Aınala jatqan túrki eli,
Ada bop tursa aıtystan,
Atynyń basyn irkedi,
Andyzdap jetken qaı dushpan!
Alashqa teńdik áperip,
Kórsek-shi, shirkin, kóp qyzyq!
Túrkini kúlden kóterip,
Tóbesin kúnge jetkizip!- dep, artynda qalǵan ata jurttyń amandyǵyn, birligin tilep, saǵyna eske alǵan. Sol jurt – dál qazirgi Qazaq eli! Osydan otyz jyldan astam ýaqyt buryn Qazaqstan Táýelsizdik Deklarasıasyn jarıalaǵǵanda, aınalaıyn Ashtar hannyń úrim-butaǵy 18 mınýtta Táýelsizdigimizdi tanyǵany jóninde habar salǵan. Peıishte nuryń shalqyǵyr Túrkıa prezıdenti Turǵyt Ozaldyń «Osy kúndi ǵasyrlar boıy kúttik qoı!» degen sózin, qalaı umytarmyz?! Al, Qap taýyn qaptaı qonystanǵan san túrli musylman ulttary da Qarahanıdter dáýirinde qandasyna syımaı, Orta Azıadan aýypty. Uly Syrdyń boıynda darıa alty aýnaǵanda da jurnaǵy qalǵan «Jetiasar» mádenıeti bar, alǵash alandar, qazirgi osetınder qonys tepken. Qazaqstannyń qaıratker jýrnalısi Oleg Ahsaruly Kasıevti «aýlyńa kelip ketpeısiń be?» dep mazalaı beretinim sondyqtan. Bizdiń «Máńgilik eldiń murageri» ekenimizdi dáleldeıtin myń san derek keltirer edim, átteń, ýaqyt tar, onyń ústine taqyryptan aýytqyp bara jatqandaımyn. Bir sózben aıtqanda, aq Sársen, qara nıetti Jırınovskııdiń, Nıkonovtyń, Fedorovtyń, áne bir jatyrynan jerip týǵan ıakýt pa, býrát pa, birdeńeniń quıtyrqy sózderin qıyǵyńa qystyrmaı, táýelsizdigińdi toılaı ber, Alladan ruqsat!
Memleketterdiń bir-birine táýeldiligi... deısiń,á? Ol jahandaný úderisiniń negizgi nyshany ǵoı. Eshkimge kúni túspeıtin el bola ma ózi? Biz, ádette, bir nárse týraly áńgime qozǵasaq, Amerıka, Reseı, Qytaı sıaqty alpaýyttardy mysalǵa alamyz. Jahanǵa jandarm bolǵysy keletin sol Amerıkańyz qalaı kúneltip jatyr, alyp óndirisimen, áleýetti áleýmettik áreketterimen, asyp-tógilgen aqyl-oıymen jáne myń san mıllıtarlyq qoımalarymen?... Árıne, Arab elderiniń aqshasymen. Qyryq qadam qudyqtan qaýǵa tartyp, munaıdan tapqan mıllıardtaǵan pulyn arekeńder AQSH-tyń qarjy aınalymyna ósimge salyp qoıyp, aq jeıde, aq dambalymen pálmanyń túbinde shaljıyp jatyr! Sol qarjyny adymdap ólshep shyqqandaı óz memleketiniń ekonomıkasyna salar edi, bádáýı jortqan baıabanda «qara altyn», gazdan basqa eshteńe joq. Sýdy surap iship otyr. İri óndiristik jobalar ózin ózi aqtamaıdy. Ekonomıka «qyzyp» ketedi, qarajat qunsyzdanady. Biraq kerege jurttyń kósegesin kógertý kerek qoı, sosyn baryp alty qat aspannyń astaryn jyrtyp, záýlim úıler salady, teńizdiń jaǵasyn jazıraǵa aınaldyryp, týrıser shaqyrady. Qos-qostan qatyn alady, gáremderin jurtqa tamashalatady, báıgege mıllıondar (teńge emes) tigip, atan jarystyrady. Qazaqstannan suńqar, qarshyǵa, ıtelgi urlatyp aldyryp, saıatqa shyǵady. Odan qaldy, biz sıaqty elderdiń ekonomıkasyna ózderine asa tıimdi, árıne, otandyq jemqorlardy da umyt qaldyrmaı, ınvestısıa quıady. Tipti bolmasa, Astana sekildi jańa qalanyń kóshesine tarıhta tulǵa emes adamdarynyń (ben Talal) esimin bergizdiredi.
Col arabekeńiz ósimge salǵan qarjysyn bir kúnde qaıtaryp alar bolsa, Sem aǵaıdyń salqary áp sátte defoltqa ushyrap, qara jamylady eken! Biraq ony mezetinde qaıtaryp beretin Amerıkany kórip turǵan joqpyn. Arada halyqaralyq saıası-ekonomıkalyq kelisim-sharttar bar. Áıteýir bir zamanda qaıtaryp alarsyń... Men alyp Amerıka men azǵantaı Arabıany ádeıi mysalǵa keltirip otyrmyn. Endeshe, basqalarǵa ne joryq? Álem ıntegrasıalanǵan saıyn memleketter barlyq baǵyttar boıynsha bir-birine táýeldiligi arta túsedi. Syrtqy saıasattaǵy ýaǵdalastyqtar men kelisim-sharttar ár bir eldiń zańdaryna sáıkes bekitiledi jáne parlamentterinde ratıfaksıalanady. Al biraq sondaı kelisim-sharttarda, odaqtarǵa kirýde, uıymdarǵa birigýde qaı eldiń utqany, qaı eldiń utylǵany – ol basqa áńgime. Shet jaǵalatyp aıtsaq, qazirgi tańda EýroOdaqtyń bolashaǵy da kúmándi bolyp turǵan joq pa? Al, biz Keden Odaǵynan sonshalyqty uttyq pa?
«Keshegi qańtar oqıǵasy Qazaqstandy da qarýly kúshter jaǵynan basqa elderge táýeldiligin baıqatqandaı» deıdi jurt. Birden aıtaıyn, qaı eldiń armıasy bolsyn basqaǵa táýeldi bolýy múmkin emes. Konstıtýsıaǵa sáıkes, ásker – memlekettiń qorǵaýshysy, ulttyq tabystyń belgili bir bóligi mindetti túrde qorǵanys salasyna jumsalady. Qarýly kúshterdi basqa kózderden qarjylandyrýǵa tıym salynǵan. Ol tikeleı memleket basshysyna baǵynady. Sondyqtan qaı eldiń prezıdenti de – Qarýly Kúshterdiń Bas qolbasshysy. Armıanyń táýeldiligi degen uǵymdy «kúshti» nemese «álsiz» sózimen almastyrsaq, suraqqa jaýapty op-ońaı taba qoıasyz.
Qazaqstannyń júzmyńdyq armıasy da otyz jyldan beri, Izraılden qymbat baǵaǵa «Semser», «Naıza» sıaqty túkke turǵysyz atqysh quraldaryn satyp alǵanyna, Soltústik Koreıaǵa urlyqy jolmen «MıG» áskerı ushaqtaryn asyryp jibere jazdap, halyqaralyq daýǵa qalǵanyna, Arys óńirinde oq-dári, qarý-jaraq qoımalarynyń jyl aralap jarylyp, beıbit halyqty asa zardaptarǵa ushyratqanyna, «Arqankergen» shekara beketinde «saryaýyz balapan» Vladıslav Chelahtyń 15 jaýyngerdi qanjosa ǵyp «qyryp» tastaǵanyna qaramastan, qalt etpeı qorǵanys shebinde tur. Syrttan pálendeı tónip turǵan qaýip joq. Ofıserlerdiń kóılegi kók, sarbazdardyń qarny toq. Halyqaralyq beıbit kúshterdiń quramynda Tájikstan, Aýǵanstan, taǵy basqa memleketterge baryp, soıqan salǵan aýmaqtardy mınalardan tazartý, qalpyna keltirý jáne áskerı ıakı áleýmettik nysandardy kúzetý sharalaryna qatysty, árıne, qurbandyqtar boldy. Biraq, qazaq áskeriniń halyqaralyq mısıalarǵa qatysýy elimizdiń jaǵymdy obrazyn qalyptastyrǵany ras.
Al, endi armıamyzdyń qorǵanystyq-shabýyldaý qarý-jaraǵy, áskerı tehnıkalyq bazasy týraly áńgimelesek, mıllıtarıstik ónerkásibi qatty damyǵan memleketterge táýeldimiz. Biraq biz ǵana ma? Búkil álemniń qarýly kúshteri Reseıdiń «Kalashnıkov», Izraıldiń «Ýzı» avtomattaryna, Túrkıanyń «Baıraqtaryna», AQSH pen Reseıdiń dybystan jyldam áskerı ushaqtaryna dilger emes pe? Eń aıaǵy 16-shy kalıbrli ańshy myltyǵyn da Týladan satyp alamyz. Qudaıǵa shúkir, táýeldi bolatyndaı jaldamaly ásker ustamaımyz, taǵy da Soltústik Koreıa sıaqty halyqty qara kójege tańyp qoıyp, ıadrolyq qarý jasap jantalasyp jatqan joqpyz. Aqshamyz bar ma, qajetinshe áskerı tehnıka satyp alyp, armıany jańasha jaraqtandyrýǵa tyrysamyz. Ústinen «jonyp jeıtinimiz» taǵy bar. Áı, degenmen, ishimdegi urty qýys «ury» oı aıtady: «Qorǵanys Kúshimizdiń saıası-moraldyq sıpatyna shynaıy baǵa beretin ýaqyt jetken sıaqty!...
Qańtar oqıǵasynda beıbit sherýge shyqqandardy arandatyp, irgesinen shala tastap, jastardy qıratyp-órteýge jeliktirgen, ózgeniń múlkin qasaqana tonaýǵa ıtermelegen terorıstik toptardy aýyzdyqtaýǵa ishki ister, qorǵanys mınıstrlikteri jasaqtarynyń kúshteri tolyq jetetin edi. Tipti oqıǵa aýmaǵyn on qabat qursaýlap tursa da. Biraq alǵashqy kúnderde bizdiń «aıbyndy áskerimiz» qaqtyǵys aýdandarynda tolyq tóbe kórsetken joq. Polısıańyzda da pármendi qaýqar bolmady: ǵımarattaryn «Brest qamalyna» aınaldyryp, «qasyq qany qalǵansha» qorǵanyp jatty. Oraǵan ot-jalynǵa qarap órt sóndirýshilerdiń ózegi órtendi! Pármendi kim beredi, Prezıdent pe, Qaýipsizdik Keńesiniń ómir-baqılyq Tóraǵasy ma? «Eki kemeniń quıryǵyn ustaǵannyń» kúni qurysyn, aqyry sýǵa battyq, abyroıdan jurdaı boldyq!
Qańtar qasiretinde Prezıdent barlyq jaýapkershilikti ózi moınyna alyp, memleketti saqtap qaldy.
«Senarıge» syımaǵan Toqaevymyz myqty eken, jınaqtalǵan agentýralyq aqparattardan, senimdi kózder baıanattarynan jeldiń qaı jaqtan soǵyp turǵanyn bile qoıyp, táýekel etti: Qaýipsizdik Keńesiniń tizginin dereý qolyna alyp, tegeýrindi qımylǵa kóshti. Ulttyq Qaýipsizdik komıtetiniń tóraǵasy Kárim Másimov pen onyń birinshi orynbasary Samat Ábishti qyzmetterinen bosatty, Úkimetti otstavkaǵa jiberdi.
Qıyn kúnder artta qalǵan soń keıbireýler Toqaevty syrttan kómek surady dep kinálaı bastady. Biraq, Prezıdenttiń UQSHU uıymy áskerlerin shaqyrý qatelik emes, der kezinde qabyldanǵan durys sheshim der edim. Óıtkeni, Ulttyq qaýipsizdik komıteti memleketke satqyndyq jasady. Qorǵanys mınıstrligi qorǵanysyn kórsete almady.
Keıin belgili bolǵandaı, beıbit sherýshilerdiń búkil qazaqstandyq aksıasyn qalqanǵa ustap, topalań jasaǵan «bılikti basyp alýǵa» umtylǵan toptar eken. Baıaǵy, 1991 jyly tamyz aıynda «taqtan taıdyrý» oqıǵasyn uıymdastyrǵan «GKCHP»! Biraq Ianaev-Krúchkov-Pýgo-Pavlov – Iazov - Baklanovtar hýntasynyń «senarıine» buqara qatystyrylǵan joq. Olar halyqtan úreılenip, Máskeýge aýyr áskerı tehnıkalardy aldyryp, basyp-janshýǵa daıar turdy.Alǵashqy qaqtyǵysta eki turǵynnyń tankiniń astyna túsip ólgenin estigen KSRO-nyń sońǵy Qorǵanys Mınıstri Dmıtreı Iazov jedel buıryq berip, áskerdi kazarmalaryna qaıtardy. Sóıtip, «GKCHP»-nyń aramza oıy iske aspady.
Shynyn aıtaıyq pa, bizde sol «GKCHP» bola jazdady! Kózi ashyq, kókiregi oıaý ár bir qazaq muny bilýge tıis! Qazir jaǵdaı saıabyrsyǵanda, áńgimeni san-saqqa júgirtip, ózińniń jalqy pikirińdi jalpyǵa telimeı, oıymyzdy ortaq múddege toǵystyryp, konstıtýsıalyq quqyqtarymyzdy qyraǵy qorǵaýymyz kerek!
Jaǵdaıǵa syn kózimen qaraıyqshy: Qyzmetinen bosaǵan Kárim Másimov aldymen «Otandy satty», sońynan «bılikti basyp alýǵa áreket jasady» degen qylmystyq baptarmen qamaýǵa alyndy, eki orynbasarymen birge. Onyń eki márte Premer-Mınıstr qyzmetin atqarǵanyn, birneshe mınıstrlikti basqarǵanyn, burynǵy Prezıdentke óte jaqyn adamdardyń biri bolǵanyn eskersek, jalǵyz ózi nemese birneshe jaqtastarymen ǵana osyndaı áreketke bardy dep oılaımyz ba? Kárekenniń qaıraty 18 adammen Batıstany taqtan qulatqan Fıdel Kastronyń julyǵynan da kelmeıdi ǵoı. Demek, qazirgi bılik butaqtarynda ony qoldaıtyn seperatıstik toptardyń otyrýy ábden múmkin. Óıtkeni oqıǵalar tizbeginde ár deńgeıdegi kúshtik qurylymdardyń áreketsizdigi, qıratý-búldirý nysandary retinde ákimshilik, sot, memlekettik basqarý ǵımarattarynyń tańdalyp alynýy, oqıǵany órshitpeýge asyqpaýshylyq pıǵyly sony ańǵartqandaı.
Menińshe, «bılikti basyp alý» jobasy osydan on-on bes jyl buryn jasalǵan sıaqty. «Halyqty qatystyra» otyryp... Burynǵy bıliktiń spektáklderinde halyq únemi «massovkada» júretin. Bir-eki aktide jalt etip kórinedi de, joq bolady. Al basty Akterler rólderin aıaǵyna sheıin sátti oınap shyǵady. Olardyń óz tynyshtyǵy úshin qoıǵan qoıylymdarynyń esebi joq. Saıası tehnologtarynyń asa myqty bolǵanyn moıyndaýymyz kerek.
Sertiń qaıda sóz berip, sóz alysqan,
Ata zańdy aqtarsam...
tozaq ushqan!
Ertisbaev erinin jybyrlatsa,
Erip kete beresiń, Qazaqstan!
Erteńiniń ne bolaryna alańdap otyrǵan jurttyń «2050» baǵdarlamasymen basyn qatyrdy... («Oǵan deıin ne patsha óledi, ne esek óledi» degen Qojanasyr sıaqty).
«Ozyq otyz eldi qýyp jetemiz» dedi... (Jyrtyq shalbar, jalań aıaqpen be?)
Turalaǵan el túregelip edi!... Oıbaı, biz «Máńgilik eldiń» urpaǵymyz, alysyp-julysyp jatqanymyz syrt kózge uıat. Odan da «rýhanı jańǵyraıyq!» dep arqamyzdan qaǵyp jýysytty. (Bárimiz «Tarıh tolqynyna» kómilip, batyp kete jazdadyq!)
Qaı bir jyly Kodekske jerdi shet elderge satý jónindegi bapty bildirmeı,sol kezdegi parlamenttiń alqaýymen, engizip jiberip edi, arǵymaq atyn suraǵanda da, aıaýly qatynyn qalaǵanda da, «kórshimen tatý turǵanymyz jón» dep, sózge kelmeı bere salyp, basynǵan káýir «endi jerińniń bir pushpaǵyn bere ǵoı» degende, «qaı qatynyń tolǵatyp jer týyp edi, jerdi bergenimiz-ólgenimiz» dep, býyrqanyp-burqanyp, muzdaı temir qursanyp, atqa qonyp, dandaısyǵan dushpannyń tas-talqanyn shyǵarǵan Móde qahannyń erligin boıtumar ǵyp júregimizge túıip alyp júrgen el emespiz be, qanymyzǵa qaraıyp, eki kózimiz alaıyp, aqyryp alańǵa shyǵyp edik, «Ollahı-bıllahı, jerdi satý oıymyzda joq, shamasy, qulaǵymyzǵa shaıtan sybyrlap ketken shyǵar» dep, bıliktegiler bastap, «tifý-tattar» (meniń oılap tapqan sózim) qostap, basqynshy bapqa moratorıı qoıa saldy.(Qudaı-aý, pıǵyly durys bolsa, sol bapty birjolata alyp tastasa qaıtedi?)
Taǵy ma? Qaı bir jyly aýyr áleýmettik muqtajdyqtardan óndirshegimiz ońazyp, keńsirigimiz keýip, yńyrshyǵymyz aınalyp, qaýǵa tıgen órtteı uıtqyp, narazylyǵymyzdy bildire bastap ek, sý juqpas, qý taqym tehnologtar Elbasynyń aýzymen «Qaripteri aǵylshyn álipbıimen uqsas eken, latynǵa kóshpesek, laǵyp aıdalada qalamyz» dep, jáne bir jobany zyńqytyp jiberdi. «Qarnynyń ashqanyna emes, qadiriniń qashqanyna jylaıtyn» qaıran qazaǵym-aı, atamyz ben ájemiz, ákemiz ben sheshemiz latynmen qara tanǵan, arýaq attamaıyq, kóshsek,kósheıik dep, ala quıyn alaǵyzyp, árli-berli shaýyp kettik. (Biraq bılik latyn álipbıine kóshýdiń jónin aıtqan joq. Osydan shırek ǵasyr buryn latyn álippesine kóshirip, ázer-alda ıgerip kele jatqan kórshimiz-ózbekterdiń «anańdy... aldymen ana tilin jarylqap almaı ma?» dep, artyn túrip kúlgenin túısigimmen túısindim).
Kún saıyn – jańa qoıylym!
Ol qaıdan bilsin joǵary jaqtyń oıynan?
«Shynynda bizge tynyshtyq kerek» deıdi aǵam,
Bir sıpap qamyt qajyǵan moıynyn.
Qanardyń túbi tolar ma?
Qarań júr, áne, bazarda súırep qolarba.
Joǵarǵy jaǵyń, árıne, bilip aıtady:
«Tynyshtyq kerek!»
(Sizge emes, kóke!)
... Olarǵa!
Mynaý bılikti basyp alý jobasy da oqýshynyń shımaıy emes, ábden ázirlengen, pysyqtalǵan. Áıtpese, ekinshi Prezıdentke dara bılik bermeı, Konstıtýtsıaǵa ózgeris engizip, qosanjar Qaýipsizdik Keńesi ınstıtýtyn qurýdyń, onymen memleket basshysynyń sanasyp otyrýy kerektiginiń astarynda ne jatyr? Ata zań boıynsha, biz kópultty, ýnıtarly, zaıyrly, prezıdenttik basqarý úlgisindegi elmiz. Qaipsizdik Keńesin de Prezıdent basqarýy tıis. Álemde muńdaı qos bıliktik qurylym joq! Tek Iran Islam Respýblıkasynda ǵana prezıdent joǵary dinbasy - aıatollanyń aldynda esep beredi. Óıtkeni, aty aıtyp turǵandaı, qyzylbastar sharıǵat zańyn qatty tutynady. Sonda bizdiki ne? Bul - Qasym-Jomart Toqaevtyń bıligin álsiretýdiń, qoǵam aldyndaǵy bedelin túsirýdiń, uzaq jyldardan beri qordalanyp tuıyqqa tirelgen áleýmettik-ekonomıkalyq, rýhanı azyp-tozýshylyq jaǵdaıattardy qazirgi basshylyqtyń moıynyna arta salyp, kezindegi qıanattardyń izin jasyrýdyń, bılik butaqtarynda, kvazımemlekettik iri qurylymdarda sabotaj jasaý arqyly halyqtyń «qanyn ishken» kúrdeli máselelerdi odan ári shıelenistirip, ashynǵan alashty qabatyna ala otyryp, «saraı tóńkerisin» jasaý áreketiniń monarhıalyq-ýzýrpatorlyq jospary. N.Nazarbaevtyń «aınalasyndaǵylardyń» áli de dınastıalyq bılikti ornyqtyrýdan dámesi bolýy múmkin. K.Másimov, keshe ǵana úıqamaqqa alynǵan A.Mamın sonyń bir ǵana mysaly. Qazaqstannyń búkil baılyǵyn tonaǵan 162 alpaýytty qaıda qoıarsyń? Bul sıfrdyń ulǵaıýy yqtımal. Olar saýsaq qımyldatpaı-aq mol oljaǵa kimniń tusynda, kimniń arqasynda keneldi? Ony bir bilse, kezinde, «osy otyrǵandardan kez kelgenińdi sotqa súırep apara alamyn» dep qoqan-loqqy kórsetken birinshi prezıdent biledi.Sosyn biz bilemiz.
Keshegi «qandy qańtarda» kúshtik qurylymdardy, onyń ishinde armıany tártip ornatýǵa, terrorlyq, ýzýrpatorlyq-separatıstik pıǵyldaǵy toptarǵa qarsy kúresýge alyp shyqpaǵan, qazirgi prezıdentten emes, keıin «men 2019 jyldan beri zeınetkermin» dep jaltarǵan aqsaqaldan pármen kútken basshylyqtyń «qosúreıligin» qalaı túsinemiz? Shamasy, «bılikti basyp alý» senarıiniń bir epızody solaı bolýy kerek shyǵar... Qorǵanys mınıstri qyzmetine qaıta taǵaıyndalǵan Bektenov sanaýly kúnderden soń Prezıdent Jarlyǵymen qaıtadan jyly ornyn sýytty. Sebep: - kúrdeli kezeńde komandırlik mindetin durys atqara almady... Múmkin, adal atqara almady ma? Soǵys jaǵdaıynda dırektıvaǵa saı áreket etpegen, mindetin durys oryndamaǵan komandırlerdi «Otandy satty» dep aıyptap, jazaǵa tartqan, tipti áskerı sottyń jedel úkimimen atyp tastaǵan! Elimizdiń Qarýly Kúshteri Bas Qolbasshysynyń mańaıyna toptasa almaǵan ol qandaı armıa sonda? Beıimbet Maılınniń «Ohrana náshandigi» Qurymbaı aıtqandaı: «Sabataj! Sabataj!»
Kúrdeli mezette memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaevtyń Ujymdyq Qaýipsizdik Sharty Uıymy kúshterin elimiz aýmaǵyna engizýge táýekel etkenin endi túsingen bolarsyzdar. Jol-jónekeı UQSHU – nyń shejiresin tarqata keteıin. Halyqaralaq áskerı-saıası uıym 2002 jyly qurylyp, Shart 2003 jyly 18 qyrkúıekte kúshine endi. Oǵan múshe – memleketter – Reseı, Qazaqstan, Belarýs, Qyrǵyzstan, Armenıa, Tájikstan. Basym baǵyttary: - jańa transulttyq aıbattar men qaýipterge qarsy turý, oryn alyp otyrǵan nemese yqtımal aımaqtyq nemese shaǵyn qaqtyǵystardyń aldyn alý, sheshimin tabý; halyqaralyq terorızmmen, agressıvti ekstremızmmen, qarý men esirtkiniń zańsyz aınalymymen, uıymdasqan qylmyspen, jappaı qyryp-joıý qarýyn taratýmen kúres.
Uıymnyń áskerı kontıngenti jekelegen maıda-shúıde sharalarǵa eleýsiz qatysqany bolmasa, keshegi kúnge deıin pálendeı kózge túse qoımady. Tipti ondaı qajettilik týyndamaǵan da shyǵar? Qasym-Jomart Toqaevtyń shaqyrýymen múshe-memlekettiń aýmaǵyna enýi olardyń praktıkasyndaǵy alǵashqy jaǵdaı. Meniń Sápen Ańsat aǵam qaýip etkendeı, Reseı jasaǵy jaǵdaıdy paıdalanyp nemese synyqqa syltaý taýyp, osynda birjolata turaqtap qalýdy oılaǵan da joq on, kún ishinde qarýlas áriptesterimen yntymaqtasyp, Uıym Keńesi usynǵan naqty mindetterdi adal atqardy. Taǵy da, keıbireýler «qaýyp» aıtqandaı, bes eldiń beren quramasy basy beıbit bastalyp, terrorısterdiń arandatýymen aıaǵy oıran-botqaǵa aınalǵan sherýge qarsy oq júgirtken joq. Almaty áýejaıyn lańkesterden aryltyp, baqylaýǵa aldy, áleýmettik memlekettik mańyzdy nysandardy qorǵady, moraderlik talapaıdyń jolyn kesti, shet elderden kelgen jaldamaly terrodısterdi aýyzdaqtady. Astanamyzdaǵy Mınıstrlikter Úıin, Prezıdent rezıdensıasyn, taǵy basqa qurylymdardy kúzetti. Qysqasy, olardyń kelýimen eldegi dúrbeleń ahýal birshama saıabyrsydy. UQSHU-nyń kontıngenti alǵashqy áskerı emtıhandy jaqsy tapsyrdy. Mısıa oryndaldy! Dúnıe demin tartyp kútkendeı, bir kezgi Iýgoslavıadaǵydaı, qyryq pyshaq qantógiske jol berilmedi. «Túrli-tústi revolúsıalar» senarıleriniń syrtqy avtorlary, beıbit sherýge shyǵýshylardy kózsiz qatystyra otyryp bılikti basyp alýǵa umtylǵan urymtal toptar (ózimizdiki, Másimov jalǵyz emes!) oqıǵanyń basqa baǵytta órbıtinin, 82 jastaǵy aqsaqaldyń aýzyna jaltaqtaǵan oqaly ıinderdiń armıany beıtaraptandyrý áreketinen túk shyqpaıtynyn oılamapty. Salymdy saıasatker Q.Toqaev sabazdarǵa san soqtyryp ketti. Kim biledi, haos jaǵdaıyndaǵy qaqtyǵys odan ári órship, boı bermeı, tártip ornatýǵa shaqyrylǵan áskerimiz kenetten «halyqtyń jaǵyna shyǵyp ketse», konstıtýsıalyq bıliktiń kúıreýi múmkin ǵoı. Biz muny oıdan shyǵaryp otyrǵanymyz joq, ótken ǵasyrdyń jetpisinshi jyldary Chılıde Salvador Alendeniń úkimeti osylaı qulatylǵan. Beridegi Lıvıa, Mysyr oqıǵalarynyń formalary da soǵan uqsastaý. «Forma da – mazmun sıaqty» deıdi áıgili aqyn E.Evtýshenko. Qalaı desek te, bizdiń generaldar qareketin «GKCHP» kezindegi marshal D. Iazovtyń azamattyǵymen salystyra almaısyń. Ol Máskeýge basa kóktep kirip kelip, hýntaǵa qarsy shyqqan elsınshilerge oq atýǵa daıyndalǵan bronetank áskerlerin gornızondarǵa qaıtardy. Erteń «GKCHP»-ǵa qatysqany úshin aýyr aıypqa tartylatynyn bilip tursa da! Memleketshil tulǵa Tımofeevıchteı bolý kerek!
«Qandy qańtardyń» qyrtystary búgin jazyla bastady, «sabotajshylar» da anyqtalyp jatyr. Biri qyzmetinen túsip, biri jaýapqa tartylyp... degendeı. Bir ókinishtisi, izdestirý-zertteý-tergeý prosedýrasynyń talaptaryna sáıkes, biz ázirge olardyń aty-jónderin bilmeımiz. Biraq kúnderdiń kúninde mindetti túrde biletin bolamyz! «Qoı terisin jamylǵan qasqyrlar» Másimovtiń mekemesinde ǵana emes, basqa da memlekettik nemese kvazımemlekettik salalarda, tipti armıada da bolýy yqtımal. Stanıslavskıı aıtqandaı, «sahnadaǵy ilýli myltyq áıteýir bir atylýy tıis». Elimizdi ábden sorǵa batyrǵan keshegi bıliktiń quıyrshyqtary áli de jumsaq kreslolaryna jarqanattaı jabysyp alǵan. Ári – sári... Ekinshi prezıdenttin dárgeıine birjolata kóship alaıyn dese, qoltyǵyna jastyqty emes, qap-qap kompromattardy qysyp jatqan Qojaıyn, ózi aıtqandaı, «bastaryn julyp tastaıdy». Bizdiń zamanda «sezikti sekir... meıdi» eken, memleket basshysy ótkizgen keshegi jıynda solardyń kóbisi túk bolmaǵandaı mańdaıy jarqyrap aldyńǵy qatarlarda otyrdy. Demek, qaýip seıilgen joq!
Saq bolǵanymyz jón. Ol úshin bizde, sanynyń qanshalyqty ekeni sonshalyqty mańyzdy emes, «úsh júz spartalyqtyń» júregindeı júregi, bilegindeı bilegi bar, tamyrynda qazaqtyń qany týlaǵan, bulshyq eti qatyp-pisip qýnaǵan, namysyn nartqa sýarǵan, qolyna kókshil tý alǵan, Qabanbaılardy pir tutqan, dushpanyn kórse yntyqqan, semseri jelge sýynǵan, bes qarýyn býynǵan armıa bolýy kerek! Kesheli-búgingi buqpantaı túrimizben, oq-dáriniń ıisin aıyra almaıtyn D. Ahmetov, I. Tasmaǵambetov, S. Ahmetov basqarǵan qarýly kúshimizben qaı ushpaqqa shyqtyq eken? Aıtpaqshy, Qorǵanys mınıstrliginiń tizginin ustaǵan Ádilbek Jaqsybekovtiń negizgi mamandyǵy kınoger-ekonomıst, kásibi – óndirýshi-saýdager. Memlekettik qyzmettiń mańdaıaldy kabınetterin túgendep taýysqan ol baıaǵy armıa generaly, Keńes Odaǵynyń Batyry, dańqty qolbasshy Saǵadat Nurmaǵambetovtyń oryntaǵynda qoryqpaı-aq, qysylmaı-aq bes jyl otyrdy. Ne bitirgenin saıtan bilsin! Meniń biletinim – «Afalınniń sekirisi», «Oberon búligi» sıaqty «boevık» fılmderdiń senarıin jazyp, qorǵanys salasyn nyǵaıtýǵa z-o-o-o-r úles qosqany.
Kásipkerlermen kezdesý ótkizgen Prezıdentimiz Q. Toqaev: «Qańtar oqıǵasy bizge úlken sabaq boldy. Qazaqstan damýdyń jańa jolyna tústi» dep málimdedi. Bir serpilip qaldyq. Bul joly týneldiń túbinen kóringen jaryq teplovozdyń shamy emes endi! Demek, jańa joldyń Qorǵanys mınıstrliginiń ústimen ótetini anyq. Qapy qalmaıyq, Qarýly Kúshterimizdi zamanaýı talaptarǵa laıyq jasandyraıyq, jabdyqtaıyq, nyǵaıtaıyq! Basymyzdan buldyryq ta baıqap ushatyn bolsyn! Uzyn sózdiń qysqasy – osy.
... Aıtpaqshy, Qorǵanys mınıstrliginiń basyna jańa basshy keldi: Rýslan Fatıhuly Jaqsylyqov. Taıaqtaı general – leıtenant «Kúreń berettiń» ıesi kórinedi...
Soǵýǵa ázir erterek alaqandy,
Kúreń kúzde «sanaımyz balapandy»...
Shahızada Ábdikárimov, aqyn «Qurmet» ordeniniń ıegeri
