Bizdiń elimiz aýqymdy demokratıalyq jáne saıası reformalardy, sondaı-aq adam quqyqtaryn qorǵaý salasyndaǵy bastamalardy júzege asyrýda moıyndalǵan óńirlik kóshbasshylardyń biri bolyp tabylady. Bul reformalar adam quqyqtaryn qamtamasyz etý men qorǵaýǵa eleýli úles qosqan «Ádiletti Qazaqstandy» qurý jolyndaǵy orasan zor saıası qaıta qurýdyń bir bóligi boldy desek, qatelespeımiz.
Osy baǵyttaǵy júıeli jumys sheńberinde 2021 jylǵa deıin adam quqyqtary salasyndaǵy basym sharalar jospary jáne 2022 jylǵa deıin adam quqyqtary men zańnyń ústemdigi salasyndaǵy odan ári is-sharalar jospary qabyldanyp, júzege asyryldy. Ótken jyly Adam quqyqtarynyń jalpyǵa birdeı deklarasıasynyń 75 jyldyǵy qarsańynda taıaý jyldarǵa arnalǵan Adam quqyqtary men zańdylyqty qamtamasyz etý jónindegi úshinshi is-qımyl jospary qabyldandy.
Elimizdiń sońǵy jyldardaǵy adam quqyqtary salasyndaǵy basty jetistikterine toqtalaıyq.
Memleket basshysy tıimdi ádilettilik pen azamattardyń quqyqtaryn qorǵaý erekshe oryn alatyn qoǵamda ádilettilik pen tártip ornatý qajettigine únemi nazar aýdaryp keledi.
Bizdiń eldiń Bala quqyqtary týraly fakúltatıvtik hattamaǵa qol qoıýy jáne múgedekterdiń quqyqtary týraly fakúltatıvtik hattamany ratıfıkasıalaýy adam quqyqtary salasyndaǵy halyqaralyq standarttardy engizýdegi mańyzdy qadamdar boldy.
2023 jyly BUU-nyń Adam quqyqtary jónindegi keńesi «Ár balaǵa beıbitshilik pen toleranttylyq úshin sapaly bilim berýdi qamtamasyz etý» atty birinshi qazaqstandyq qarardy qabyldady. Qarar 100-den astam memleket, sonyń ishinde Eýropalyq Odaq músheleri, AQSH, Latyn Amerıkasy, Azıa, Afrıka jáne Taıaý Shyǵys elderinen birlesken avtorlyq nysanda keń qoldaý tapty.
«Halyq únine qulaq asatyn memleket» qaǵıdatyn ustana otyryp jáne adam quqyqtary jónindegi jumys aıasynda Konstıtýsıalyq sot qaıta jandandy, oǵan endi barlyq azamattar tikeleı júgine alady. Barlyq derlik jaǵdaılarda Konstıtýsıalyq Sot qarastyrylyp otyrǵan máseleni zerdeleý kezinde óz ustanymdaryn negizdeý jáne qoldanystaǵy halyqaralyq quqyqtyq aktilerdiń erejelerin tikeleı paıdalanýda halyqaralyq quqyqtyq aktilerge belsendi túrde silteme jasaıdy.
Quqyq qorǵaý uıymdary, zańgerler, ekonomıser, táýelsiz sarapshylar men memlekettik qyzmetkerlerden quralǵan Ulttyq quryltaıdyń qurylýy halyqtyń el basqarý isine qatysýyn arttyrdy. 2023 jyly «Qoǵamdyq baqylaý týraly» Zańnyń qabyldanýy memlekettik organdardyń qyzmetine monıtorıń júrgizý jáne qoǵamdyq bastamalardy ilgeriletýde quqyqtyq negiz qalyptastyrdy.
ÚEU-nyń áleýmettik máselelerdi sheshýge belsendi qatysýyna negiz jasaldy. Azamattyq bastamalardy qoldaý ortalyǵy arqyly berilgen granttyq qarjylandyrý jalpy somasy 6,4 mlrd teńge bolatyn júzdegen jobany júzege asyrýǵa múmkindik berdi.
2023 jyly parlamenttik saılaýdyń proporsıonaldy-majorıtarlyq úlgisin engizý saılaýǵa ózin-ózi usynǵan kandıdattardyń qatysýyn qamtamasyz etýge múmkindik berdi. Sondaı-aq, 2023 jyldyń basynda sybaılas jemqorlyqqa qarsy saıasatty kúsheıtetin laýazymdy tulǵalardyń negizsiz baıýy úshin jaýapkershilikti engizetin zań qabyldandy.
Zańnamaǵa beıbit jınalystar ótkizýdiń habarlaý tártibi qosyldy. Beıbit jınalystardy ótkizý týraly habarlaý tártibi pıketter, mıtıńiler, jınalystar úshin kózdelgen.
2023 jyldyń qazan aıynda «petısıa» uǵymy qalyptasty. Ótinishti berý jáne qaraý tártibi retteldi, daýystardyń shekti sany belgilendi.
Azamattardyń quqyqtyq qurylymdarmen ózara is-qımylyn jaqsartýǵa kómektesetin memlekettik qyzmetterdi sıfrlandyrýǵa erekshe nazar aýdarylýda.
Adam saýdasymen kúresý úshin ulttyq zańnamany halyqaralyq standarttarǵa sáıkestendiretin jańa Zań qabyldandy. Adam saýdasynyń barlyq túrleri, sonyń ishinde májbúrli eńbek, qaıyr suraý, jynystyq qanaý jáne organdardy alý qylmystaryna jaza qarastyrylǵan.
Eń mańyzdy sheshimderdiń biri ólim jazasyn tolyǵymen alyp tastaý boldy. Bul 2022 jylǵy referendýmda azamattardyń qoldaýyna ıe bolǵan Konstıtýsıaǵa tıisti túzetýler engizýdiń arqasynda múmkin boldy.
