Mamandardyń paıymdaýynsha, elimizde qýat kózin únemdeý isini kún tártibine shyǵýyna iri kásiporyndardaǵy qural-jabdyqtardyń eskirý men halyqtyń qýat kózin ysyrapsyz paıdalanylýy sebep bolǵanyn alǵa tartýda.
Búginde osy máseleniń aldyn-alý úshin energetıkter túrli joldardy qarastyrýda. Energotıimdilik jáne taza ónerkásip ortalyǵynyń mamandary Almaty qalasyndaǵy úlken ǵımarattar jaryq energıasyn 20-25 paıyzǵa artyq paıdalanatynyn anyqtady. Jalpy, bul jalǵyz Almatydaǵy jaǵdaı emes. Elimizdiń barlyq óńirinde kezdesetin jaıt desek bolady. Bizder ysyrapsyz ketip jatqan elektr qýatyna tıisti deńgeıde baǵalap, esep júrgizýdi úırenimýimiz kerek. Iaǵnı, energıa aýdıti júrgizgen jón.
Búginde elimizde energıa aýdıti júrgizetin mamandar tapshy. Al, bir ǵımaratqa ketetin jaryq shyǵynyn eseptep shyǵý úshin biraz ýakyt kerek.
Búginde «AlmatyEnergoSbyt» JSHS-i qýat kózin elimizdiń Batys Shyǵys aımaǵynyń óndirýshilerinen, Ortalyq Azıa elderinen, Jambyl GRES-inen satyp alady. Jaz aılarynda Jambyl GRES-i sý tapshylyǵyna oraı elektr energıasyn óndirý isi qıyndaı túsetini jasyryn emes.
Osyǵan deıin Qazaqstan qýat kózin paıdalaný jaǵynan TMD elderiniń ishinde Reseı men Ýkraınadan keıingi úshinshi oryndy ıelenip kelegen edi. Reseı men Ýkraınanyń arasyndaǵy qaqtyǵystan keıin Qazaqstan Reseıden keıingi ekinshi orynǵa kóterilgeni anyq. Óıtkeni sońǵy aılarda Reseı Ýkraınanyń energteıkalyq nysandaryn zymyrandarmen atqylap, olardyń 50-60 paıyzyn isten shyǵarǵady.
Búgide Qazaqstanǵa qosymsha elektr stansylaryn salýdan ózge amal joq. Alaıda taǵy bir qosymsha, ári jalpyǵa ortaq, tıimdi amaldyń biri jaryq únemdeýshi shamdardy qoldanýdy el azamattary kúndelikti ómirde ádetke aınaldyrý kerek. Búginde Almatynyń barlyq mekemeleri energıa únemdeýshi shamdarǵa kóshiriledi. Kez kelgen adam qalamyzdyń kóshelerinde qýat únemdeıtin shamdar ornatylǵan kóre alady.
2007 jyly elimizde «Energıa únemdeý baǵdarlamasy» qabyldanǵan bolatyn. Osyǵan oraı, alǵashqy bolyp ońtústik astanamyzdyń ǵımarattar energıa únemdeıtin shamdarǵa kóshken-di. Nátıjesinde, ár jyldyń qorytyndysymen salystyrǵanda 494 myń kVt/saǵ jaryq az jumsalǵan.
– Bizdiń Qazaqstanda elektr energıasyn únemdeýshi zattardyń biri jaryq únemdeýshi shamdar. Bul shamdardyń osyǵan deıingi shamnan aıyrmashylyǵy 5 ese az qýat jumsap, 8 ese artyq qyzmet etedi. Menińshe, bul Qazaqstan úshin óte tıimdi baǵyt. Sebebi, elimizde elektr qýatynyń jetispeýshiligi barshamyzǵa málim. Bizdiń paıdalanyp kele jatqanymyzǵa on jylǵa taıap qaldy. Degenmen, onyń lúmısentti, sýyq jáne aq tústi degen túrleri bar. Lúmısentti shamnyń kózge zıany da bar. Tutynýshylardyń kún saıyn kóbeıip kele jatqany bul shamnyń sapasynyń joǵary, ári tıimdi ekenin kórsetedi. Al, sapasy jaqsy, biraq daǵdarystyń áserinen óz sapasyn da joǵalta bastaǵandaı, – deıdi «Eska Bazıs» qurylys kompanıasynyn ınjener-energetıgi Bolat Satylǵanov.
Mamandardyń aıtýynsha, bul shamdar elimizge Germanıa, Túrkıa, Qytaı elderinen keledi. Sapaly, baǵasy da júıeli bolǵandyqtan halyqtyń deni qalamyzdaǵy túriktiń «Teksan» dúkeninen alady.
Túrik shamdary 520-650 teńge, Germanıa shamdary 1000-1200 teńge bolsa, Qytaıdan keletin shamdar 350-400 teńgeni quraıdy.
Al, úıimizdegi kádimgi shamnyń quny 50-60 teńge bolǵanymen, 5-6 ese shyǵynǵa batyrady. Qaladaǵy tek úlken ǵımarattar ǵana emes, qarapaıym turǵyndar da osy únemdeýshi shamdy paıdalansa nur ústi ne nur bolar edi. Sebebi, qazirgi ýaqytta komýnaldyk kyzmet usynýshy mekemeler tarapynan shyǵyndy azaıtýǵa baılanysty birqatar sharalar júzege asyrylyp jatyr.
