قازىرگى تاڭدا قازاقستاندا 2026 جىلعا ارنالعان بيۋدجەت قالىپتاسىپ جاتىر. ونىڭ جوباسىندا قارجى مينيسترلىگى كىرىستەر 22،8 ترلن تەڭگە، ال شىعىستار 27،2 ترلن تەڭگە كولەمىندە بولاتىنىن بولجايدى، دەپ حابارلايدى Dalanews.kz.
قازاقستانداعى بيۋدجەت قاراجاتتارى ۇكىمەتتىڭ باسىمدىقتارىنا سايكەس ءارتۇرلى سەكتور مەن باعىتقا بولىنەدى. قازاقستانداعى بيۋدجەت قاراجاتتارىنىڭ نەگىزگى باعىتتارى مىنالار:
- الەۋمەتتىك قورعاۋ جانە دەنساۋلىق ساقتاۋ؛
- ءبىلىم بەرۋ؛
- ەكونوميكالىق دامۋ؛
- ينفراقۇرىلىم جانە كولىك؛
- قاۋىپسىزدىك جانە قورعانىس؛
- اۋىل شارۋاشىلىعى؛
- ەكولوگيا جانە قورشاعان ورتانى قورعاۋ؛
- مادەنيەت جانە سپورت؛
- مەملەكەتتىك باسقارۋ؛
- مەملەكەتتىك قارىزدى وتەۋ جانە مەملەكەتتىك باعدارلامالاردى قارجىلاندىرۋ.
بۇل قاراجاتتارعا زەينەتاقى مەن الەۋمەتتىك تولەمدەر، مەديسينالىق جابدىقتار مەن دارى-دارمەكتەر، دەنساۋلىق ساقتاۋ ينفراقۇرىلىمىن دامىتۋ جانە حالىققا مەديسينالىق قىزمەتكە قولجەتىمدىلىكتى قامتاماسىز ەتۋ كىرەدى. ءبىلىم بەرۋ سالاسىن قارجىلاندىرۋعا مەكتەپتەر مەن ۋنيۆەرسيتەتتەردى سالۋ جانە جاڭارتۋ، پەداگوگتاردى دايارلاۋ، وقۋ باعدارلامالارىن ازىرلەۋ جانە وقۋ قۇرالدارىن ساتىپ الۋ جاتادى.
بيۋدجەت قاراجاتتارى شاعىن جانە ورتا بيزنەستى قولداۋعا، ينفراقۇرىلىمدىق جوبالاردى ىسكە اسىرۋعا، ينۆەستيسيالاردى ىنتالاندىرۋعا جانە جۇمىس ورىندارىن قۇرۋعا باعىتتالادى.
ينفراقۇرىلىم جانە كولىك سالاسى جولدار، تەمىرجولدار، اۋەجايلار، پورتتار قۇرىلىسىن جانە جوندەۋ جۇمىستارىن، سونداي-اق ەنەرگەتيكا جانە سۋمەن قامتاماسىز ەتۋ ينفراقۇرىلىمىن دامىتۋعا جۇمسالادى.
بيۋدجەت قاراجاتتارى قارۋلى كۇشتەردى، قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىن قولداۋعا، قوعامدىق قاۋىپسىزدىكتى قامتاماسىز ەتۋگە جانە قىلمىسقا قارسى كۇرەسۋگە بولىنەدى. اۋىل شارۋاشىلىعىن قارجىلاندىرۋ اۋىل شارۋاشىلىعى وندىرۋشىلەرىن قولداۋعا، تۇقىم مەن تىڭايتقىش الۋعا، سۋبسيديا بەرۋگە، اۋىل شارۋاشىلىعى ينفراقۇرىلىمى مەن تەحنولوگيالارىن دامىتۋعا باعىتتالادى.
بيۋدجەت قاراجاتتارى تابيعي رەسۋرستاردى قورعاۋعا، ەكولوگيالىق ماسەلەلەردى شەشۋگە، لاستانۋعا قارسى كۇرەسۋگە جانە ەكولوگيالىق تازا تەحنولوگيالاردى دامىتۋعا جۇمسالادى. مادەنيەت پەن سپورتقا ارنالعان قاراجات مادەني جانە سپورتتىق ءىس-شارالاردى قارجىلاندىرۋعا، سپورتتىق نىسانداردى سالۋ جانە جاڭارتۋعا، ونەر مەن مادەني باستامالاردى قولداۋعا باعىتتالادى.
مەملەكەتتىك باسقارۋعا ارنالعان قاراجات مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ قىزمەتىن قامتاماسىز ەتۋگە، اكىمشىلىك شىعىستارعا جانە مەملەكەتتىك قىزمەتشىلەردىڭ جالاقىسىن تولەۋگە جۇمسالادى. سونىمەن قاتار، بيۋدجەت قاراجاتتارى مەملەكەتتىك قارىزداردى وتەۋ، مەملەكەتتىك دامۋدى جانە الەۋمەتتىك قولداۋدى قامتاماسىز ەتەتىن باعدارلامالاردى ىسكە اسىرۋعا دا باعىتتالۋى مۇمكىن.
بۇل قازاقستان بيۋدجەتىنىڭ شىعىستارىنىڭ جالپى باعىتتارى عانا. بيۋدجەت قاراجاتتارىنىڭ ناقتى ءبولىنىسى ۇكىمەتتىڭ بيىلعى جىلدىڭ باسىمدىقتارى مەن ەلدىڭ ەكونوميكالىق جاعدايىنا بايلانىستى وزگەرۋى مۇمكىن.
مەملەكەتتىك بيۋدجەت قالاي قالىپتاسادى؟
2026 جىلعا ارنالعان بيۋدجەت جوباسىندا كىرىستەر 22،8 ترلن تەڭگە دەپ جوسپارلانعان. ونىڭ 18،8 ترلن تەڭگەسى (ياعني 80%) سالىقتار ارقىلى جينالادى.
ەڭ ءىرى كىرىس كوزى — قوسىلعان قۇن سالىعى (ققس). ودان تەك 10 ترلن تەڭگەدەن استام قاراجات جينالۋى كۇتىلەدى. سالىستىرمالى تۇردە، 2025 جىلى ققس-تان 6،5 ترلن تەڭگە كىرىس كۇتىلگەن. بۇل ءوسىم، ىقتيمال تۇردە، 2026 جىلدان باستاپ ققس مولشەرلەمەسىنىڭ 12%-دان 16%-عا دەيىن كوتەرىلەتىنىمەن بايلانىستى.
سونىمەن قاتار، بيۋدجەتكە نەگىزگى كىرىستەر كەلەسى كوزدەردەن تۇسپەك:
- كورپوراتيۆتىك تابىس سالىعى (كتس) — 5،2 ترلن تەڭگە (2026 جىلدان باستاپ بيزنەستىڭ ءارتۇرلى مولشەرلەمەلەرى ەنگىزىلەدى)؛
- تابيعي رەسۋرستاردى پايدالانۋ تولەمدەرى — 1 ترلن تەڭگە؛
- ترانسفەرتتەر — 3،6 ترلن تەڭگە.
ترانسفەرت — مەملەكەتتىك بيۋدجەتكە قاراجات اۋدارۋ. ول الەۋمەتتىك ماڭىزدى جوبالاردى قارجىلاندىرۋعا، ماقساتتى تولەمدەرگە جانە شىعىستاردى جابۋعا قولدانىلادى. ترانسفەرت ءارتۇرلى دەڭگەيدەگى بيۋدجەتتەردەن جۇزەگە اسىرىلۋى مۇمكىن. ولاردىڭ ىشىندە جەرگىلىكتى بيۋدجەتتەردەن 879 ملرد تەڭگە اۋدارىلادى.
كوپ قاراجات بەرەتىندەردىڭ قاتارىندا: الماتى - 492 ملرد تەڭگە، استانا - 125 ملرد، اتىراۋ وبلىسى - 262 ملرد.
ۇلتتىق قوردان رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتكە ترانسفەرت 2،7 ترلن تەڭگە جوسپارلانعان. سالىستىرۋ ءۇشىن، 2025 جىلدىڭ العاشقى التى ايىندا قوردان بيۋدجەتكە 3،1 ترلن تەڭگە اۋدارىلعان، ال قور تەك 1،8 ترلن تەڭگەگە تولىقتى. 2024 جىلى قوردان 5،6 ترلن تەڭگە الىنعان، بۇل تازا اكتيۆتەردىڭ شامامەن التىنشى بولىگى.
كەدەن تولەمدەرىنەن 2،3 ترلن تەڭگە، حالىقارالىق ساۋداعا ارنالعان «باسقا سالىقتاردان» 94 ملرد تەڭگە جينالادى. سالىق ەمەس كىرىستەردەن 330 ملرد تەڭگە كۇتىلەدى — مەملەكەتتىك كاسىپورىنداردىڭ ديۆيدەندتەرى، مەملەكەتتىك مۇلىكتى جالعا بەرۋ، نەسيە بويىنشا پايىزدار جانە باسقا دا تابىستار. اكسيزدەردەن 151 ملرد تەڭگە جينالماق.
بيۋدجەت جوسپارىنا سايكەس، قازاقستاننىڭ مەملەكەتتىك قارىزى 2026 جىلى 39،3 ترلن تەڭگەدەن اسپاۋى ءتيىس.
مەملەكەتتىك بيۋدجەت قاراجاتىنىڭ جۇمسالۋى
نەگىزىنەن بۇل بەس الەۋمەتتىك باعدارلاماعا باعىتتالادى:
- دەنساۋلىق ساقتاۋ
2026 جىلى دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىنا 2،7 ترلن تەڭگە بولىنەدى. ونىڭ 2،4 ترلن تەڭگەسى الەۋمەتتىك مەديسينالىق ساقتاندىرۋ قورى ارقىلى جۇمسالادى — بۇل ءمامس جۇيەسىنىڭ نەگىزى.
- تەگىن مەديسينالىق كومەككە -19 ملرد تەڭگە؛
- قوعامدىق دەنساۋلىق ساقتاۋ - 39 ملرد؛
- بالالاردى ەمدەۋ جانە ساۋىقتىرۋعا - 1،5 ترلن تەڭگە؛
- مەديسينالىق ينفراقۇرىلىمدى دامىتۋعا جانە رەزەرۆكە - 102 ملرد؛
- دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىنداعى مەملەكەتتىك ساياساتقا - 46 ملرد؛
- عىلىمي زەرتتەۋلەرگە - 4،3 ملرد تەڭگە.
- الەۋمەتتىك كومەك
2026 جىلى ەڭبەك مينيسترلىگىنە 6،833 ترلن تەڭگە بولىنەدى. ونىڭ 6،805 ترلن تەڭگەسى جەكەلەگەن ازاماتتارعا تولەمدەر مەن قولداۋعا بولىنەدى. قالعان 26،9 ملرد تەڭگە ەڭبەك جانە جۇمىسپەن قامتۋ سالاسىنداعى مەملەكەتتىك ساياسات پەن رەسپۋبليكالىق دەڭگەيدەگى الەۋمەتتىك كومەككە جۇمسالادى.
- ءبىلىم بەرۋ
- ءبىلىم سالاسىنا - 811 ملرد تەڭگە؛
- وقۋ-اعارتۋ مينيسترلىگە مينيسترلىگىنە - 82 ملرد (ونىڭ ىشىندە مەكتەپتەردىڭ قولجەتىمدىلىگىن قامتاماسىز ەتۋگە 57 ملرد، تەحنيكالىق ماماندار دايىنداۋعا 6 ملرد، مۇعالىمدەردى قايتا دايارلاۋعا 10 ملرد، ءبىلىم سالاسىنداعى ساياساتتى جاساۋعا 6 ملرد)؛
- عىلىم جانە جوعارى ءبىلىم مينيسترلىگىنە - 588 ملرد، ستۋدەنتتەردى وقىتۋعا جانە ۋنيۆەرسيتەتتەردە ماماندار دايارلاۋعا؛
- قالعان قاراجات باسقا سالالارداعى قىزمەتكەرلەردىڭ بىلىكتىلىگىن ارتتىرۋعا ارنالعان.
- كولىك جانە جولدار
- كولىك مينيسترلىگىنە - 738 ملرد تەڭگە (جولداردى دامىتۋعا 48 ملرد، جوندەۋگە 44 ملرد تەڭگە بولىنەدى)؛
- LRT (اۋەجايدان جاڭا تەمىرجول ۆوكزالىنا) - 66 ملرد؛
- قالالىق رەلستى كولىكتى دامىتۋ - 20 ملرد؛
- تەمىرجول سالاسىنا: الەۋمەتتىك ماڭىزدى باعىتتاردى سۋبسيديالاۋ - 66 ملرد،
- ۆاگونداردى ليزينگكە بەرۋ - 86 ملرد؛
- اۋە رەيستەرىن سۋبسيديالاۋ - 6 ملرد؛
- مەملەكەتتىك مۇلىكتى سەنىمگەرلىك باسقارۋعا بەرۋ - 263 ملرد؛
- شەكارادا جاڭا وتكىزۋ پۋنكتتەرىن سالۋعا - 106 ملرد.
- قوعامدىق ءتارتىپ
- قاۋىپسىزدىككە - 1،4 ترلن تەڭگە؛
- ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك كوميتەتىنە - 672 ملرد؛
- ىشكى ىستەر مينيسترلىگىنە - 500 ملرد (قۇقىق ءتارتىبى مەن قاۋىپسىزدىك - 351 ملرد، تۇرمەلەر مەن تۇزەتۋ مەكەمەلەرى - 95 ملرد، قىلمىسكەرلەردى ىزدەۋ - 22 ملرد، جۇرگىزۋشى كۋالىكتەرى، جەكە كۋالىكتەر جانە اۆتونومىرلەر - 27 ملرد)؛
- قورعانىس جانە قاۋىپسىزدىككە - 1،4 ترلن (توتەنشە جاعدايلاردى جويۋ جانە اسكەري دايارلىقتى قامتاماسىز ەتۋ).
مەملەكەتتىك اپپاراتقا قانشا جۇمسالادى؟
بيۋدجەتتە بىرنەشە ترلن تەڭگە قاراستىرىلعان:
- ۇكىمەت رەزەرۆى - 500 ملرد؛
- كابينەت جۇمىسىنا - 4،8 ملرد؛
- مەملەكەتتىك ورگاندار مەن ساياساتتى قالىپتاستىرۋعا شامامەن 1 ترلن؛
- مەملەكەتتىك قارىزدى قىزمەت كورسەتۋگە - 3،5 ترلن؛
- سۋبۆەنسيالارعا - 5 ترلن (رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتتەن ايماقتىق بيۋدجەتتەرگە باعىتتالعان قولداۋ).
2026 جىلى ەڭ كوپ سۋبۆەنسيانى تۇركىستان وبلىسى (1،137 ترلن)، ەڭ ازىن پاۆلودار (5،8 ملرد) الادى. استانا، الماتى، اتىراۋ وبلىسى دونور بولعاندىقتان، ولار ەشتەڭە المايدى.
ماتەريالدا ق ر قارجى مينيسترلىگىنىڭ جوبالىق دەرەكتەرى قولدانىلدى. بيۋدجەت جوباسى ءماجىلىس ارقىلى بەكىتىلىپ، پارلامەنتتە ءبىر اي ىشىندە قارالادى.
