Belgili telejúrgizýshi ári kásipker Dınara Sátjan qazaqstandyqtardyń nesıege degen táýeldiligi men qarjylaı saýatsyzdyǵyna alańdaýshylyq bildirdi. Ol tutynýshylyq nesıelerdiń adamdardy qaryzǵa batyryp, halyqtyń qarjylaı erkindigin shektep jatqanyn atap ótti, dep habarlaıdy Dalanews.kz.
“Meniń kıim dúkenimde bólip tóleý qarastyrylmaǵan. Iá, bul klıentter úshin yńǵaıly bolýy múmkin, biraq men adamdardy qaryzǵa kirgizip, qarjylaı qıyndyqqa ushyratqym kelmeıdi. Bir keshke kıetin kóılek satyp alyp, ony jarty jyl boıy tóleý – aqylǵa qonymsyz dúnıe. Onyń ústine, kóptegen adamda nesıege alynǵan telefon, teledıdar, jıhaz jáne ıpoteka bar”, – deıdi kásipker.
Dınara Sátjannyń aıtýynsha, qazaqstandyqtardyń basym bóligi jalaqy alǵan boıda nesıesin tóleýge asyǵady. Al qarajat jetpeı qalsa, taǵy da qaryz alýǵa májbúr bolady. Bul olardyń qarjylaı jaǵdaıyn odan ári qıyndatyp, qaryzǵa belshesinen batýǵa alyp keledi.
“Aqsha jetpeı jatsa, adamdar mıkroqarjy uıymdaryna júginedi. Al onda paıyzdyq mólsherleme óte joǵary. Biraq kópshilik muny baıqamaıdy, óıtkeni olar qaryzǵa alynǵan zattardyń ýaqytsha beretin jaılylyǵyna aldanyp qalady. Qolyńyzda sońǵy úlgidegi telefon, ádemi jıhaz bolǵanymen, sol zattardyń baǵasynan birneshe ese artyq qaryz tóleýge týra keledi. Bir nesıeni jabý úshin jańasyn alady, keıin otbasy músheleri kómektese bastaıdy. Osylaısha, bir jyldyń ishinde qaryzdyń jalpy mólsheri 150%-dan asyp ketýi múmkin”, – dep túsindirdi ol.
Kásipker qazirgi tańda árbir qazaqstandyqtyń orta eseppen 5 nesıesi bar ekenin aıtady. Al bankter men mıkroqarjy uıymdary táýekelge barmaıdy, sebebi boryshkerlerdiń kem degende 70%-y nesıeni mindetti túrde óteıdi. Qalǵan qaryz alýshylarǵa jeke sot oryndaýshylary shara qoldanady.
“Nátıjesinde boryshkerler úshin shetelge shyǵýǵa shekteý qoıylady, banktik shottary buǵattalady, múlikterine tyıym salynady. Al eger adam jumystan aıyrylsa she? Qaryzdy qalaı qaıtarady?” – dep máseleniń mańyzdylyǵyn atap ótti Dınara Sátjan.
Ol qazaqstandyqtardy qarjy saýatyn arttyrýǵa shaqyryp, nesıeni oılanbaı alýdyń saldaryn eskertýge tyrysty.
“Biz qarjylaı saýatsyzbyz – bul aqıqat. Aqsha jınamaımyz, biraq nesıe alýǵa kelgende belsendimiz. Bankter men mıkroqarjy uıymdaryna sizdiń jeke sáıkestendirý nómirińiz ǵana kerek. Buryn nesıe alý úshin mıllıon qujat qajet bolsa, qazir bári jeńildetilgen. Sonyń kesirinen qaryzǵa belshesinen batqan ata-analar balalarynyń onlaın-kredıtterin tólep jatyr”, – dedi ol.
Kásipkerdiń aıtýynsha, ótken jyly Qazaqstanda 36 mıllıon tutynýshylyq nesıe berilgen.
“Kredıt alar aldynda muqıat oılanyńyz. Ol sizdiń densaýlyǵyńyz ben júıkeńizge turarlyq pa? Barlyq “paıda” men “zıandy” tarazylap, bolashaqta qarjylaı qıyndyqqa tap bolmaý úshin jańa qaryz alýdy toqtatyńyz”, – dep qorytyndylady Dınara Sátjan.
Statısıka ne deıdi?
Resmı málimetter de elimizde tutynýshylyq nesıelerdiń qarqyndy ósip jatqanyn kórsetedi. FCBK Media Day 2025 sharasynda jarıalanǵan Birinshi nesıe búrosynyń derekterine súıensek, 2024 jyly 6,2 mıllıon qazaqstandyq jalpy somasy 10,6 trıllıon teńgege 36,9 mıllıon tutynýshylyq kepilsiz nesıe alǵan. Ortasha eseppen bir nesıe somasy – 287 myń teńge.
2024 jyly 1 qańtardaǵy jaǵdaı boıynsha, elimizde 8,2 mıllıon adam kepilsiz tutynýshylyq nesıe tóleýde. Olardyń jalpy qaryzy 11,7 trıllıon teńgeni quraıdy, bul bir jyl burynǵy kórsetkishten 22,9%-ǵa kóp. Al bir kelisimshart boıynsha ortasha qaryz mólsheri 371,8 myń teńgege jetken.
Bul sandar halyqtyń qarjylyq júktemesi artyp kele jatqanyn kórsetedi. Sondyqtan mamandar men sarapshylar azamattardy nesıe rásimdemes buryn qarjylaı jaǵdaıyn muqıat baǵalaýǵa shaqyrady.
