Onyń pikirinshe otyz jyl boıǵy syldyr sóz ben qurǵaq ýádeden qajyǵan azamattardyń budan ózge amaly joq. Ózgeris kútem dep jarty ǵumyryn bosqa ótkergen býynnyń bılikten ábden kóńili qalǵan. Al jas urpaqtyń bul jolmen júrgisi joq.
Saýatsyz reformalar orta bilim salasyn birjolata quldyratqan. Joǵarǵy bilimniń jaǵdaıy da máz emes. Qazaqstannyń dıplomy baǵalanbaıdy. Qunsyz. Onymen jan baǵa almaısyń. Eldegi JOO-lar básekege qabiletsiz. Álemdik deńgeıde sanatta da, suranysta da joq.
İri-iri ekonomıkalyq jobalardyń zańdyq negizdemesin ázirleýmen aınalysatyn Esimhanovtyń ózi eldegi men degen bilikti zańgerlerdiń biri.
Túneýkúngi Assambleıa otyrysynda jastardyń ne sebepti shetel asyp jatqanyn túsinbeı abdyraǵan Nazarbaevty tyńdap, Tuńǵysh prezıdentke jaýap qatýdy jón kóripti.
Nazarbaev táýelsizdik tusynda ómirge kelgen urpaqqa barynsha jaǵdaı jasaǵanyn, jastardyń elden ketýine eshbir sebep joqtyǵyn tilge tıek etken.
"Elbasy jas aýdıtorıanyń Qazaqstannan qashyp jatqanyna qaıran qaldy. "Men buǵan qatty qaıǵyramyn", – dedi Nazarbaev. Arqada qys jaıly bolsa, arqar aýyp nesi bar?
Jastarǵa laıyqty jaǵdaı jasalsa, olar eshqaıda ketpes edi ǵoı? Kerek deseńiz, buǵan jaýap izdeýdiń ózi ersi.
Muny dál osy joly suraǵannyń jóni joq edi. Bıylǵy jyl bizdiń bıliktiń 30 jyl boıy túk bitirmegenin áshkerelep berdi. Máselemiz shash etekten eken. Bılik otyz jyl boıy qordalanǵan problemalardy jyly jaýyp kelipti. Sonyń bárine kónip kelgen halyqtyń tózimine qaıran qalasyń. Týrasyn aıtqanda elimizdiń kez-kelgen azamaty Nazarbaevtyń suraǵyna múdirmeı jaýap bere alady...", – deıdi zańger.
Onyń pikirinshe jastardyń ketip jatqanyna qaıran qalǵan jalǵyz Nazarbaev emes. Bıliktiń tóbe basyndaǵy top Qazaqstanda adamnyń ósip-ónýine laıyqty jaǵdaı jasalǵanyna shúbásiz senedi. Elden ketip jatqan azamattardyń shetelde ne izdeıtinin túsinbeıdi.
Zańgerdiń paıymdaýynsha jastardyń, jalpy jurttyń elden ketýine túrtki bolyp otyrǵan 8 sebep bar.
1. Qolynan is keletin adamdar bul eldiń erteńine senbeıdi. Bala-shaǵasynyń bolashaǵy buldyr bolǵanyn qalamaıdy.
2. Qazaqstandaǵy bilim sapasyna kóńili tolmaıdy. Reformadan kóz ashpaǵan orta bilim oqýshylardyń qarym-qabiletine keri áser etýde. Joǵary bilim de ońyp turǵan joq. Ol básekege qabiletsiz. Qazaqstannyń dıplomy birde-bir jerde baǵalanbaıdy.
3. Keıingi jyldary ómirge kelgen urpaq áljýaz, shetinen aýrýshań. Sebebi aýa las. Ekologıaǵa kóńil bólinbeıdi. Máseleni sheshýge tıisti sheneýnikter shetinen popýlıs.
4. İndet aýa jaıylǵan shaqta halyq qarapaıym aspırınniń ózine zar bolyp qaldy. İndettiń endigi tolqyny qandaı bolaryn boljaýdyń ózi qorqynyshty.
5. Ketip jatqandar sheneýnikterdiń selqostyǵynan, enjarlyǵynan sharshaǵan. Kóship jatqandar "halyqpen qarapaıym tilde sóılese almaıtyn ákim-qaralarǵa kúnimiz qaramasyn" deıdi.
6. Qaýipsizdik salasy da aqsap tur. Jurt jutap júr. Jutaǵan elde urlyq-qarlyq, zorlyq-zombylyq kóbeıetini beseneden belgili.
7. Ketip jatqandar syldyr sóz ben oryndalmas ýádeden, ótirikten sharshady. Osy otyz jylda ótiriktiń nebir túrin kórdik. Asyra sóıleý, asyra silteý. Naýqanshyldyq. Popýlızm. Pandemıanyń ózinen paıda tapqan paraqorlar. Sheshim qabyldaýdaǵy biliksizdik. Tize berse on saýsaq túgel búgiledi.
8. Eń basty sebep - adamdar adam sıaqty ómir súrgisi keledi. Ertegige senýmen, erteń-erteń deýmen ómirimizdiń esil ómir esh ketti. Ketip jatqandar otyz jyl boıǵy qurǵaq ýádeniń oryndalmasyna anyq kózi jetken aýdıtorıa. Bular bolashaq emes, búginmen ómir súrgisi keledi. Alystaǵy armanǵa dál qazir qol sozǵandy qalaıdy.
Nazarbaevqa berer jaýabym osy. Adamdar osy sebepti elden ketip jatyr. Jalpy bul saýalǵa Qazaqstanda ómir súretin kez-kelgen adam múdirmeı jaýap bere alady. Ózin jáne urpaǵyn oılaǵan adam keleshegin Qazaqstanmen baılanystyrǵysy kelmeıdi", – deıdi zańger.
Erjan Esimhanovtyń aıtýynsha Nazarbaevtyń saýalyna egjeı-tegjeıli jaýap berýdiń jóni joq. Munyń jaýabyn Tuńǵysh prezıdent te jaqsy bilýi tıis.
"Áıtkenmen, aıtpasa sózdiń atasy óledi. Aıtpasyma bolmady...", – deıdi zańger.
Ázirlegen, Dýman BYQAI
