Qazaqstandaǵy turǵyn úı máselesi – eń ózekti áleýmettik túıinderdiń biri. Májilis depýtaty Erbolat Satybaldın memleket azamattarǵa kólik alýdy jeńildetip, al baspana máselesin ekinshi kezekke ysyryp qoıǵanyn synǵa aldy. Onyń pikirinshe, mundaı saıasat eldegi áleýmettik turaqtylyqqa keri áser etedi, dep habarlaıdy Dalanews.kz.
"Turǵyn úı adamnyń basty konstıtýsıalyq quqyǵy. Bul Ata Zańda aıqyn jazylǵan talap. Alaıda is júzinde bul quqyqty júzege asyrý qıynǵa soǵyp otyr", – dedi depýtat Májilis otyrysynda.
Úı alý nege qıyndap ketti?
Satybaldınniń aıtýynsha, elimizde avtokólik satyp alý júıesi turǵyn úı satyp alýdan áldeqaıda jeńil.
"Máselen, shamamen otyz mıllıon teńge turatyn avtokólikti satyp alý áldeqaıda jeńil. Jyldyq mólsherleme nebári 6 paıyz, bastapqy jarna talap etilmeıdi. Qujat resimde onlaın ári jyldam. Al dál osy somaǵa baspana alǵysy kelgen azamat kemi otyz paıyzdyq bastapqy jarna tóleýge májbúr. 18–20% kólemindegi joǵarǵy paıyzben kelisýge tıis. Qujat jınaý prosesi uzaq, nátıjesinde bank ıpoteka bermeı qoıýy da múmkin", - deıdi ol.
Depýtat usynysy
Aıtýynsha, memlekettiń turǵyn úı máselesin ekinshi kezekke ysyryp qoıýy – alańdatarlyq jaıt. Osyǵan baılanysty ol birneshe naqty usynys joldady.
"Birinshiden, halyq arasynda keń suranysqa ıe “jaldaýdan satyp alýǵa” júıesin jetildirý qajet. Qazir bul baǵyttyń basty kedergisi – alǵashqy jarna. Depýtattyń usynysy boıynsha, páter jaldap otyrǵan azamattyń aı saıynǵy jaldaý aqysynyń bir bóligi bolashaqta sol úıdiń alǵashqy tólemi retinde eseptelýi tıis. Mysaly, eger adam aı saıyn 200 myń teńge tólese, sonyń 50 myń teńgesi alǵashqy jarnaǵa aýdarylyp otyrsa, úsh jyl ishinde ol tólem qabiletin de, jınaqtaý múmkindigin de dáleldeı alady. Bul – ásirese jastarǵa, jalǵyzbasty analarǵa, áleýmettik osal toptarǵa úlken múmkindik", - dep qosty ol.
Sonymen qatar depýtat turǵyn úı nesıesin rásimdeýdi sıfrlandyrý qajet ekenin de atap ótti.
"Qazirgi avtonesıeleýdegideı, turǵyn úıdi de jedel ári onlaın rásimdeýge jol ashatyn “jyldam ıpoteka” júıesin engizý usynylady. Bul memlekettik organdar men bankter arasyndaǵy derek almasýdy ońtaılandyryp, qujat jınaý prosesin jeńildeter edi", - dedi ol.
Depýtattyń aıtýynsha, qarjylandyrý tetikterin keńeıtip, tek Otbasy bankpen shektelmeı, basqa bankterge de turǵyn úı jınaq júıesine qatysýǵa múmkindik berý kerek.
"Sonymen qatar ıpotekalyq nesıeleýge Biryńǵaı jınaqtaýshy zeınetaqy qoryn (BJZQ) tartý arqyly uzaqmerzimdi qarjylandyrý mehanızmin qalyptastyryp, paıyzdyq mólsherlemeni tómendetý usynylady. Bul – básekelestikti arttyryp, halyqtyń tańdaý aıasyn keńeıter edi", - dep qosty ol.
Tórtinshiden, memlekettik qoldaýdyń ádiletti ári tıimdi baǵyttalýy shart.
"Turǵyn úı baǵdarlamalary shyn máninde baspanasyz júrgenderge arnalýy tıis. Iaǵnı, sýbsıdıalar tek alǵashqy ret úı alatyndarǵa berilip, turǵyn úı saıasaty óńirlik damý josparlarymen tyǵyz baılanysta júzege asýy qajet. Bul – eldegi kóshi-qon teńgerimin retteýge de yqpal etedi", - deıdi depýtat.
Onyń sózinshe, usynylǵan bastamalardyń basty artyqshylyǵy – olar memlekettik búdjetke salmaq salmaı-aq, turǵyn úıdiń qoljetimdiligin arttyrady. Bul tek ıpotekalyq modelmen shektelmeı, balama joldar usynýǵa baǵyttalǵan.
"Qoryta aıtqanda, baspana – bul jaı ǵana tórt qabyrǵa men tóbe emes. Bul – adamnyń ómirine turaqtylyq syılaıtyn, otbasynyń berekesin arttyratyn basty tirek. Qazaq úshin úı – azamattyń ar-namysy, bolashaqqa senim men balalaryna qaldyrar mura. Sondyqtan da turǵyn úı máselesin tutynýshylyq emes, ómir sapasynyń ózegi retinde qarastyratyn ýaqyt jetti. Memlekettik saıasat osyǵan basymdyq berýi tıis", - dedi ol.
Depýtat Saıyrov baspana máselesi boıynsha qandaı usynys aıtty?
Aıta keteıik, turǵyn úı máselesi buǵan deıin de Májilis qabyrǵasynda birneshe ret kóterilgen. Depýtat Erlan Saıyrov ta aýyl turǵyndaryna arnalǵan jeńildetilgen ıpoteka ashýdy usynǵan edi.
Depýtat vıse-premer Serik Jumanǵarınge saýal joldady. Saırov Qazaqstan halqyna Joldaýynda Prezıdent Qasym-Jomart Toqaev "Otbasy banktiń" qyzmetin qaıta qaraý kerek. Basty nazardy oblys ortalyqtaryna emes, aýdandarǵa, monoqalalarǵa jáne aýyldarǵa aýdarǵan jón" dep naqty baǵdar bergenin eske saldy.
"Búginde aýyldyq aýdandar men monoqalalarda 8,7 mln adam turady, bul Qazaqstan halqynyń 43 %-y bolady. Al turǵyn úımen qamtamasyz etý deńgeıi qalalarda 26,9 sharshy metr bolsa, aýyldarda bir adamǵa shaqqanda nebári 20,7 sharshy metr bolyp otyr.2025 jyldyń basynda aýyldarda 9 myńnan astam adam turatyn 1200 avarıalyq úı, monoqalalarda 2,3 myń adam turatyn 76 avarıalyq úı boldy", - dedi depýtat.
2022-2024 jyldary jańa turǵyn úıdiń tek 20 %-y aýyldyq jerlerde paıdalanýǵa berilgen.
"Mundaı dısproporsıa eń aldymen aýyl turǵyndary úshin ıpotekalyq, Otbasy banki ónimderiniń qoljetimsizdigimen jáne halyqtyń habardar bolý deńgeıi tómen bolýyna baılanysty. Otbasy banktiń konsýltasıalyq ortalyqtary tek 4 monoqalada jáne 5 shaǵyn qalada jumys isteıdi, aýyldar men aýdandardyń kóp bóliginde múldem jumys istemeıdi", - dedi ol.
Depýtattyń pikirinshe, Otbasy banktiń qyzmetin "aýdan ortalyqtaryna, monoqalalarǵa, aýylǵa burý" týraly Prezıdenttiń tapsyrmasy naqty iske asyrý tetikterinsiz qalǵan.
Erlan Saırov aýylǵa beıimdelgen ıpotekalyq ónimderdi ázirleýdi usyndy:
"Aýyldar, monoqalalar jáne shaǵyn qalalar turǵyndary úshin tómendetilgen mólsherlemesi 5 %-ǵa deıin jáne eń tómengi bastapqy jarnasy 10%-dan bastap jeńildikti ıpotekalyq ónimder jasaý qajet. Halyqtyń áleýmettik jaǵynan osal sanattary úshin mólsherlemelerdi sýbsıdıalaýdy qamtamasyz etý kerek", - dedi ol.
