Qazirgi tańda Qazaqstanda 2026 jylǵa arnalǵan búdjet qalyptasyp jatyr. Onyń jobasynda Qarjy mınıstrligi kirister 22,8 trln teńge, al shyǵystar 27,2 trln teńge kóleminde bolatynyn boljaıdy, dep habarlaıdy Dalanews.kz.

Qazaqstandaǵy búdjet qarajattary úkimettiń basymdyqtaryna sáıkes ártúrli sektor men baǵytqa bólinedi. Qazaqstandaǵy búdjet qarajattarynyń negizgi baǵyttary mynalar:

• Áleýmettik qorǵaý jáne densaýlyq saqtaý;
• Bilim berý;
• Ekonomıkalyq damý;
• Infraqurylym jáne kólik;
• Qaýipsizdik jáne qorǵanys;
• Aýyl sharýashylyǵy;
• Ekologıa jáne qorshaǵan ortany qorǵaý;
• Mádenıet jáne sport;
• Memlekettik basqarý;
• Memlekettik qaryzdy óteý jáne memlekettik baǵdarlamalardy qarjylandyrý.

Bul qarajattarǵa zeınetaqy men áleýmettik tólemder, medısınalyq jabdyqtar men dári-dármekter, densaýlyq saqtaý ınfraqurylymyn damytý jáne halyqqa medısınalyq qyzmetke qoljetimdilikti qamtamasyz etý kiredi. Bilim berý salasyn qarjylandyrýǵa mektepter men ýnıversıtetterdi salý jáne jańartý, pedagogtardy daıarlaý, oqý baǵdarlamalaryn ázirleý jáne oqý quraldaryn satyp alý jatady.

Búdjet qarajattary shaǵyn jáne orta bıznesti qoldaýǵa, ınfraqurylymdyq jobalardy iske asyrýǵa, ınvestısıalardy yntalandyrýǵa jáne jumys oryndaryn qurýǵa baǵyttalady.

Infraqurylym jáne kólik salasy joldar, temirjoldar, áýejaılar, porttar qurylysyn jáne jóndeý jumystaryn, sondaı-aq energetıka jáne sýmen qamtamasyz etý ınfraqurylymyn damytýǵa jumsalady.

Búdjet qarajattary qarýly kúshterdi, quqyq qorǵaý organdaryn qoldaýǵa, qoǵamdyq qaýipsizdikti qamtamasyz etýge jáne qylmysqa qarsy kúresýge bólinedi. Aýyl sharýashylyǵyn qarjylandyrý aýyl sharýashylyǵy óndirýshilerin qoldaýǵa, tuqym men tyńaıtqysh alýǵa, sýbsıdıa berýge, aýyl sharýashylyǵy ınfraqurylymy men tehnologıalaryn damytýǵa baǵyttalady.

Búdjet qarajattary tabıǵı resýrstardy qorǵaýǵa, ekologıalyq máselelerdi sheshýge, lastanýǵa qarsy kúresýge jáne ekologıalyq taza tehnologıalardy damytýǵa jumsalady. Mádenıet pen sportqa arnalǵan qarajat mádenı jáne sporttyq is-sharalardy qarjylandyrýǵa, sporttyq nysandardy salý jáne jańartýǵa, óner men mádenı bastamalardy qoldaýǵa baǵyttalady.

Memlekettik basqarýǵa arnalǵan qarajat memlekettik organdardyń qyzmetin qamtamasyz etýge, ákimshilik shyǵystarǵa jáne memlekettik qyzmetshilerdiń jalaqysyn tóleýge jumsalady. Sonymen qatar, búdjet qarajattary memlekettik qaryzdardy óteý, memlekettik damýdy jáne áleýmettik qoldaýdy qamtamasyz etetin baǵdarlamalardy iske asyrýǵa da baǵyttalýy múmkin.

Bul Qazaqstan búdjetiniń shyǵystarynyń jalpy baǵyttary ǵana. Búdjet qarajattarynyń naqty bólinisi úkimettiń bıylǵy jyldyń basymdyqtary men eldiń ekonomıkalyq jaǵdaıyna baılanysty ózgerýi múmkin.

Memlekettik búdjet qalaı qalyptasady?

2026 jylǵa arnalǵan búdjet jobasynda kirister 22,8 trln teńge dep josparlanǵan. Onyń 18,8 trln teńgesi (ıaǵnı 80%) salyqtar arqyly jınalady.

Eń iri kiris kózi — qosylǵan qun salyǵy (QQS). Odan tek 10 trln teńgeden astam qarajat jınalýy kútiledi. Salystyrmaly túrde, 2025 jyly QQS-tan 6,5 trln teńge kiris kútilgen. Bul ósim, yqtımal túrde, 2026 jyldan bastap QQS mólsherlemesiniń 12%-dan 16%-ǵa deıin kóteriletinimen baılanysty.

Sonymen qatar, búdjetke negizgi kirister kelesi kózderden túspek:

• Korporatıvtik tabys salyǵy (KTS) — 5,2 trln teńge (2026 jyldan bastap bıznestiń ártúrli mólsherlemeleri engiziledi);
• Tabıǵı resýrstardy paıdalaný tólemderi — 1 trln teńge;
• Transfertter — 3,6 trln teńge.

Transfert — memlekettik búdjetke qarajat aýdarý. Ol áleýmettik mańyzdy jobalardy qarjylandyrýǵa, maqsatty tólemderge jáne shyǵystardy jabýǵa qoldanylady. Transfert ártúrli deńgeıdegi búdjetterden júzege asyrylýy múmkin. Olardyń ishinde jergilikti búdjetterden 879 mlrd teńge aýdarylady.

Kóp qarajat beretinderdiń qatarynda: Almaty - 492 mlrd teńge, Astana - 125 mlrd, Atyraý oblysy - 262 mlrd.

Ulttyq qordan respýblıkalyq búdjetke transfert 2,7 trln teńge josparlanǵan. Salystyrý úshin, 2025 jyldyń alǵashqy alty aıynda qordan búdjetke 3,1 trln teńge aýdarylǵan, al qor tek 1,8 trln teńgege tolyqty. 2024 jyly qordan 5,6 trln teńge alynǵan, bul taza aktıvterdiń shamamen altynshy bóligi.

Keden tólemderinen 2,3 trln teńge, halyqaralyq saýdaǵa arnalǵan «basqa salyqtardan» 94 mlrd teńge jınalady. Salyq emes kiristerden 330 mlrd teńge kútiledi — memlekettik kásiporyndardyń dıvıdendteri, memlekettik múlikti jalǵa berý, nesıe boıynsha paıyzdar jáne basqa da tabystar. Aksızderden 151 mlrd teńge jınalmaq.

Búdjet josparyna sáıkes, Qazaqstannyń memlekettik qaryzy 2026 jyly 39,3 trln teńgeden aspaýy tıis.

Memlekettik búdjet qarajatynyń jumsalýy

Negizinen bul bes áleýmettik baǵdarlamaǵa baǵyttalady:

1. Densaýlyq saqtaý

2026 jyly densaýlyq saqtaý salasyna 2,7 trln teńge bólinedi. Onyń 2,4 trln teńgesi áleýmettik medısınalyq saqtandyrý qory arqyly jumsalady — bul MÁMS júıesiniń negizi.

• Tegin medısınalyq kómekke -19 mlrd teńge;
• Qoǵamdyq densaýlyq saqtaý - 39 mlrd;
• Balalardy emdeý jáne saýyqtyrýǵa - 1,5 trln teńge;
• Medısınalyq ınfraqurylymdy damytýǵa jáne rezervke - 102 mlrd;
• Densaýlyq saqtaý salasyndaǵy memlekettik saıasatqa - 46 mlrd;
• Ǵylymı zertteýlerge - 4,3 mlrd teńge.

2. Áleýmettik kómek

2026 jyly Eńbek mınıstrligine 6,833 trln teńge bólinedi. Onyń 6,805 trln teńgesi jekelegen azamattarǵa tólemder men qoldaýǵa bólinedi. Qalǵan 26,9 mlrd teńge eńbek jáne jumyspen qamtý salasyndaǵy memlekettik saıasat pen respýblıkalyq deńgeıdegi áleýmettik kómekke jumsalady.

3. Bilim berý

• Bilim salasyna - 811 mlrd teńge;
• Oqý-aǵartý mınıstrlige mınıstrligine - 82 mlrd (onyń ishinde mektepterdiń qoljetimdiligin qamtamasyz etýge 57 mlrd, tehnıkalyq mamandar daıyndaýǵa 6 mlrd, muǵalimderdi qaıta daıarlaýǵa 10 mlrd, bilim salasyndaǵy saıasatty jasaýǵa 6 mlrd);
• Ǵylym jáne joǵary bilim mınıstrligine - 588 mlrd, stýdentterdi oqytýǵa jáne ýnıversıtetterde mamandar daıarlaýǵa;
• Qalǵan qarajat basqa salalardaǵy qyzmetkerlerdiń biliktiligin arttyrýǵa arnalǵan.

4. Kólik jáne joldar

• Kólik mınıstrligine - 738 mlrd teńge (joldardy damytýǵa 48 mlrd, jóndeýge 44 mlrd teńge bólinedi);
• LRT (áýejaıdan jańa temirjol vokzalyna) - 66 mlrd;
• Qalalyq relsti kólikti damytý - 20 mlrd;
• Temirjol salasyna: áleýmettik mańyzdy baǵyttardy sýbsıdıalaý - 66 mlrd,
• Vagondardy lızıńke berý - 86 mlrd;
• Áýe reısterin sýbsıdıalaý - 6 mlrd;
• Memlekettik múlikti senimgerlik basqarýǵa berý - 263 mlrd;
• Shekarada jańa ótkizý pýnktterin salýǵa - 106 mlrd.

5. Qoǵamdyq tártip

• Qaýipsizdikke - 1,4 trln teńge;
• Ulttyq qaýipsizdik komıtetine - 672 mlrd;
• İshki ister mınıstrligine - 500 mlrd (quqyq tártibi men qaýipsizdik - 351 mlrd, túrmeler men túzetý mekemeleri - 95 mlrd, qylmyskerlerdi izdeý - 22 mlrd, júrgizýshi kýálikteri, jeke kýálikter jáne avtonómirler - 27 mlrd);
• Qorǵanys jáne qaýipsizdikke - 1,4 trln (tótenshe jaǵdaılardy joıý jáne áskerı daıarlyqty qamtamasyz etý).

Memlekettik apparatqa qansha jumsalady?

Búdjette birneshe trln teńge qarastyrylǵan:

• Úkimet rezervi - 500 mlrd;
• Kabınet jumysyna - 4,8 mlrd;
• Memlekettik organdar men saıasatty qalyptastyrýǵa shamamen 1 trln;
• Memlekettik qaryzdy qyzmet kórsetýge - 3,5 trln;
• Sýbvensıalarǵa - 5 trln (respýblıkalyq búdjetten aımaqtyq búdjetterge baǵyttalǵan qoldaý).

2026 jyly eń kóp sýbvensıany Túrkistan oblysy (1,137 trln), eń azyn Pavlodar (5,8 mlrd) alady. Astana, Almaty, Atyraý oblysy donor bolǵandyqtan, olar eshteńe almaıdy.

Materıalda QR Qarjy mınıstrliginiń jobalyq derekteri qoldanyldy. Búdjet jobasy Májilis arqyly bekitilip, Parlamentte bir aı ishinde qaralady.