Eshqashan qonaqqa qońyraý shalmaı turyp barmańyz. Eger sizdiń úıge eskertpeı qonaq kelse, onda halatpen júre berýińizge bolady. Qonaqtar týraly: aıaq kıimdi shesh deýge bolmaıdy. Bul – jónsizdik. Qonaq ózi taza kilemdi kórse, jaýyn keship kelip tursa, aıaǵyn sheship kiredi.
Qolshatyrdy eshqashan ashyp keptirmeıdi. Keńsede de, qonaqta da. Ony jınap, arnaýly salǵyshyna salyp qoıady. Nemese jaı ǵana ilgishke ilip qoıasyz.
Portfeldi jerge qoıady. Erkek adam eshqashan janyndaǵy áıel zatynyń sómkesin ustamaýy kerek. Áıeldiń paltosyn tek ilgishke ilý úshin ǵana qolyna alady.
Úıkıim – shalbar men jempir, yńǵaıly, jaıly, adam kórýge laıyqty kıimdi aıtady. Al, halat, jatarda kıetin ishkóılek degen tańerteń jýynatyn bólmege deıin, keshke jýynatyn bólmeden jatyn bólmege deıin ǵana kıiletin kıim.
Balańyz bólek bólmege aýysqan soń esikti tyqyldatyp kirýdi úıretińiz. Ózińiz de onyń bólmesine ruqsat surap kirińiz. Sonda ol sizdiń jatyn bólmeńizge beıbereket kirmeıtin bolady.
Meıramhanaǵa barǵanda tapsyrys berý erejesi: eger siz «men shaqyramyn» deseńiz, árıne onda siz tóleısiz. Eger áıel adam isker seriktesin shaqyrsa, onda ol ózi tóleıdi. «Onda meıramhanaǵa baralyq» degen sóz shyqsa, árkim ózine tóleıdi. Tek er azamat ózi «men tóleıin» dese, onda kelisim berýine bolady.
Er adam lıftige birinshi bolyp kiredi. Kim esiktiń kózine jaqyn bolsa, sol birinshi shyǵady.
Kólikte eń laıyqty oryn – júrgizýshiniń arty esepteledi. Ony áıel adamǵa beredi. Er adam janyna otyrady. Kólikten shyqqanda qolyn sozady. Eger er adam rólde otyrsa, onda áıel sonyń artyna otyrǵany abzal. Áıel qaıda otyrsa da er adam esigin ashyp berip, qolynan demep otyrýy kerek. İsker adamdar qaǵıdalarynda er adamdar osy erejeni kóp buzady. Olar femınısterdiń uranyn kóp qoldanatyn bolǵan: «Kásipte er men áıel degen joq» degen.
Emdám qoldanyp júrmin dep eldiń kózinshe aıtý – ádepsizdik. Mundaı sózdi jeleý etip qonaqqa barǵanda tamaqtan bas tartý tipten soraqylyq. Qonaqqa barǵan kezde otanasyn dámdi taǵamdary úshin maqtaýdy umytpańyz. İshimdikke qatysty da solaı. Nege ishkińiz kelmeıdi – ol sizdiń másele. Qurǵaq sharap aldyrtyp, aldyńyzǵa qoıyp qoıyńyz. Ernińizdi tıgizseńiz de jetkilikti.
12 jasqa tolǵan ár balaǵa «siz» dep aıtý shart. Mádenıetti, zıaly qaýym ókilderi daıashy, júrgizýshilerge sen deýi baryp turǵan kórgensizdik. Etene jaqyndaryńyzǵa da keńsede «siz» deńiz. Tek ekeýara qalǵanda ǵana «senge» kóshýge bolady. Eger suhbattasyńyz «sen» dep qoımasa, «keshirińiz, siz buny maǵan aıtyp jatsyz ba?» dep surańyz. Buny da elemese, «meni meńzep tursyz ba?» deńiz. Sosyn ıyǵyńyzdy qıqaıtyp: «Keshirińiz, biz «senge» kóshpegen edik qoı» dep aıtýǵa bolady.
Qasyńyzda joq adamdy sóz etý – ony ósekteý degen sóz. Olaı etýge bolmaıdy. Jaqyndaryńyzdy sóz etýge de bolmaıdy. Ásirese, eldiń kózinshe kúıeýin jamandaý durys emes. Eger kúıeýi nashar bolsa – nege onymen ajyrasyp ketpeısiz? Sol sekildi týǵan jer týraly da jaqtyrmaıtyn sóz aıtýǵa bolmaıdy. «Bul el qaıda barady?» deý aǵattyq. Siz de sol elde turyp jatqan joqsyz ba?
Aýdarǵan Shynar Ábildá
