Qazaqstanda kúnbaǵys maıy taǵy qymbattaýy múmkin, dep habarlaıdy Dalanews.kz informburo.kz-ke silteme jasap.
23 qyrkúıekte Májilis otyrysynda depýtattar taǵy da kúnbaǵys dánin eksportqa shyǵarýdaǵy kedendik bajdy alyp tastaý bastamasyn kóterdi.
Alaıda mundaı qadam áleýmettik mańyzy bar azyq-túlik taýary – kúnbaǵys maıynyń baǵasyn kúrt qymbattatatynyn túsinip otyr ma? Jaqsy nıetpen jasalǵanymen, oılanbaı qabyldanǵan sheshim qarapaıym qazaqstandyqtardyń qaltasyna aýyr salmaq salmaq. Munyń saldary týraly Ulttyq maıly daqyldardy qaıta óńdeýshiler qaýymdastyǵy (UMQQ) túsindirip berdi.
Álemde maı qymbattap jatyr, biraq Qazaqstanda baǵa turaqty
FAO derekterine sáıkes, sońǵy eki maýsymda (2023 qyrkúıek – 2025 tamyz) ósimdik maılarynyń álemdik baǵasy 40%-ǵa ósken. Eýropada kúnbaǵys maıynyń quny 44%-ǵa kóterilgen. Al Qazaqstanda 2023 jyldan beri maı zaýyttarynan shyǵatyn kóterme baǵa lıtrine 730 teńgeden aspaı tur (jetkizý qunyn qospaǵanda).
UMQQ músheleri ishki naryqtaǵy baǵa turaqtylyǵyna jaýapkershilik alyp, Saýda jáne ıntegrasıa mınıstrligimen, Aýyl sharýashylyǵy mınıstrligimen memorandýmǵa qol qoıyp, úsh jyl qatarynan baǵany ustap tur.
“Bıyl tamyzda qaýymdastyq ınflásıalyq qysym qaýpine jedel áreket etip, búkil el boıynsha lıtrin 745 teńgeden (jetkizýmen qosa) 7 mln lıtr tazartylǵan kúnbaǵys maıyn jetkizdi. Al Májilis depýtattary qoldaýdyń ornyna, baǵalardy qymbattatyp, halyqqa aýyrtpalyq ákeletin bastamalar usynyp otyr. Bul sheshim maıdyń lıtrin 1200 teńgege deıin qymbattatyp, ishki naryqta tapshylyq týǵyzýy múmkin”, – deıdi UMQQ.
Biz ne joǵaltýymyz múmkin?
Maı-toqyma salasy – Qazaqstan ekonomıkasyndaǵy eń qarqyndy damyp jatqan baǵyttardyń biri. 2024/25 marketıńtik jyl qorytyndysy boıynsha elimizde 740 myń tonnadan astam kúnbaǵys maıy óndirildi. Bul – táýelsiz Qazaqstan tarıhyndaǵy rekord.
2026–2027 jyldarǵa 61,6 mlrd teńgeniń ınvestısıalyq jobalary josparlanǵan, bul turaqty jumys oryndaryn ashyp, ónimdilikti arttyrýǵa múmkindik beredi. 2025 jyldyń sońyna deıin Semeı men SHQO-da eki iri maı óńdeý jobasy iske qosylady. Jańa qýattylyq jylyna 231 myń tonna maı óńdeýge jetedi.
Osynyń arqasynda:
- maı óndirisi men qaıta óńdeý tereńdigi artady;
- sheteldik ınvestısıalar Qazaqstanǵa tartylyp jatyr;
- jańa jumys oryndary ashylady;
- ımportqa táýeldilik azaıady;
- ınflásıany tejeýge úles qosylady;
- daıyn ónim eksporty arqyly shetel valútasy túsedi;
- qus jáne mal sharýashylyǵy, qurama jem, kondıter jáne tamaq ónerkásibi qatar damıdy.
Bul kórsetkishterdiń barlyǵy Prezıdent qoıǵan mindettermen úndes: agroónerkásip keshenindegi qaıta óńdeý úlesin 70%-ǵa jetkizý, eksportty arttyrý, ınflásıaǵa qarsy kúresý jáne azyq-túlik qaýipsizdigin qamtamasyz etý.
2024 jyly agroónerkásip eksporty 5,1 mlrd dollardy qurap, onyń 52%-y qaıta óńdelgen ónim úlesine tıdi. Maı-toqyma sektory aýyl sharýashylyǵy ónimderiniń eksportynyń tórtten birin berip, strategıalyq mańyzdy sala ekenin dáleldedi. Qazaqstan kúnbaǵys maıyn eksporttaý boıynsha álemdik TOP-10-ǵa enip, 2023–2024 jyldary 8-orynǵa shyqty. Sondaı-aq elimiz kúnbaǵys kúnjarasyn EO-ǵa eksporttaıtyn úsh iri jetkizýshiniń qataryna kirdi jáne Ortalyq Azıadaǵy suranysty tolyq qamtamasyz etip otyr.
Kórshilerdiń tájirıbesi ne deıdi?
UMQQ depýtattarǵa kórshiles elderdiń tájirıbesin zertteýdi usyndy. Mysaly, Reseıde maıly daqyldardyń barlyǵyna derlik eksporttyq baj salynady: kúnbaǵys dánine – 50% (tonnasyna keminde 330 eýro), rapsqa – 30% (keminde 165 eýro), soıaǵa – 20% (keminde 100 eýro), zyǵyr dánine – 10%.
Ózbekstanda 2020 jyldan bastap maqta shıkizatyn syrtqa shyǵarýǵa tyıym salynǵan. Bul sheshim ishki naryqty maqta maıymen qamtamasyz etýge, toqyma klasterin damytýǵa jáne qaıta óńdelgen ónim eksportyn arttyrýǵa baǵyttalǵan.
