Елдегі орыс сыныптары оқушыдан тапшылық көруде. Баласын орыс мектебіне беретін ата-аналар некен-саяқ. Орыс тілінен сабақ беретін кейінгі буын ұстаздардың өзі орысшаға шорқақ, Пушкин мен Лермонтовтің тілін шала-пұла меңгерген деп хабарлайды Dalanews.kz.
Ресейдің ақпарат құралдарына сөй деп сұхбат берген Олег Байков есімді ұстаз елдегі орыс тілінің ортасы тарылып жатқанына қынжылып, бойкот жариялапты.
Кәрімовтың тұсында Кремльмен алыстан сыйласқанды жөн көрген Ташкент Мирзияев келгелі де осы ұстанымнан айныған жоқ. Одаққа қосылуға да құлықты емес.
Ресей пропагандасын теріскейдегі Қазақстан тежеп тұр.
Оның үстіне орыс тілінің де бұрнағыдай ресми статусы жоқ. Бұл мәртебеден 2016 жылы айырылған. Өзбек қоғамы орыс тіліне мұхтаж емес. 35 млн-ға жетеқабыл тұрғыны бар елде орыстардың үлесі тым аз.
Елдегі 700 мыңның үстіндегі орыс диаспорасы өздігінен жүріп жатқан өзбектендіру үрдісіне тосқауыл қоя алмауда.
Өзбектер орыс тілінен тегіс теріс айналмаса да, Батысқа қарап бой түзеу керектігін түсінген.
Орыс сыныптарының саны сиреп жатқанын айтып, дабыл қаққан бойкотшы Байков ілкідегі жайтты жіпке тізе келе “Өзбекстандағы орыс тілі жоғалудың алдында тұр” деп түйіндепті.
“Осыдан отыз жыл бұрын осындағы орыстың үлесі млн-нан асып жығылатын еді. Өзбек қоғамындағы ұлтшылдықтың өршуі орыстың үдере көшуіне тікелей түрткі болды. Оның үстіне жоқшылық та жүдетіп жіберді. Өзбекстан өгіз аяңдап жүріп алды…”, – дейді Байков.
Айтуынша қазір елде 900-ге тарта аралас мектеп бар. Оның өзінде аты ғана. Затында өзбек-орыс мектебінің дерлігінде өзбек тілі басымдыққа ие.
Бойкотшы Байков өзін Өзбекстандағы “ең соңғы орыс директоры” деп таныстырады. Орыс тілінің көсегесін көгертем деп көп жыл күрескен. Өзбектің өз жерінде өсіп-өніп, күрт көбейуі Байковтың еңбегін зая кетірсе керек.
Өзбекстандағы орыс директорларының “соңғы тұяғы” өзбектендіру үрдісіне қарсы келе алмасын түсінгендей екен.
“Кадр қалмай барады. Орыс тілінің мамандарын саусақпен санап аласыз. Дайындауды доғарған. Ресейден арнайылап алдырған едік, олар да ұзақ аялдаған жоқ, тайып тұрды. Мен секілді кәрі-құртаң кадрлар сүлдерін сүйретіп жүр. Біздің де шипамыз таусылады бір күні…”, – дейді Байков.
Өзбекстанның Білім министрлігі орыстілді мамандарды дайындауды доғарды деген әңгіме дәйексіз, десе де Байков олардың деңгейін місе тұтпай отыр. Орысшасы ортақол, мектепте білім беретін дәрежеде емес дейді.
Ал орыс сыныбына барар бала жоқ. Мұғалім тіпті қат. Математика, биология, география сынды пәндерді орысша оқытатын ұстаздар табылмайды. Табылған күннің өзінде орысшасын ұғып болмайсың.
“Орыс тілін аптасына әр кетсе үш сағат оқытады. Орыс әдебиеті екі сағатқа дейін кеміді. Кезінде бұдан екі есе көп-тін. Бұрындары бастауыш сыныптағы орыс тілінің үлесі бес сағат-тын, қазір екі сағатқа азайды. Ташкент, Ферғана, Самарқан секілді ірі қаладағы ахуал осындай, ауылдағы жағдай тіпті мүшкіл. Қышлықтарда орыстілді мұғалімдер атымен жоқ”.
Сөй деген Байков Өзбекстандағы орыс тілінің өрісі тарылып жатқанын айтып, Кремльге сәлем жолдапты. Ал мұның астарына үңілуге тырыспаған сыңайлы.
Өзбектендіру үрдісі өздігінен жүзеге асып, қоғамның Батысқа бет бұруын Байков әлдебір сырт күштерден көретіндей. Солардың сұғанақ саясаты Өзбекстандағы орыс тілінің түбіне жетпек…
“Орыс тілі мұншалықты мүсәпір күйге түседі деп ойламадым. Мұның себебін сұрап, осы күнге дейін талай өзбекпен тілдестім де. “Орыс тілінің не қажеті бар? Орыс тілінде қандай құндылық қалды? Одан да ағылшын тілін үйренбеймін бе? Батысқа, АҚШ-қа апарар жол ашылады…” деген жауап аламын.
Америка тәуелсіздік тұсында өмірге келген буынды “дуалап” тастаған. Американы аузынан тастамайды. Жақсылықты да, молшылықты да сол жақтан іздейді”, – дейді Байков.
…
Өзбекстанның “орыс әлемінен” жырақтай бастауы Кремльдің ықпалындағы ақпарат құралдарының назарына ілігіпті. Орта Азияны алысқа ұзатқысы жоқ Мәскеу әдепкі әдетіне басып, пропаганданы қарша боратуда.
Кремль идеологтары әдеттегідей Ердоғанды айыптауда.
“Мирзияев билігі Түркияны тежеп отырған жоқ. Осы елдің бизнес өкілдерінен сырт, ғылым-білім саласындағы әріптестікті нықтап қолға алған. Ташкентте ықпалдастық жөніндегі ТІКА түрік агенттігінің ашылуы Түркия мен Өзбекстан арасындағы қарым-қатынастың жаңа белеске шыққанының белгісі. Елдің түкпір-түкпірінде түрік тілінде тәлім беретін орталықтар құрылып жатыр. Мұның бәрі тегін емес. Түркияның түпкі мақсаты Кремльді Орта Азиядан тықсырып шығару”, – дейді ресейлік пропаганда.
…
Мәскеудің Өзбекстандағы “ақпараттық десанты” ресейшіл, путиншіл аудиторияны іздеп тауып, Кремльдің көкейіндегі дүниені әлгілердің аузымен айтқызуда.
Мәселен, Октатон-медиаға сұхбат берген орыстілді өзбек атын-жөнін айтудан бас тарқанмен, Батысты жамандауға келгенде алдына жан салмапты.
Ресейлік пропаганданың жоқтан бар жасайтынын ескерсек, әлгі өзбектің өзін де, сөзін де ойдан құрауы әбден мүмкін. Сондықтан салақұлаш пікірді шолтитып беруімізге тура келді.
“Билік біржолата Батысқа бет бұрса, Өзбекстандағы орыстілді аудитория жапа шегеді. Мен КСРО тұсында өмірге келген ұрпақтың өкілімін. Танымым, наным-сенімім Совет үкіметінің “құндылықтарымен” үндес. “Советтік” адаммын. Қазіргіше айтқанда ресейшілмін.
Ал Батыстың құндылықтарын қабылдай алмаймын. Ертең АҚШ-пен ауыз жалассақ мен секілді орыстілді өзбектер депрессияға түседі. Оларды “орыс әлемін” ұлықтағаны үшін қудалайтын болады”, – дейді “орыстілді өзбек”.
Ресейлік пропаганда Өзбекстандағы жер-су атауының өзгеріп жатқанын да осы “орыстілді өзбектің” аузымен айтқызыпты.
Ташкентегі Гагарин көшесі, Пушкин ескерткіш ғана «сау қалды» демесеңіз, осы отыз жылда Совет үкіметінен келе жатқан жер-су атауы түгелдей өзгерген.
Кремльдің ақпарат құралдары ойдан шығарған “орыстілді өзбек” осы жайтқа қынжылыс білдіріпті.
Орта Азияны уысынан шығарғысы жоқ Мәскеу аймақтың ақпараттық кеңістігін ресейшіл мәндегі контентпен толтыруға тырысуда.
Әзірлеген, Думан БЫҚАЙ
