S5+1-men kezdesý áldeqashan pisip jetilgen jáne halyqaralyq saıasattaǵy mańyzdy aımaqtaǵy sheshýshi qadam bolýy múmkin.
AQSH-qa Eýrazıa qurlyǵyna strategıalyq kózqaras qajet. Tarıhı turǵydan Reseı men Qytaıǵa qaraǵanda, AQSH-tyń áseri bul aımaqqa áldeqaıda az boldy. Máskeý de, Pekın de qıyndyqtarǵa tap bolǵan kezde, Vashıngton Ortalyq Azıamen berik baılanys ornata alady.
AQSH úshin aımaqtyń kóshbasshysy Qazaqstanmen tyǵyz yntymaqtastyq mańyzdy bolmaq. 2021 jyly Baıden óziniń ulttyq qaýipsizdik jónindegi ýaqytsha strategıalyq nusqaýlyǵynda Ortalyq Azıany eskermegen edi, sondyqtan bul kezdesý progrestiń naqty belgisi.
AQSH qarsylastarymen áli de qyrǵı-qabaq. Sı Szınpın osy jyldyń mamyr aıynda tarıhı Jibek joly boıyndaǵy Sıan qalasynda Ortalyq Azıa elderiniń bes prezıdentin aımaqty Beıjińniń yqpalyna odan ári tartý maqsatynda qabyldady. 2022 jyldyń qazan aıynda Vladımır Pýtın óziniń Ortalyq Azıalyq áriptesterimen kezdesý úshin Qazaqstan astanasyna bardy. Al Ortalyq Azıa kóshbasshylary únemi Máskeý men Beıjińge túrli saparlarmen baryp turady.
Biraq Reseıdiń soǵystan álsireýi jáne Qytaıdaǵy ekonomıkalyq quldyraý Vashıngtonǵa uzaq ýaqyt boıy oqshaýlanǵan aımaqty Batyspen jáne halyqaralyq qaýymdastyqpen biriktirý arqyly Ortalyq Azıamen tyǵyz baılanys ornatýǵa oraı týyp turǵandaı.
Aımaqtyń ár eli ishki, saıası jáne ekonomıkalyq ózgeristerdi bastan keshýde. Qazaqstan - iri óńirlik ekonomıka, asa qajetti reformalar jolynda kósh bastap tur. Eń bastysy, ol ózin ıadrolyq qarýdy taratpaý, terorızmge qarsy kúres, qaqtyǵystardy sheshý jáne halyqaralyq damýdy qosa alǵanda, birneshe arenada ósip kele jatqan halyqaralyq oıynshy retinde kórsetip otyr. Ótken kúzde prezıdent Qasym-Jomart Toqaev eldiń Reseı, Qytaı, AQSH jáne Eýropalyq Odaqty qosa alǵanda, barlyq negizgi álemdik oıynshylarmen tyǵyz qarym-qatynasty damytýǵa umtylatynyn bildiretin kópvektorly syrtqy saıası doktrınany qabyldady.
Reseı men Qytaıǵa jaqyn ornalasqandyqtan, Qazaqstan Vashıngtonǵa Ýkraınadaǵy daǵdarysty sheshýge jáne soǵystan keıingi kezeńde Máskeýmen qarym-qatynas ornatýǵa, sondaı-aq Beıjińmen básekelestiktiń kúsheıýimen kúresýge kómektese alady.
Astana bul róldi atqarýy úshin oǵan Reseı men Qytaıdyń qysymyna qarsy turý úshin eki maıdanda AQSH-tyń kómegi qajet bolady.
Birinshiden, Vashıngton kúshti parlamenti, jańa saıası partıalar úshin keńistigi jáne BAQ-tyń keńeıtilgen erkindigi bar sýper prezıdenttik basqarý formasynan prezıdenttik respýblıkaǵa aýysqan Qazaqstannyń saıası reformalaryn qoldaı alady.
Qazaqstan demokratıa jolynda Ortalyq Azıanyń basqa tórt memleketi úshin aımaqty Máskeý, Beıjiń jáne Kabýldyń yqpalynan qorǵaý úshin úlgi bola alady.
Ekinshiden, Qazaqstan Orta dáliz dep atalatyn Transkaspıı halyqaralyq tranzıttik dálizi arqyly aımaq pen álemdik ekonomıkany baılanystyrýshy bolyp otyr. Bul - kóp arnaly kólik arterıasy Shyǵys pen Batysty qubyrlar, temirjoldar, avtomobıl joldary jáne talshyqty-optıkalyq kabelder arqyly baılanystyrady. Dáliz Ortalyq Azıanyń ekonomıkalyq damýyna yqpal etedi jáne halyqaralyq energetıkalyq basqa da saýda aǵyndaryna úles qosady. AQSH dálizdi ınvestısıa, saýda, tehnologıa jáne jahandyq kóshbasshylyq arqyly tabysty etýge kómektese alady. Jalpy, Amerıkaǵa Qytaı men Reseıden ozýǵa baǵyttalǵan strategıalardy júzege asyra otyryp, Ortalyq Azıaǵa taktıkalyq kózqarasyn jetildirýi kerek.
Kamran Býharı, The Wall Street Journal
