OBAMA. OL NE DEDİ?
AQSH prezıdenti týra 40 mınýt sóıledi. Senesiz be, qaǵazǵa qaraǵan joq. Berilgen ýaqyt 15 mınýt edi. Biraq, úlgermegen. Obamanyń sózi áser etkeni sondaı, zaldaǵy jurt onyń sózin toǵyz márte bólip, qol shapalaqtaǵan.
Dıktatorlar týraly
HHİ ǵasyr. Dıktatorlar taǵynan taıýda. Olar basqarǵan elder daǵdarysqa tap bolyp, terorızmniń oshaǵyna tústi. Qazirgi zamanda dıktatýralar turaqsyz, búgin bir dıktator taqqa otyrsa, endeshe erteńgi kúni atalǵan elde revolúsıa bolady dep bilińiz. Eshqandaı qýlyq-sumdyq joq. Barlyǵy tehnologıanyń, áleýmettik jeliniń arqasy. Qazir bir eldiń jerin basyp alý – myqtylyq emes, adamdardyń tabysy, bilimi, eldiń ekonomıkasy, ınovasıasy, umtylysy joǵary bolsa sol el myqty.
Sırııa týraly...
Sırıa dıktatory týǵan halqyn aıaǵan joq. Bul tragedıany aınalyp óte almaımyz. Sırıadaǵy jaǵdaıdy ózgertýde áskerı kúsh az. Amerıka atalǵan máseleni sheshýde barlyǵymen birigýge ázir. İshinde Reseı de, Iran da bar. Bári qalaı bastaldy, bilesizder me? Asad beıbit sherýge shyqqandardy shetinen baýyzdaı bastady. Asadtyń bıligine sırıalyqtardyń kóńili tolmaıdy. Endeshe Asadty taǵynan taıdyryp, ornyna jańa úkimet taǵaıyndaý kerek.
...jáne onyń saldary jaıynda
«Islam memleketi» Irak pen Sırıadaǵy haostan paıda boldy. Olar ıslamnyń atyna kir keltirýde. Islam men terror úılespeıtin uǵymdar.
Ýkraına jáne sanksıa týraly
Reseı Qyrymdy basyp aldy. Iá, biz Reseı men Ýkraınanyń baýyrlas ekenin bilemiz. Biraq, bir eldiń egemendigi men aýmaqtyq tutastyǵyna qater tóngende qarap tura almaımyz. Qazirgi Ýkraına halqy Eýropaǵa qosylýǵa múddeli, Reseıge emes.
Rúbl quldyrady, ekonomıka qulady. Aqyl-esi durys adamdar Reseıden ketip jatyr. Bul máseleni dıplomatıalyq jolmen sheshýge bolar edi. Biz Reseıdi oqshaýlaǵymyz joq, bizge, bizben birge bolatyn jáne halyqaralyq júıeni qalpynda ustaýǵa kómektesetin myqty Reseı kerek.
Iran týraly
Tarıhtan sabaq alý kerek. Únemi «Amerıkaǵa ólim!» dep urandatqannan ekonomıkalyq jaǵdaı jaqsarmaıdy.
AQSH týraly
Opozısıa bılikke talasýǵa, saılaýǵa túsýge múmkindik alǵanda memleket jańa ıdeıalarmen tolyǵady. Táýelsiz BAQ qoǵamǵa táýelsiz aqpar taratýǵa múmkindik alǵanda korrýpsıa joıylady. Azamattyq qoǵam qalyptasqanda adamdar úkimettiń ózi eńsere almaıtyn máselelerdi sheshedi. Adamdar ózi ómir súretin elde armanyn aqıqatqa aınaldyra alaryna sengende ǵana memleket te óz álýetin tolyqtaı júzege asyrady.
Amerıkanyń kúshi osynda. Bul demokratıa. Amerıkalyq ult, ımıgrantar ulty. Kúlli álemniń mádenıeti bizde, álemniń túrli ult ókilderin AQSH-tan kezdestiresiz. Bul elde sizdiń kim ekenińiz, qaıdan kelgenińiz, túrińiz, túsińiz mańyzdy emes. Bizdiń kúshimiz osynda.
Taǵy da dıktatorlar jáne demokratıa týraly
Beıbit sherýdi basyp-janyshtaıtyn bılik bulaısha kúshin emes, kerisinshe álsizdigi men qorqaqtyǵyn kórsetedi. Tarıh kýá: óz halqynan qorqatyn memleketter aqyr aıaǵy qulaıdy.
Jorj Ýashıngton, Nelson Mandela demokratıalyq ınstıtýttar qalyptastyrý qajettigin, jalǵyz adamnyń ómir baqı bılik qurmaýy kerektigin aıtyp ketken. Máńgi taqta otyrý úshin konstıtýsıany ózgertken kósemder tabysty memleket qalyptastyrdym dese, qatelesedi. Eshkim de máńgi ómir súrmeıdi. Ajalsyz adam joq. Olar bılikke bılik etý úshin talasady. Áste adamdardyń ómirin jaqsartý úshin emes...
PÝTIN OL NE DEDİ?
Pýtın Obamanyń «sabaǵyna» qatysqan joq. Kezek Pýtınge kelgende Ýkraına prezıdenti Petr Poroshenko zaldan shyǵyp ketti. Pýtın sóıleı bastaǵanda zaldaǵy birneshe ýkraındyq dıplomat eliniń týyn kóterip turdy. Reseı patshasy Obamadan qaraǵanda az sóıledi. 22 mınýt. Qaǵazǵa qarap sóıledi.
AQSH jáne Batys jaıly
«Qyrǵı qabaq» soǵys aıaqtalǵasyn álemde ózin jahannyń júregi sanaıtyn ortalyq qalyptasty. Pıramıdanyń bıigine shyqqandar álem bizdiń aıtqanymyzben júredi dep oılady. Tıisinshe, olar «BUU-men eseptesip qajeti joq» dedi. Kerisinshe, uıym kedergi bolady. Sondyqtan BUÚ uıym retinde eskirdi degen áńgimeler aıtyldy. BUU-nyń quqyǵyna qol suǵýǵa bolmaıdy. Suqtyq eken, jahandy jýan elder bıleıtin bolady.
Sırıa týraly
Islam memleketine qarsy shyǵyp otyrǵan jalǵyz Asad áskeri, ári ketse kúrt jaýyngerleri. Sırıa úkimetine kerisinshe, kómek kerek. Biz aımaqty búge shigesine deıin bilemiz. Ádil túrde aralasaıyq desek, Reseı azýyn kórsetip jatyr deıdi. Biraq, búgingi álemdik ahýalǵa kóz juma qaraı almaımyz. Antıterrorlyq koalısıa quratyn kez keldi.
Islam memleketiniń qatarynda myńdaǵan adam bar. Arasynda ırak jaýyngerleri de júr. 2003 jyly Irakqa basyp kirgennen keıin olar dalada qaldy. Lıvıalyqtar da kóp. Bul memleket te qıratylǵan. Qazir radıkaldardyń qataryn ózderin «sırıa opozısıasymyz» deıtin jaýyngerler tolyqtyrýda. Olardy qoldap otyrǵan Batys, basqa eshkim emes.
NATO týraly
NATO-nyń shekarasyn kún saıyn keńitýde. Suraq: bul ne úshin qajet? Varshava kelisimi uıymy áldeqashan ydyraǵan? KSRO áldeqashan qulaǵan, tarap bitken...Soǵan qaramaı NATO, kún ótken saıyn keńip keledi, tıisinshe áskerı ınfraqurylymy da kúsheıý ústinde.
Ýkraına jáne postkeńestik elder týraly
Postkeńestik elderdi tańdaýdyń aldyna qoıdy: Batyspen birikkileriń kele me, álde Shyǵyspen birge bolasyńdar ma? Kúnderdiń kúni arandatýǵa qurylǵan mundaı logıkanyń aıaǵy geosaıası daǵdarysqa ulasary anyq edi. Ýkraınada dál sondaı jaǵdaı boldy. Resmı bılikke kóńili tolmaǵan halyq arandatyp, artyn tóńkeriske ulastyrdy. Osynyń nátıjesinde elde azamattyq soǵys burq etti.
Demokratıa týraly
Árkim ártúrli oılaıdy. Buǵan qurmetpen qaraý kerek. Eshkim de bireý ózinshe durys dep tapqan damýdyń jolymen (úlgisimen) júrýge nemese soǵan ıkemdelýge tıisti emes.
ÁLEMDİK BASPASÓZ NE DEDİ?
Obama jáne Pýtın. Bular geostrategıalyq básekeles qana emes. Bul ekeýi bir-birin bylaıǵy ómirde de asa unatpaıdy.
Obama jáne Pýtın. Ekeýiniń arasy nashar. Muny jaqsy biletin BUU-nyń bas hatshysy Pan Gı Mýn túski as isherde ádeıi ekeýiniń ortasyna otyrdy.
Obamanyń oıy belgili boldy. «Biz Sırıa men Irakty orystar men ırandyqtarǵa bere salamyz. Soǵystan ábden búlingen bularda qazir haos. Bul haosqa aralasatyn AQSH-tyń eshbir saıası yntasy joq».
Obama ádemi sóıleıdi. Alaıda áreket etýi sırek. Oǵan qol shapalaqtaýmen boldy. Pýtın she? Oǵan eshkim qol soqqan joq. Bul oǵan qajet te emes. Oǵan ózin halyqtyń jaqsy kórýinen buryn, qoryqqany mańyzdy...
Daıyndaǵan, Dýman BYQAI
