Tarıhy tereńde jatqan irgeli qara shańyraq Qazaqstan Respýblıkasy Memlekettik Ortalyq mýzeıi qazaqtyń tól tarıhyn, mádenıetin, salt-dástúrin únemi nasıhattap keledi. Mýzeı qorynda sonaý tas dáýirinen bastap kúni búginge deıin qazaqtyń rýhanı jáne materıaldyq mádenıetinen syr shertetin jádigerler kóptep saqtalǵan.
Sonyń aıqyn bir dáleli qazaqtyń ánshilik ónerin, onyń qulaqqa jaǵymdy, boıǵa sińimdi «Aǵash aıaq», «Qanapıa», «Dýdaraı», «Úsh dos», «Jalǵyz arsha», «Qosbalapan», «Balqadısha», «Bes qarager», «Kók kóbelek» jáne t.b. ánderin qazaq dalasynan bastap, dúnıejúzine áıgili Parıj, Maındaǵy Frankfýrt, Máskeý sahnalarynda naqyshyna keltire shyrqaǵan ataqty ánshi, akter ári mýzykant Ámire Qashaýbaev tartqan dombyra, shabadan jáne úsh bólikten turatyn aınasy (zerkalo treláj) saqtalǵan.
Ánshiniń dombyrasy men shabadanyn jary Orazke Qashaýbaeva 1947 jyldyń 5 shildesinde Mýzeı qoryna ótkizgen. Dombyra uzyndyǵy 80 sm. Materıaly: aǵash. Qurama dombyra. Qos ishekti, jeti perneli (shanaǵy men moıny túıisken jerinde perne izi bolǵandyqtan, pernesi budan da kóp bolýy múmkin).
Jádigerdi ótkizgen kezdegi qujatqa júginetin bolsaq, dombyramen ánshi 1925 jyly Parıjde ótken Dúnıejúzilik sán óneri kórmesinde, Máskeý konservatorıasynyń zalynda án shyrqaǵan. Ánshi qaıtys bolǵannan keıin dombyrany biraz ýaqyt halyq ártisi Júsipbek Elebekov, ánshi Nuǵyman Ábishev tartqan.
Dombyranyń Ámire Qashaýbaevqa tıesili ekenin óner qaıratkerleri Qalıbek Qýanyshbaev pen Serke Qojamqulov rastaıdy.
Al shabadan men aınany Ámire Qashaýbaev 1925 jyly Parıjde bolǵan Dúnıejúzilik sán óneri kórmesinde ótken etnografıalyq konsertke qatysýǵa barǵan kezde sonda satyp alǵan. Shabadannyń ólshemi: 68 h 37 sm. Materıaly: bylǵary.
Ánshi aınasyn Mýzeı qoryna 1975 jyldyń 15 tamyzynda qyzy Kúlásh Jaqypova ótkizgen. Ádette úsh bólikten turatyn jınalmaly aınanyń eki jaǵyndaǵy bólikterin biriktirip jalǵap turǵan orta bóliginiń kólemi basqalarynan úlkenirek bolyp keletin bolsa, bul aınanyń ereksheligi úsh bóliktiń de kólemi birdeı. Aınanyń ólshemi: 69 h 28 sm. Materıaly: metal, bylǵary, shyny. Aına uqypty, ári jınaqy jasalǵan. Ony ústel ústine turǵyzyp qoıýǵa da bolady, sondaı-aq qabyrǵaǵa ilýge yńǵaıly etip jasalǵan artqy bóliginde ilgegi bar. Mundaı aına túrlerin ártis, akterlar kúni búginge deıin mádenıet oshaqtarynyń grımerkalarynda qoldanady.
Qazaqstan Respýblıkasy Memlekettik Ortalyq mýzeıi ulttyq jádigerlerimizdi keńinen nasıhattap otyratyn ǵylym men mádenıettiń oshaǵy.
Tımýr BOLSYNBEK
Qazaqstan Respýblıkasy
Memlekettik Ortalyq mýzeıi
Almaty qalasy
