Almatyda Muqaǵalı Maqataev atyndaǵy kóshe bar. Al «Pastera» degen kóshe joq. Biraq, Maqataev pen Jetisý kóshesiniń qıylysynda «Na Pastera» degen ataýdy mańdaıyna jazyp qoıǵan káýaphana tur.
Iá, Maqataev kóshesiniń burynǵy ataýy Paster ekenin Almatynyń baıyrǵy turǵyndary biledi. Táýelsizdik alǵasyn Almatydaǵy kóptegen kósheler qazaqtyń aıaýly perzentteriniń esimderin enshiledi.
Maqataev kóshesiniń boıynda ornalasqan «Na Pastera» káýaphanasyn kórgen adam ne oılaıdy? Birinshi kezekte, «Qazaqstan táýelsizdigin tolyq almaǵan ba?» dep oılaýy ábden múmkin ǵoı.
Almatyda Muqaǵalı Maqataev atyndaǵy kóshe bar. Al «Pastera» degen kóshe joq. Biraq, Maqataev pen Jetisý kóshesiniń qıylysynda «Na Pastera» degen ataýdy mańdaıyna jazyp qoıǵan káýaphana tur. Maqataev kóshesiniń boıynda ornalasqan «Na Pastera» káýaphanasyn kórgen adam ne oılaıdy? Birinshi kezekte, «Qazaqstan táýelsizdigin tolyq almaǵan ba?» dep oılaýy ábden múmkin ǵoı.
Keńes zamanyndaǵy eski ataýlardy jalaýlatqan mundaı káýaphanalar men meıramhanalar Petropavl men Pavlodarda bolsa, azdap bolsa da «túsinistikpen» (óıtkeni, biz tolerantty halyqpyz ǵoı) qaraýǵa bolar edi. Al azattyqtyń jalaýy alǵash jelbiregen, jeltoqsannyń yzǵarly sýyǵynda qazaq jastarynyń qany tógilgen Almatyda mundaı olqylyqqa jol berý – úlken qatelik, asqan arandatýshylyq.
Dál osy káýaphananyń qojaıyny kásipkerlikpen aınalysýǵa ruqsat suraǵanda jergilikti bılik oryndaryna káýaphanasynyń atyn «Na Pastera» dep tirketkeni anyq. Sonda káýaphananyń atyn tirkegen Almaty ákimdigi Paster kóshesi toqsanynshy jyldardyń basynda Muqaǵalı Maqataev kóshesi bolyp ózgerip ketkenin bilmeı me? Árıne, biledi. Bile tura, úndemegen. Olarǵa báribir, óıtkeni.
Keńes zamanyn eske salatyn osyndaı ataýlar elimizde ultaralyq dúrdarazdyqty týdyryp jiberýi múmkin ekenin ákim-qaralar nege oılamaıdy?
Qazaq poezıasynda eń kóp oqylatyn aqyn Muqaǵalı Maqataev. Kóńili alyp-ushqan aýyl balasy súıikti Almatysyna asyǵyp jetkende áıgili aqynnyń atymen atalatyn kósheniń boıynda «Na Pastera» káýaphanasy qarsy alsa, qandaı kúıge túsedi? Mundaıda kez kelgen ultjandy azamattyń (aýyl balasy bárine túsinistikpen qaraıtyn Almatynyń baıyrǵy turǵyny emes qoı) boıyn ashý-yza kerneıtini sózsiz.
Bula kúshi boıyna syımaǵan jas jigit káýaphanaǵa kirip, bul máseleni aıtýy múmkin. Budan keıin urys-janjal tutanyp, araǵa tártip saqshysy aralasyp, álgi Muqaǵalıdyń fanaty (eline alyp-ushyp kelgen oralman da bolýy múmkin) áp-sátte «ult-arazdyqty qozdyrýshy», mamyrajaı qalanyń tynyshtyǵyn buzǵan «buzaqy» bolyp shyǵa kelmeı me? Al endi jaýap berińizshi, bul úshin kimdi kinálaımyz? Pasteradan kósheniń ataýyn tartyp alǵan Maqataevty kinálamaıtynymyz... anyq qoı.
Qazaq poezıasynda eń kóp oqylatyn aqyn Muqaǵalı Maqataev. Kóńili alyp-ushqan aýyl balasy súıikti Almatysyna asyǵyp jetkende áıgili aqynnyń atymen atalatyn kósheniń boıynda «Na Pastera» káýaphanasy qarsy alsa, qandaı kúıge túsedi? Mundaıda kez kelgen ultjandy azamattyń boıyn ashý-yza kerneıtini sózsiz.
Esterińizde shyǵar, osydan birneshe jyl buryn Qurmanǵazy men Pýshkın kóshesiniń boıynda ornalasqan geı-klýbtyń jarnamasyn jasaý úshin Qurmanǵazy men Pýshkındi súıistirgen jarnama agenttigin Qurmanǵazy atyndaǵy konservatorıanyń stýdentteri sotqa berip, sońy úlken daýǵa ulasty. Budan neni baıqaımyz? Keńes zamanyn ańsaý, sol kezdegi ataýlardy qaıta jańǵyrtýdy qazaq jastarynyń qalamaıtynyn ańǵaramyz.
Bizder ótkenge qaraılamaýymyz kerek. Qazaqstan – Azıanyń aq barysyna aınalýdy maqsat tutqan el. Sondyqtan, bizder táýelsizdigimizdi nyǵaıtyp, ony árbir Qazaqstan azamatynyń qasterleýin jergilikti bılik oryndary talap etýi tıis.
Sondyqtan, Almaty qalasynyń ákimi Baýyrjan Baıbek myrza bul iske nazar aýdaryp, qazaq jastarynyń arandap qalmaýy úshin «úı ishinen úı tikken» (munysyn ózderi de bilmeýi múmkin) kásipkerlerdi tártipke shaqyryp, Táýelsizdigimizdi qasterleýge úndeýi kerek dep esepteımiz. Qajet bolsa, iri qalalardaǵy kóshe ataýyn burynǵy ataýymen ataýǵa shekteý qoıatyn zań qabyldaıyq. Sol kezde ótkendi ańsap, artymyzǵa qaıta-qaıta moıyn buryp qaraı berýdi doǵaratyn shyǵarmyz?
Nurlan Jumahan
avtordyń Feısbýktaǵy paraqshasynan alyndy
