Qazaqstannyń eks-premer mınıstri, qazir alysta turatyn Ákejan Qajygeldın osyndaı pikir bildiripti. Nege? Qajygeldın nege olaı oılaıdy? Onyń sebebin tómendegi maqalany oqyǵanda biletin bolasyz.
Bılik Ulttyq bank tóraǵasyn ornynan alý týraly sheshimdi tym kesh qabyldady. Bul burynnan kóterilgen másele edi, oǵan deıin qaıda qaraǵany belgisiz.
Sonyń saldarynan 2 mlrd dollar dalaǵa ketti! Bılik teńgege «bostandyq» berdi, biraq kýrsty báribir de tejep otyrdy.
[caption id="attachment_12561" align="alignleft" width="300"]
Ákejan Qajygeldın[/caption]
Ulttyq banktiń jańa basshysy (Danıar Aqyshev) kim, bilesizder me? 20 jasynda Qazaq memlekettik basqarý akademıasyn bitirgen, sodan beri sheneýnik. Bálkim 90-shy jyldary bul akademıa bedeldi bolǵan shyǵar, biraq qazirgi jaǵdaıda jańa basshynyń bilim-biligi halyqaralyq dıplomy, ǵylymı dárejesi bar dál ózi sıaqty basqa elderdegi ulttyq bankti basqaratyn áriptesterimen saı deýge kelmeıdi. Bilmeımin, osy ýaqytqa deıin prezıdent ákimshiliginde istedi, bilimin tolyqtyryp úlgergen shyǵar.
Negizi bul da másele emes. Eń basty kemshilik: búgingi qazaq ekonomıkasynyń eskiligi, qurylymdyq turǵydan kónergeni. Bizde bir ǵana monopolıs bar, ol – memleket.
Bárine Úkimet kináli
Eldi búgingi daǵdarysqa alyp kelgen Úkimettiń ózi. Mundaı Úkimetpen ómir boıy daǵdarysta ómir súresiz.
Sosyn Qazaqstandaǵy Ulttyq bankti AQSH-tyń federaldy rezervtik júıesimen jáne Ulybrıtanıanyń Ortalyq bankimen salystyrýǵa bolmaıdy.
Amerıka men Ulybrıtanıanyń qurylymdary óz elderiniń nesıelik qarjylyq saıasatyn qalyptastyrady, júrgizedi. Ol jaqtaǵy eń negizgi qarjylyq oıynshy – jeke kapıtal. Al bizdegi qarjylyq oıynshy – prezıdent ákimshiligindegi qaıdaǵy bir bólim nemese basqarma.
Bizdiń ınvestor kim?
Ótkende Astanada uıymdastyrylǵan ınvestorlar samıtin basynan aıaǵyna baqylap otyrdym.
Investorlar degeni – Qazaqstanǵa kelgenine shırek ǵasyrǵa jýyqtaǵan, bylaısha aıtqanda bılikpen áldeqashan ámpeı-jámpeı bolyp ketken ári áli kúnge deıin Qazaqstannyń qazba baılyǵyn soryp kele jatqan korporasıalardyń basshylary. Olar alaryn alǵan áldeqashan. Tipti keıbireýin memlekettiń aldyndaǵy ınvestısıalyq mindetin oryndamaǵany úshin jaýapqa tartýǵa bolady.
Qazirgi álemdik ınvestorlarǵa munaı da, gaz da qyzyqty emes. Qazaqstannyń eski zaýyttary men óndiris oryndary tipten tartpaıdy. Qazaqstanǵa ınvestısıa tartýdyń ádis-amalyn jer qoınynan izdeýdi qoıý kerek.
Daǵdarys álemde emes, Qazaqstanda
Sosyn bázbireýler aıtqandaı jahandyq daǵdarys joq. Munaıdyń baǵasy quldyraǵany álemniń daǵdarysqa ushyraǵany emes, bul kútilgen dúnıe edi. Biz munaıdyń barreli 8 dollar turatyn kezde jumys istegenbiz. Daǵdarys álemde emes, Qazaqstanda.
Álemniń qarjylyq resýrsy jetip artylady. Oǵan qol jetkizýdiń joly – ekonomıkaǵa degen eskirgen, kónergen kózqarastan arylý.
Qazaqstan ekonomıkasynyń bolashaǵyn anyqtaıtyn áste Úkimet emes. Úkimet óz jumysymen aınalyssyn. Komýnaldyq jáne áleýmettik sektordyń jaǵdaıyna alańdasyn, búdjettiń maqsatty jumsalýy men ınflásıa deńgeıin baqylasyn. Bul daǵdaryspen kúresýdiń bir joly. Qazaqstan ekonomıkasynyń bolashaǵyn basqa adamdar anyqtaý kerek.
Ózińiz oılańyz, bizge ınvestısıa qalaı keledi? Búgingi júıe, eskirgen kózqaraspen birnárse mandytamyz ba? Eger naqty ári durys ınvestısıalyq baǵdarlama usynylsa, bıznestiń bedeldileri bizge ózderi-aq ushyp keler edi. Bir kezderi solaı bolǵan...
Qazaqstanǵa ınvestısıa tartqysy kelse, prezıdent Nazarbaev modernızasıa komısıasyn basqarýyn Másimovke júktemeı, ózi basqarýy kerek edi. Sebebi, Úkimettiń jaǵdaıy belgili. Qolynan kelmeıdi. Amal joq, qymbat turatyn, biraq aty da, zaty da belgisiz sheteldik mamandardy shaqyrtady. Olar ár betke bir-bir Nobel premıasynyń ıegerlerin tartyp, júz betten turatyn ári adam túsinbeıtin baǵdarlama jazyp shyǵady. Olardyń jazǵany bizdiń jaǵdaıǵa, bizdiń turmysqa, bizdiń bolmysqa kelmeıdi.
Jandosov laıyqty edi...
Al Ulttyq bankke qatysty aıtsam, tóraǵanyń qyzmetine Oraz Jandosov laıyqty edi. Sebebi, táýelsiz ári óz pikiri bar. Menińshe, Aqyshevtyń alyp keterine prezıdent te kúmánmen qaraıtyn sıaqty. Biraq, sheshimdi ózgertýge bolady ǵoı.
Daıyndaǵan, Dýman BYQAI
