bul jerde bir gáp bar.
Búginde elimizdegi bankterdiń bári jekelgen olıgarhtardyń qolynda. Olar naryq zańy boıynsha jumys istemese de, synyqqa syltaý izdep, ádil, naryq zańy boıynsha jumys isteıtin kompanıalardy Batyrashtar men Qotyrashtardyń qolymen aıaqtan shalý jaǵyn jaqsy meńgergenin bilemiz.
Bul – ázirshe boljam ǵana. Kezi kelgende Dalanews.kz arnasy aq-qarasyn ashyp jazatyn bolady.
Kúni keshe ǵana Qazaqstan ulttyq arnasyndaǵy «Ashyq alań» baǵdarlamasynda bilikti zańger Aıda Ótesin mobıldi tólemderge qatysty oıyn ortaǵa salyp, memlekettik kirister komıtetiniń asyra silteýshilikke jol bergenin ashyp aıtty.
– Bizde memleket pen halyqtyń arasyndaǵy salyqtyq quqyqtyq qatynas kezinde únemi problemalar týyndaıdy.
Mine, 30 jyldan beri Memlekettik kirister komıeti salyqtyq quqyqtyq qatynastardy retteý kezinde halyqtyń qolaıyna jaqpaıtyn zańdardy daıyndap, soǵan bastamashy bolyp el ishinde dúrbeleń týǵyzatyna talaı ret kýá boldyq. Búginde memlekettik kirister komıteti óziniń atqarýshy organ ekenin esten shyǵaryp aldy.
Jańa zań negizinen Parlamentte talqylanýy kerek. Al salyq organdarynyń negizgi mindeti salyq jınaý bolyp tabylady. Olar ózderiniń mindetin minsiz atqarý úshin halyqtyń qolaıyna jaqpaıtyn zańdarǵa bastamashy bolyp, solardy qabyldatý úshin baryn salady. Bul durys emes.
Eger mobıldi tólemder halyq úshin tıimdi bolsa, «Tólemder týraly» zańǵa ózgeris engizip, mobıldi tólemderdi engizýi kerek qoı. Al mobıldi tólemderdi tekserý kásipkerlerge de, salyq organdaryna da tıimsiz, – dep zańger óz oıyn ortaǵa saldy.
Iá, qazir salyq organdary ózderi kóp alyp alǵany anyq. Olar mobıldi tólemderge qatysty daýdyń soyńy úlken áleýmettik tolqýlarǵa ákep soǵýy múmkin ekenin sezinip otyrǵan joq. Ózderiniń jumys aýqymyn keńeıtip, kásipkerlerge tyrnaǵyn batyrýdy ǵana oılaıdy.
Osydan birshama jyl Qorǵas keden beketine jumys saparmen baryp, sol kezdegi keden basshysy Talǵat Noǵaev degen azamatpen suhbattasqan edim. Sol kezde «keden salasy memleket qazynasyn toltyrýǵa qanshalyqty úles qosyp jatyr?» dep saýal qoıǵanda tájirıbeli kedenshi suraǵymnyń oǵash ekenin aıta kele, óz jumystaryn bylaısha túsindirgen edi.
– Kópshilik kedendik qadaǵalaý salasy búdjet qazynasyn toltyrýǵa atsalysatyn mekeme dep qarastyrady. Bul – durys emes. Kedendik qadaǵalaý salasynyń basty qyzmeti kedendik baqylaýdy zań aıasynda uıymdastyrý, elge kontorbandalyq zattardyń kirip ketpeýin qadaǵalaý. Búdjetti toltyrý bizdiń mindetimizge jatpaıdy, – degen edi.
Sol sıaqty salyq organdarynyń basty mindeti salyq jınaý. Al olar bolsa, túrli zańdarǵa bastamashy bolyp, óz quziretterin arttyrýǵa kúsh salýmen keledi.
Kúni keshe ǵana Nazarbaevtyń inisi Qaırat Satybaldynyń memleketke mıllıardtaǵan salyq tólemegenin habarlap, aıtyp jatqanyn estidik. Sol kezde salyq organdary aı qarap, juldyz sanap júrdi me? Mundaı mysaldy kóptep keltirýge bolady.
Salyq organdary qarapaıym halyqtyń azǵantaı moblıldi tólemderine teksergenshe, memleketke mıllıardtap salyq tólemeıtin apaı tós olıgarhtar sońyna sham alyp túspeı me?
Salyqshylardyń halyqty bulaısha ashyndyrýynyń arty jaman bolatynyn túsinip otyrǵan joq. Árıne bul úshin tilimiz jazyqty bolmasyn.
Nurlan JUMAHAN
