Onyń «Amerıkadaǵy demokratıa» týraly kitaby AQSH jaıyndaǵy jáne jalpy demokratıa týrasyndaǵy úzdik týyndy bolyp tanylǵan. Amerıka týraly bilgińiz kelse, Tokvıldiń tujyrymdaryna nazar aýdara otyryńyz.
Eýropada kóptegen elderdiń saıası ómiri joǵarydan bastalǵan, keıin joǵarydan tómenge túsip kúlli qoǵamdy qamtyǵan. Amerıkada kerisinshe – aldymen qaýym paıda boldy, budan okrýgter, munyń sońyn ala shtattar quryldy jáne eń sońynan baryp bári konfederasıaǵa birikti.
...
Amerıkalyqtar – demokratıanyń adal jaqtastary, olar demokratıany tek saıası alańda ǵana emes, qoǵamdyq ómirde de qajetti dep sanaıdy.
...
Amerıkalyqtardyń tarıhy nólden bastaldy, olar osynyń arqasynda jetistikke jetti.
...
Amerıkadaǵy Konstıtýsıalyq qurylymnyń ózi Úkimettiń bıligin shektep otyratyn negizde jasalǵan. Memlekettik bılik – óte qaýipti qural. Onyń bıligi qanshalyqty shekteýli bolsa, zorlyq-zombylyq ta sonshalyqty az bolady.
...
Halyqtyń kedeıligi men júıedegi jemqorlyq aqyr túbinde revolúsıaǵa alyp keledi.
...
Demokratıany tý etken memleketterde árbir jańa býyn – jańa halyq.
...
Demokratıanyń damýyna kedergi keltirý – anyqtap qaraǵan jaǵdaıda Qudaıǵa qarsy shyǵýmen teń.
...
Eski júıeniń jurtynda qalǵan jáne osy jerde ári qaraı da qala bergisi keletin elder kóp.
...
Qoǵam sabyrlyq saqtaıdy. Álbette, bul óziniń kúshti ekendigin sezgendikten emes. Kerisinshe, ol ózin álsiz ári dármensiz dep esepteıdi. Ol «qandaıda bir áreket qylsam, ómirimmen qosh aıtysamyn» dep qorqady. Árbir adam qoǵamdyq ómirdiń, turmystyń nasharlap bara jatqanyn sezedi. Biraq, eshkim de osyny bıliktiń betine aıtýǵa jáne osy arqyly jaǵdaıdy jaqsartýǵa umtylmaıdy, sebebi dáti shydamaıdy. Eshkimniń boıynda buǵan qajetti erik-jiger joq.
...
Amerıkaǵa men tek Amerıkany kórý úshin barǵan joqpyn. Men bul elden demokratıanyń bolmysy men minezin izdedim. Men demokratıanyń qandaı ekenin bilgim, meńgergim keldi. Osy arqyly men demokratıadan neni kútýge bolatynyn jáne onyń qaýiptenetin tustaryn elep-ekshedim.
...
Biz uly demokratıalyq revolúsıanyń dáýirinde ómir súrýdemiz. Muny bári de baıqaıdy, biraq kópshiligi ony áli de bolsa laıyqty deńgeıde baǵalaı almaı júr.
...
Amerıkada jekeniń múlki naqty kepildiktermen qorǵalǵan.
...
Aqyldy úkimettiń negizgi maqsaty – halyqtyń turmys jaǵdaıyn jaqsartý.
Alaıda aqymaq úkimet bárin kerisinshe isteıdi, ózi qaıyrshynyń jaǵdaıyna jetkizgen qoǵamnyń ishinde qatal tártip ornatqysy keledi.
...
Amerıkada maqsatqa jetýde sizge eshkim kedergi keltirmeıdi. Adam óziniń aqyl-parasaty men erik-jigerin esh kedergisiz paıdalana alady. Al Reseıde qoǵamnyń kúlli arman-muraty bir adamnyń qolynda shoǵyrlanǵan.
...
Amerıkanyń eldik prınsıpi – erkindik, al Reseıdiki – quldyq.
...
[caption id="attachment_15728" align="alignright" width="274"]
Dalanews.kz[/caption]
AQSH prezıdentiniń bıligi ýaqytsha, shekteýli ári táýeldi. AQSH prezıdenti – halyqtyń qolyndaǵy qural. Qoǵam jekkóretin ári jıirkenetin nárseni ol da unatpaıdy. Ol qoǵamnyń qas-qabaǵyna qarap ómir súredi jáne onyń aıtqanyna baǵynady. Zań júzinde prezıdent kópshilikti sońynan ertýi tıis edi, alaıda is júzinde onyń ózi qoǵamnyń jeteginde júredi.
...
AQSH-ta belgili bir qyzmetke saılanǵan sheneýnik ózinen joǵary turǵan adamnan qoryqpasa da, saılaýshylarynan qorqady.
...
Amerıka zańnamasynyń ózi jekeniń múddesi men múlkin qorǵaýǵa baǵyttalǵan. Amerıka zańnamashylary adamnyń adaldyǵyna senbese de, onyń áreketin aqylyna qarap baǵalaıdy.
...
Amerıkada bir ǵana bılik bar. Bul – halyq jáne onyń pikiri. Qoǵam moraldyq turǵydan ydyramaýy úshin, bılik bir adamnyń qolynda shoǵyrlanbaýy qajet.
...
Amerıkadaǵy dinbasylar, din qyzmetshileri partıalyq jumystarǵa, saıası naýqandarǵa aralaspaıdy.
Tokvıldiń tujyrymdaryn aýdarǵan
Dýman BYQAI
