Aldaǵy kúnderi elimizde táýelsiz medıa men erkin oıly jýrnalıserge qarsy arandatý áreketteri jasalýy múmkin degen qaýeset taraýda. QazTAG-tyń málimetine sáıkes, belgili bir qurylymdar osy baǵyttaǵy jumysqa qaýyrt kirisip ketken.
Aqparattyq alańdaǵy ahýaldy ýshyqtyrý arqyly álgindeı qurylymdar "tórtinshi bıliktiń" aýzy dýaly ókilderin qyp-qyzyl ıntrıgaǵa aralastyryp jiberýdi kózdep otyr. Sonda mundaǵy maqsat ne? Munyń artynda eski Qazaqstannyń sulbasy kórinbeı me? Áli de bolsa eski júıeniń yqpalyndaǵy aqparat quraldary bul jaǵdaıda qandaı ról oınaıdy?
Osy týrasynda Dalanews.kz tanymal saıasatker, jýrnalıs Ámirjan Qosannyń pikirin bildi.
Sarapshy sóz basynda eski Qazaqstan tusynda táýelsiz BAQ-qa nege tusaý kóp bolǵanyn túsindirdi.
"Táýelsiz BAQ júıesine eki túrli formasıada – demokratıalyq jáne avtorıtarlyq – eki túrli kózqaras bolatyny belgili. Demokratıalyq, ıaǵnı halyqtyń qalaýymen qurylǵan bılik úshin táýelsiz BAQ – bıliktiń terezesi-teń áriptesi, kómekshisi, óıtkeni eldegi shynaıy ahýaldy tek qana táýelsiz BAQ aıta alady. Al avtorıtarlyq bılik úshin kez kelgen táýelsiz BAQ – onyń qarsylasy, dushpany. Sol sebepten bolsa kerek, kúni keshegi eski Qazaqstan tusynda erkin BAQ qýǵyn-súrginniń kókesin kórip keldi", - deıdi saıasatker.
Ámirjan Qosan BAQ-ta taraǵan "táýelsiz BAQ-qa arandatý áreketteri oryn alýy múmkin" degen aqparatqa pikir bildirip, qaýip qaı jaqtan bolýy múmkin ekenin eskertti.
"Habardyń naqty qaınar kózi jazylmasa da, "jel bolmasa, shóptiń basy qımyldamaıdy" jáne "aýzy kúıgen úrip ishedi" degen sózderdi basshylyqqa alýymyzǵa týra keledi.
Onyń basty sebebi sol: búginde eski Qazaqstan men Jańa, Ádiletti Qazaqstan arasynda myltyqsyz maıdan júrip jatyr. Shyn máninde biz áli sol saıası tranzıt kezeńinen shyǵa almaı kelemiz. Osyndaı tusta saıası tehnologıalar aldyńǵy qatarǵa shyǵady. Qarap otyrsańyz, táýelsiz BAQ-ta jarıalanyp jatqan syn eki jaqty: birinde eski Qazaqstan áshkerelense, ekinshisinde jańa bıliktiń kemshilikteri ámbege aıan bolýda. Sondyqtan táýelsiz BAQ júıesine shabýyl eki jaqtan da bolýy múmkin. Sony eskerýimiz kerek", - deıdi ol.
Saıası sarapshy máseleniń taǵy bir kóleńkeli jaǵyn atady.
"Bizdegi ózin táýelsiz ataıtyn BAQ-tyń naqty qojaıyndary bar. Olardyń naqty aty-jóny, kerek deseńiz, kókeleri de belgili. Endigi másele naq solarǵa tirelýi múmkin.
Jańa Qazaqstanǵa renjýli eski Qazaqstan ókilderiniń qolynda áli de yqpaldy ári táýelsiz sanalatyn BAQ júıesi barshylyq. Olardyń oıynda ne bar ekenin bir Qudaıdyń ózi biledi. Aqparattyq tapsyrys oryndaıtyn táýelsiz-symaq BAQ ta bar. Olar da óziniń kesirli rolin oınap keledi. Sonymen birge, eski jáne jańa bılikke qatysty syn aıtyp júrgen jýrnalıser de óz jaýapkershiligin seziný kerek sıaqty: bireýge min taǵý úshin aldymen óziń taza bolýyń shart. Áıtpese, shyǵarmashylyǵyń tapsyryspen shektelip jatsa nemese júrgizip otyrǵan kásibińde kinárat bolsa, qarsylastaryń erteń sonyń bárin aldyńnan shyǵarýy múmkin...
Jalpy túrde aıtqanda, joǵaryda aıtylǵan sózdiń ras ne ótirigi bıliktiń ózine baılanysty, onyń qımyl-áreketine baılanysty, óıtkeni sonyń bárin boldyrmaýdyń barlyq tetigi bıliktiń óz qolynda dep sanaımyn", - dep túıindedi Ámirjan Qosan.
Táýelsiz BAQ týraly sóz bolǵanda eń birinshi másele sóz erkindigine kep tireledi. Ashyq derekkóz málimetterine súıensek, BAQ erkindigi boıynsha halyqaralyq uıymdardyń reıtıńterinde (mysaly, "Shekarasyz reporterler" uıymynyń reıtıńinde) Qazaqstan tómengi oryndardy alady. Sonymen qatar, keıingi kezde jýrnalıserge qatysty túrli qylmystyq ister qozǵalǵanyn da atap ótýge bolady.
Degenmen keıingi jyldary áleýmettik jeliler men blogtar táýelsiz aqparat taratýdyń mańyzdy quralyna aınalyp otyrǵany da belgili.
