Egoızm. Álem osy tamyrdyń qan soǵysynyń yrqynda. Bul ózińniń qalaýyńdy ǵana qanaǵattandyrý. Joq. Ózińniń emes. Ásili nápsińniń.[/caption]
«Adam kóleńkesinen qashyp qutyla almaıdy»,- degen sózdi aıtqan adam qansha danyshpan bolsada, adam balasy jaqsylyq pen jalǵas júretin jamandyǵymen kúresýine erik berilgen. Hákim Abaı oǵan: «Adam minezin túzep bolmaıdy degen adamnyń tilin keser edim»,- dep emeýrin tanytady. Biraq, bizge kemeńger Abaıdyń emeýrini túsiniksiz.
Óıtkeni, biz dúnıeni tirshiligimizge qajetti nemese qajetsiz dep ekige bólip qaraıtyn zamana urpaqtarymyz. Eń ońtaıly joldy osy dep baǵamdaımyz. Sóıte tura jan dúnıemizde álde bir beımaza kúı tynym bermeı turǵanyna ishimiz qazandaı qaınaıdy, kúıinemiz, ókinemiz. Biraq, ne shara.
Ómirde izgilik pen meıirimdiliktiń mereıi ústem bolýy úshin qandaı qýat, qandaı rýhanı óris kerek? Ol bar ma? Bar bolsa qaıda? Joq bolsa, nege joq? Sonda adam boıyndaǵy raqymshyldyq, oıyndaǵy parasat, meıirimdilik sezimderin tunshyqtyryp turǵan ne nárse? Ol qandaı zulmat?
Parasat maıdany
Egoızm. Álem osy tamyrdyń qan soǵysynyń yrqynda. Bul ózińniń qalaýyńdy ǵana qanaǵattandyrý. Joq. Ózińniń emes. Ásili nápsińniń. Sebebi Hákim Abaı: «Menimen menikiniń aıyrylǵanyn, Óldi dep at qoıypty óńkeı bilmes»,-dep paıymdaıdy. Demek, «MEN» rýh, jan. Al, «MENİKİ» nápsi, tán. Túsinikti. «Meni» men «menikiniń» mánin ajyratyp alýymyzdyń basty sebebi jaqsy men jamannyń sanamyzda mıdaı aralasyp ketpeýi úshin baǵyt-baǵdar bolsyn.
Al, áltrýızm degen ne? Bul eshqandaı syı-sıapat pen qurmet kútpesten ózgelerge jaqsylyq jasaý. Jaqsylyq jasaı alýdyń ózi syı-sıapat. Biraq, jaqsylyq jasaýdyń bir úlgisi bolýy kerek emes pe? Ol ózgege degen meıirimdilik, aıaýshylyq, jaqsy kórýshilik, qaıyrymdylyq, mahabbat. Meıirimdilik – ol jaqsylyqtyń ózi. Ekeýi bólip alǵysyz bir bútin. Ózgeler kórý úshin, «desin deý úshin» (Hákim Abaı) jasalatyn jaqsylyqtar – meıirimdilik emes. Ol kirshiksiz asyl qasıetterdiń ózin «meniki» (ego) úshin paıdalanǵysy keletin zulymdyq. Asyl dinimiz Islam ony «rıa» deıdi.
- Onda turǵan ne bar eken? Ol tirshilik etýdiń bir zańdylyǵy emes pe? Biz onsyz ómir súre amaımyz ǵoı.
- Joq. Ol qoǵamdy tyǵyryqqa tireıdi. Otbasynda. Jeke adamdy da. Túpki nátıjesi sol. Ómirdiń kez-kelgen kórnisin alyp qarasaqta. Egoızmniń sońǵy aıaldamasy jalǵyzdyq, jan azaby. Ol bizge eshqandaı jaqsylyq ákelmedi. «Menikiniń» jekeshildik múddesin álemniń bar lázzaty jıylsady qanaǵattandyra almaıdy.
Paıǵambarymyz (s.ǵ.s.): «Adamdarǵa meıirimdilik tanytpaǵandarǵa Alla meıirimdilik jasamaıdy», – deıdi. Hákim Abaı: «Raqymdylyq, meıirbandylyq, ýa árbir túrli adam balasyn óz baýyrym dep, ózine oılaǵandaı oıdy olarǵa da bolsa ıgi edi, demek bular – júrek isi, asyqtyq ta – júrek isi», – dep Paıǵambarymyzdyń (s.a.s.) ósıetin oı eleginen ótkizip, maǵynasyn dál sol qalpynda jetkizedi.
Birinshi kórinis
Bári jaqsy. Basynda. Sodan keıin. Iá. Egoızm ishki sezimmen jymdasyp, eki adamnyń qarym-qatynasyna aralasa bastaǵanda súıispenshilik sezimine oryn qalmaıdy. Áıel zaty er adamnyń únemi mán berip, túrli syılyqtar tartý etip, ózi úshin ǵana ómir súrgenin qalaıdy. Durys. Biraq, osy egoıstik programa áıeldi únemi mazasyz kúıge salady. Jaısyzdyq syılaıdy.Únemi talap etý. Taǵyda, taǵyda...
Paradoks. Rýhanı kózqaras boıynsha egoıstik qalaýdy qanaǵattandyrý múmkin emes. Qalaýymyzdy izdep tapqan sátte tynyshtyq tapqandaı bolamyz. Biraq keýde tusymyz álide qýys bolyp turǵan sıaqty. Taǵyda álde ne jetispeı turǵandaı. Taǵyda jantalasa izdeımiz, taǵyda azap...
Ekinshi kórinis
Kúndelikti turmysta barlyǵy óz qalaǵanymyzsha bolsa deımiz. Birneshe jyl buryn satyp alǵan kóligim men úıim bar (úlken bolmasada). Allaǵa shúkir. Biraq, jolda kele jatyp sál jyltyraǵan kólikti kórgende nege oıym ózgerip kete beredi? Qyzyq. İshime sańyraý qulaqtar qaptap ósip ketkendeı.
Úshinshi kórinis
Jumysta da solaı. Qyzmet óte qolaıly. Qyzmettik dárejemde jaman emes. Jalaqyda. Biraq, anaý qyzmetkerdiń jalaqysy nege menikinen kóbirek. Onyń ústine basshylyqpen de óte jaqsy qarym-qatynas jasaıdy. Bul ádildik emes qoı. Iá. Ádildik emes. Ázirge meniń oıymsha. Meniń emes. «Menikiniń». Ár adam dál osy sezimdi ishteı sezingen bolar. Mindetti túrde. Óıtkeni, ol bizdiń tabıǵatymyz. Odan qashyp qutyla almaımyz. Jan-dúnıemizdegi qaıshylyq rezúmesiniń qysqasha nusqasy osyndaı.
Biz osylaı ómir súremiz. Únemi jan kúızelisi. Uıqysyz túnder. Kúnder. Saǵattar. Mınýttar. Basqasha ómir súrý jolyn tappadyq jáne osylaı ómirden ótemiz. Ólsheýli ǵumyr. Ókinishti. Mańdaıymyzǵa jazylǵany osy ma? Álde basqa jol bar ma?
Tórtinshi kórinis
Bar. Basqa adamdar baqytty bolsa – bizde baqyttymyz. Bul Allanyń zańy. Jatarqannyń ámiri. Ómirlik óshpes ólshem. Ardaqty Muhammed Paıǵambarymyz (s.a.s.) bul qaǵıdany: «Ózine qalaǵan jaqsylyqty ózgege de qalamaıynsha shyn musylman bola almaıdy»,-dep musylman balasy osy ustanymdy eń birinshi basshylyqqa alý kerektigin shegelep aıtady. Bul ýtopıa sıaqty bolyp kórinedi. Biraq, otbasylyq jaǵdaıǵa qarasaq munyń shyndyq ekenine kózimiz anyq jetedi. Myna kóriniske qaraıyqshy. Anasynyń qushaǵyndaǵy bala erke qylyǵymen, sheksiz qýanyshymen anasyn baýrap alǵan. Balasy qanshalyqty qýansa anasy da sonshalyqty qýanyshty, ári baqytty. Balasynan aıanar meıirimi joq. Ol kúlse kúledi, jylasa jylaıdy. Adamdar da, qoǵamda, búkil álem, ǵalam da solaı. Tutas zańǵa baǵynady. Ol bir-birine degen meıirim, mahabbat. Dinniń maqsaty árbir adamnyń júregine osy meıirimdilik dánegin egý bolatyn.
Paıǵambarymyz (s.ǵ.s.): «Adamdarǵa meıirimdilik tanytpaǵandarǵa Alla meıirimdilik jasamaıdy», – deıdi. Hákim Abaı: «Raqymdylyq, meıirbandylyq, ýa árbir túrli adam balasyn óz baýyrym dep, ózine oılaǵandaı oıdy olarǵa da bolsa ıgi edi, demek bular – júrek isi, asyqtyq ta – júrek isi», – dep Paıǵambarymyzdyń (s.a.s.) ósıetin oı eleginen ótkizip, maǵynasyn dál sol qalpynda jetkizedi.
Sonymen, kúnniń sáýlesi tússe kóleńke kimniń basynda bolmaıdy, biraq odan keletin zıan shamaly. Eń bastysy ómirdegi, qoǵamdaǵy, jan-dúnıemizdegi kóleńkelerden Jaratqan ıem jar bolyp, aman saqtasyn!
Óıtkeni onyń qateri... Qaýpi...
Áset BEKTUR
