Dalanews.kz portaly «Karjylyq keńesshi» aıdary aıasynda jeke qarjy menejmenti, aqshany jınaý men paıdalaný, nesıe túrlerine arnalǵan maqalalar serıasyn jarıalaı bastady.
Búgin biz «durys» jáne «burys» nesıelerge toqtalmaqpyz. Olardyń adam ómirine tıgizetin áseri qandaı? Qaı nesıe durysqa jatady? Al qaı nesıe túrinen boıdy aýlaq ustaǵan jón?
Nesıeniń formasy emes, maqsaty mańyzdy
Durystylyq nemese burystylyq – esh ýaqytta nesıeniń qarjylyq, tehnıkalyq parametrine baılanbaıdy. Ózderińiz biletindeı, nesıeniń túr-túri bar. Mysaly, kepilzatsyz nesıe, kepilzat qoıylatyn nesıe, taýarly nesıe, qolma-qol aqshalaı beriletin nesıe jáne ıpoteka. Onyń kez-kelgeni biz úshin «durys» nemese «burys» bolyp shyǵýy múmkin. Bári – onyń maqsatty qoldanýyna baılanysty.
«Durys» nesıe
Sizdiń nemese jaqyn otbasy músheleriniń damýyna, ıaǵını qazirgiden jaqsyraq bola túsýine baǵyttalǵan qarjy – ınvestısıalardyń tóresi bolyp sanalady. Mysaly, jaqsy bilim alýǵa, densaýlyqty jaqsartýǵa, professıonaldy biliktilikti arttyrý úshin qosymsha oqýǵa alynǵan nesıe esh ýaqytta beker ketpeıdi. Ózińizge salynǵan ınvestıasıany sizden eshkim tartyp ala almaıdy.
Sizge bolashaqta paıda ákeletin, ıaǵnı bıznes, kásip ashýǵa baǵyttalǵan nesıeler.
Kásiptiń bıznes-josparyn aldyn-ala jasap, naryqty tereń zerttep, iske «jeti ólshep, bir keskendeı» kirisseńiz, bıznes nesıe sizdi úlken jeńisterge jeteleıtini sózsiz.
Turǵyn úı jaıyn jaqsartý. Baspana máselesine qatysty nesıe, bir sózben aıtqanda ıpoteka «durys nesıe» baǵytyna jatady. Sebebi – azamattyń óz menshigindegi baspana onyń bolashaqqa degen senimin, odan ári otbasyn quryp, ómirge bala ákelip, turaqty ómir súrýge degen yntasyn nyǵaıtady. Jalpy, óz úıiniń bolmaýy otandastarymyzdyń psıhoemosıonaldy jaǵdaıyna qatty áser etetin faktor. Ipoteka ol máseleni sheshe alady.
«Burys» nesıe
Toı, týǵan kún, kez kelgen kóńil kóterý sharalaryn atqarý úshin alynǵan bank nesıesi – «burys» nesıe bolyp sanalady. Ásili, ondaıǵa qaryz almaǵan durys. Toı jasaýǵa qarjylyq jaǵdaı kelmese, sol toıdy jasamaýǵa da bolady. Bul jaǵdaıda sizdi aınalańyzdaǵy adamdardyń pikiri emes, bolashaq qarjylyq qaýipsizdigińiz mazalaýy kerek. Mundaı nesıe esh ýaqytta paıda ákelgen emes. Bir kúnde ótip ketetin shara úshin, aılap-jyldap nesıe somasyn óteý kez-kelgen adamdy kúızeliske ushyratady.
Qarjylyq pıramıda, túrli lombard, krıptovalútalyq alaıaqtardyń shemasyna aldanyp, soǵan nesıe alý. Nesıeniń eń aýyr formasy osy.
Biz osynyń aldynda tek ózińiz ben etene jaqynyńyzdyń bilim alýyna, biliktiligin arttyrýyna, emdelýine baǵyttalǵan nesıeniń durys ekenin aıttyq. Al basqa maqsatqa, mysaly siz nemese sizdiń jaqynyńyzǵa bir sáttik zor paıdany aıtyp, ýáde berip otyrǵan áldekimniń sózine senip, eshqashan nesıe alýǵa bolmaıdy.
Aldyndaǵy nesıe, qaryzdardy jabý úshin taǵy da nesıe alý. Eger qaıta qarjylandyrý, ıaǵnı sharttary aýyrlaý, paıyzdary joǵary bastapqy nesıeni anaǵurlym tıimdi sharttarǵa bar nesıege aýystyrý bolmasa, bul da nesıeniń «burys» túri. Sebebi, ol azamattyń qarjylyq júktemesin arttyra beredi.
Qoryta kelgende
Eger bankke báribir júginý kerek bolsa, onda tek «durys» nesıeni tańdańyz. Sonymen birge, onyń sharttaryna nazar aýdaryńyz. Ózińizge tıimdisin ǵana iriktep alyńyz.
Bir qýantarlyǵy, qazir bankter azamattar úshin nesıe sharty men ony rásimdeýdi barynsha qolaıly qylýǵa tyrysýda. Kóptegen rásimder onlaın formatqa kóshirildi. Úıden shyqpaı-aq, nesıege ótinishti bank saıtynan da berýge bolady.
Sonymen birge, kepilzatsyz nesıeniń sharttary da azamattarǵa barynsha qolaıly bola tústi. Mysaly, Bank VTB (Qazaqstan) kezekti ret óz klıentteri úshin nesıe sharttaryn jaqsartyp otyr. Bank VTB (Qazaqstan) usynatyn kepilzatsyz nesıe sharttarynda nesıe somasy 5 mıllıon teńgeden 6 mıllıon teńgege deıin ulǵaısa, merzimi 5 jyldan 7 jylǵa deıin uzartyldy.
Dalanews.kz qarjy keńesshisi sizdiń jeke aqsha menejmentińizdi jaqsartýǵa arnalǵan. Qarjylyq saýattylyq sizdi alaıaqtardan qorǵap, nesıeni barynsha jeńil sharttarmen alýǵa jáne aqshańyzdy tıimdi jumsaýǵa jol ashady.
2020 jylǵy 3 aqpandaǵy №1.2.14/39 QR QNRDA lısenzıasy.
