Kez-kelgen sátte dúnıeniń astań kesteńi shyǵýy múmkin. Dushpanyńyz damyldamaıdy óıtkeni. Qastandyq jasaýy múmkin. Bul júzege aspasa tóńkeris uıymdastyrý múmkin.
Atyńyzdy lastap, abyroıyńyzdy bylǵaýy múmkin. Maqsaty ma? Maqsaty sizdi taqtan taıdyrý.
"Qoıshy..." dersiz.
"Dıktatordyń dushpany - demokratıa emes pe?
Demokratıany tý etkenderdi besiginde tunshyqtyrady emes pe bular? Dıktatýraly elde opozısıa joq", – dep qarsy ýáj aıtýyńyzǵa da bolady.
Ol da ras.
Ákki dıktator munyń bárine ázir júredi anyǵynda. Tolqýǵa da, tóńkeriske de daıyn mundaı dıktatorlar.
"Demokratıalyq reforma júrgizbediń", – dep qyńqyldaǵan AQSH pen Batysqa da qoldanar aılasy bar. Aılasy bolmasa ómir boıy taǵynda tapjylmaı otyrmas edi, taǵynda ólmes edi...
Ákki dıktator saıası opozısıany tunshyqtyrýdyń san túrli amalyn biledi. Talaı ret synnan ótkergen. Tájirıbelegen.
Sonyń biri qol astyndaǵy qaýymdy, halyqty tańnyń atysy kúnniń batysy qorqynyshta ustaý. Únemi úreıde ómir súretin adam sizdiń saıası oponentińizdiń qataryna ótýge júregi daýalamaıdy. Saıası qarsylastaryńyzdyń kózin qandaı qanisherlikpen joıǵanyńyzdy kórgen ol. Kórgen de túsingen...
Olardyń opozısıa qataryna ótsem degen oı-qulqyn siz, myna siz kúl-talqan etkensiz.
Joq, muny siz oılap tapqan joqsyz. Bul dıktatýranyń klasıkalyq stıli.
Shynymen solaı. Dıktator úshin saıası qarsylasyn jeńýdiń bir joly – ony jer betinen joǵaltyp jiberý. Typ-tıpyl. İs tússiz. Zym zıa qylý...
Týra maǵynasynda aıtyp otyrmyz. Latyn Amerıkasyndaǵy avtorıtarly elderdiń basshylary bul tásildi bertinge deıin paıdalanyp keldi.
"Bireýdi joq qylýdy nemese joǵaltyp jiberýdi" mundaǵy dıktatorlar úırenshikti dúnıege aınaldyrǵan.
Óli-tirisi belgisiz. Úıinen shyqqan oralmaǵan...
1976-81 jyldardyń arasynda Argentınany bılep tóstegen Rafael Vıdela (sýrette) 2012 jyly óziniń bıligi tusynda 7000-8000 adamdy "joǵaltyp" jibergenin moıyndaıdy. Ókinbeıdi biraq.
"Júıeni saqtap qalýdyń jalǵyz joly osy edi.
Jurt kózinen jasyrdyq. El dúrlikpeý úshin, syrt kóz kılikpeý úshin bulardy joǵaltyp jiberýimizge (óltirýimizge) týra keldi" deıdi ol.
Munysy ber jaǵy. Joǵalǵandardyń shıetteı balalaryn urlap áketip bóten otbasynyń baǵyp qaǵýyna tapsyrǵan álgi dıktator. Mundaǵy oıy erteń álgi ul erjetkende ákesiniń jolyn, ákesiniń kegin almasyn degen maqsat-tuǵyn...
(jalǵasy bar)
Daıyndaǵan, Dýman BYQAI
