سايلاۋدان كەيىنگى ءسوز حالىققا بەرىلدى. توقايەۆتى قۇتتىقتاۋ. الىستاعى ءابليازوۆقا شۇيلىگۋ. سايلاۋداعى ساتسىزدىكتى بويكوتشىلاردان كورۋ...
قوسانوۆتىڭ وسى كۇنگە دەيىن ەل ءۇشىن جاساعان تيتتەي جاقسىلىعى بولسا، سايلاۋدان كەيىن سونىڭ ءبارى ۇمىتىلدى. ءبىر-اق كۇندە. جۋىلىپ-شايىلىپ كەتتى.
سايلاۋعا دەيىنگى ءھام سايلاۋدان كەيىنگى قوسانوۆ ەكى بولەك ادام.
«ول 20 جىل جيناعان ابىرويىنان ايىرىلدى»، – دەيدى مارعۇلان سەيسەمباي.
ءامىرجاندى قارعاپ-سىلەگەن جۇرتتىڭ اپتىعى ءالى باسىلعان جوق.
كۇنى كەشە «ازاتتىققا» سۇحبات بەرگەن ەكس-پرەمەر اكەجان قاجىگەلدين: «قوسانوۆ؟ ساياساتتاعى قاتەلىك قىلمىسپەن تەڭ...» دەپ وتقا ماي تامىزىپ قويدى.
ءيا، حالىق وعان قاتتى نازالى، قاتتى. ءبىراق وكپە دە ولشەۋلى ەمەس پە؟
ودان تەرىس اينالعان ەلدىڭ ەرتەڭگى كۇنى كەڭشىلىك تانىتىپ، كەمشىلىگىن كەشىرۋى مۇمكىن بە؟ ول ءۇشىن قوسانوۆ قاي ىسىمەن جاعۋى ءتيىس بۇل جۇرتقا؟ ءقازىر شە؟ قوسانوۆ ءقازىر قانداي كۇيدە؟ سايلاۋدان كەيىنگى سارىندى وزگەرتەر ويى بار ما ونىڭ؟
الەۋمەتتىك جەلىدەگى جۇرتتىڭ جون ارقانى ءتىلىپ تۇسەر سويىل-قانجار ءسوزىن قاشانعا دەيىن، قاي ۋاقىتقا دەيىن سۇزگىدەن وتكىزىپ وتىرماق؟ حالىقتان كەشىرىم سۇراماسا دا، كەشىرىمگە لايىقتى قاي ىسىمەن ۇنامدى بولادى ول؟ ىرىلىك قىلار قاۋقار تابىلا ما ونىڭ بويىنان؟
ءيا، ءبىر تاۋەكەلگە بارۋدان قايمىقتى. ونىڭ سەبەبىن ءتۇسىندىردى دە تالاي رەت.
«ەلدى الاڭعا باستاپ شىققانىمدا نە بولار ەدى؟ قىناداي قىرار ەدى. بۇل بيلىك ءسىزدى دە، ءبىزدى دە ايامايدى. جاڭاوزەندەگى جاعدايدىڭ كوزى ءتىرى كۋاسىمىن. حالىقتىڭ قانى توگىلگەنىن قالامايمىن. قان توگىلمەسىن. جاستار، جاستار ارانداپ قالماسىن...».
بۇل قوسانوۆتىڭ سايلاۋدان كەيىنگى سۇحبات-ماقالالارىندا سان رەت قايتالاعان ءۋاجى.
ايتسە دە جۇرتتىڭ جۇرەگىنە جەتكەن جوق. اعىنان جارىلماعانىن، ءبىر ساۋساعىن بۇگىپ وتىرعانىن سەزىمتال جۇرت الىستان بولجادى.
«توقايەۆتى قۇتتىقتاعانى، ءابليازوۆتى ايىپتاعانى...» حالىقتىڭ ساناسىندا ساقتالىپ قالعان.
حالىق ءۇشىن بۇل – ساتقىندىق! ساتقىندىق جاساعاندارعا كەشىرىم جاسالۋشى ما ەدى؟
توقايەۆتى قۇتتىقتاعانى قاتەلىك، ءابليازوۆتى ايىپتاعانى اعاتتىق ەكەنىن ايتقان حالىققا قوسانوۆتىڭ بەرەر جاۋابى ءازىر:
«مەن حالىقتى ساتقان جوقپىن. ال ءابليازوۆ؟ ونىڭ ازعىرۋىنا الدانعاندار ماعان قارسى كوتەرىلدى. سونىڭ كەسىرىنەن كوپ داۋىستان قاعىلدىم»، – دەيدى ول. سايلاۋ وتكەننەن بەرگى قوسانوۆ سۇحباتتارىنىڭ دەرلىگى وسى سارىندا.
قوسانوۆ حالىقتىڭ سوزىمەن كەلىسكىسى جوق. حالىق مۇندايدى كەشىرۋشى مە ەدى؟
انىعىندا، ول وسىعان دەيىنگى سان الۋان ماقالالارى مەن سۇحباتىنداعى ۇيىپ-توگىپ بەرگەن ۋادەلەرى مەن ساياسي مالىمدەمەلەرىنىڭ تۇتقىنى.
تۇنەۋگۇنى «ازاتتىققا» سۇحبات بەرگەن قۋعىنداعى ەكس-پرەمەر اكەجان قاجىگەلدين قوسانوۆقا ارنايى توقتالىپ بىلاي دەدى:
«ءامىرجان پرەزيدەنت سايلاۋىنا تۇسەردە مەنىمەن اقىلداسقان جوق. بۇل ونىڭ ءوز شەشىمى-تىن.
سايلاۋ اياقتالىپ، داۋىس ساناۋ باستالاردىڭ الدىندا ۇيالى تەلەفونىنا «سايلاۋ ناتيجەسى سوڭىنا دەيىن بەلگىلى بولماي توقايەۆتى قۇتتىقتاۋدان ساق بول» دەپ ەسكەرتۋ حات جولدادىم.
ءبىراق ول مەنىڭ سوزىمە قۇلاق اسقان جوق. ونىڭ ىس-ارەكەتىنە بەرەر باعام: ساياساتتاعى قاتەلىك قىلمىسپەن پارا-پار. ونىڭ زاردابى، سالدارى جالعىز قوسانوۆقا ەمەس، تۇتاس حالىققا اسەر ەتەدى.
قوسانوۆتىڭ قاتەلىگى ەرتەڭ ەلگە كەسىرىن تيگىزەدى. ساياساتپەن اينالىسقان ادام قولعا العان ءىسىن اقىرىنا دەيىن جەتكىزۋى كەرەك. ونىڭ ورتا جولدان تايقىپ كەتكەنىن مەن عانا ەمەس، كۇللى حالىق قۇپتاعان جوق...».
قوسانوۆتىڭ ءار جىلدارى بەرگەن سۇحباتتارىن ءسۇزىپ شىعىپ، مىناداي تەندەنسيانى بايقادىق.
ساياساتكەر تازالىقتى باستى ورىنعا قويادى، حالىقتىڭ الدىنداعى ار-ابىرويى كىرلەگەنىن قالامايدى. ساياسي ساتقىندىقتى سۋقانى سۇيمەيدى، بيلىكپەن اۋىز جالاسقانداردان اۋلاق جۇرەدى.
ىلگەرىدە ايتتىق. ول وسىعان دەيىنگى سان الۋان ماقالالارى مەن سۇحباتىنداعى ۇيىپ-توگىپ بەرگەن ۋادەلەرى مەن ساياسي مالىمدەمەلەرىنىڭ تۇتقىنى. سايلاۋدان كەيىنگى قوسانوۆ «ءاۋ» دەسە بولعانى، جۇرت كىرپىدەي جيىرىلا قالاتىن مىنەز تاپتى.
ساياساتكەر سايلاۋعا دەيىن نە دەپ ەدى؟
ازىرلەگەن، دۋمان بىقاي
قوسانوۆ. بيلىك ءھام حالىق
تابيعاتتا سۋدىڭ ساقتالۋىنىڭ ەكى ءتۇرى بولادى. ءبىرى – جىل سايىن تاۋدان اققان وزەن جاڭارىپ تۇراتىن كول، تەڭىز نە مۇحيت. ول سۋدىڭ ءجونى بولەك، وندا باعالى بالىق ءجۇزىپ جۇرەدى.
ەكىنشىسى – ەشبىر وزەن قۇيمايتىن، جاڭارماي، ءبىر ورنىندا تۇرىپ قالعان سۋ. ونىڭ اتى بەلگىلى. ونداعى سۋ ۋاقىت وتە كوگەرە باستايدى. سوسىن ءيسى بۇزىلىپ، قولقانى الارداي ساسىپ كەتەدى. تەكتى بالىق ەمەس، باقىلداعان باقا تولى وندا...
ءبىزدىڭ بيلىك بىرتە-بىرتە وسى باتپاققا اينالىپ بارا جاتقان سەكىلدى مەن ءۇشىن. مەن دە مۇنداي باتپاققا بىلعانعىم كەلمەيدى. ال مەن سياقتىلار قانشاما دەسەڭىزشى!...
....
تەك قانا جايلى ورىن كەرەك بولسا، باياعىدا-اق استانا جاقتا جۇرەر ەدىك قوي. شىنىن ايتقاندا، ونداي شاقىرۋلار اراگىدىك بولىپ تا تۇرادى. ول دا ساياسي ويىنداعى استىرتىن جۇرىستەردىڭ ءبىرى. اسىرەسە، سايلاۋلار مەن سوتتاۋلار الدىندا جيىلەپ كەتەدى ونداي بايلانىستار.
...
جەرگىلىكتى جەردەگى شەنەۋنىكتەردىڭ شولاق بەلسەندىلىگى بىرىنەن ءبىرى وتەدى. ءبىراق حالىقتىڭ كوزى اشىق: ول بيلىكتىڭ دە، ءبىزدىڭ دە وتىرىگىمىز بولسا، ءسوزىمىز بەن ءىسىمىز جاناسپاي جاتسا، لەزدە سەزە قويادى.
...
سايلاۋ ءادىل دە اشىق وتسە؛ بارلىق دەڭگەيدەگى اكىمدەر سايلانىپ، جوعارعى جاقتاعى باستىقتارىنىڭ الدىندا دىردەكتەمەي، سايلاۋشىلارىمەن ساناسىپ، قىزمەت اتقارسا؛ سوتتاردى دا حالىق ءوزى تىكەلەي سايلاپ السا؛ باعا مەن تاريفتەردىڭ رەتسىز ءوسۋى توقتاتىلسا؛ جەراستى بايلىعىنان تۇسكەن تابىس ات توبەلىندەي وليگارحتار مەن شەنەۋنىكتەردەن حالىققا قايتارىلسا، ءسويتىپ، جىلدان-جىلعا ۋشىعىپ بارا جاتقان الەۋمەتتىك ماسەلەلەر تەزىرەك شەشىلسە، ءسوز بوستاندىعىنا شەكتەۋ قويىلماسا دەگەن ۇسىنىستاردى تالاي جىلدان بەرى ايتىپ كەلە جاتىرمىز.
وسى يدەيالارىمىزعا كىم قارسى؟
...
«فوربس» جۋرنالدارىنىڭ تورىندە ورنىن ويىپ العان دوللارلىق ميللياردەرلەر بار ەكەن ەلدە!
ال ۇلكەن اقشا ۇلكەن تابەتتى اشادى. اسىرەسە، ساياساتتا، بيلىككە ۇمتىلىستا. قاناعات ۇمىتىلادى. سوندىقتان دا ول قالتالىلار قولدا بار بايلىعىن مىسە تۇتپاي، ءوز باسپا ءسوز قۇرالدارىن جابدىقتاپ، ءوز پارتيالارىن قۇرا باستايدى. كەيبىرى ءتىپتى «دەموكراتتار» قاتارىنا ەنىپ الىپ، «اڭقاۋ ەلگە ارامزا مولدا» ءپرينسيپىن ۇستانۋى دا مۇمكىن.
مىنە، مەن وسىناۋ «توپتىق وپپوزيسيادان» قورقامىن! ويتكەنى قولىندا ميللياردتارى بار بايلار قارا باسىنىڭ قامى ءۇشىن، اقشاسى ءۇشىن، مەنشىگى ءۇشىن جالپىحالىقتىق مۇددەلەردى تارك ەتە سالۋى مۇمكىن! قۋىرداقتىڭ كوكەسىن سوندا كورەتىن بولامىز!
سوندىقتان دا بىزگە توپتىق، جەكەباستىق وپپوزيسيا ەمەس، جۇيەلى تۇردەگى يدەيالىق وپپوزيسيا قاجەت. جەكە قارجىلىق توپتىڭ ەمەس، بارشاعا بىردەي دەموكراتيالىق مۇراتتار توڭىرەگىندە بىرىككەن كۇش كەرەك.
...
وسى اپتادا شەتەلدە باس ساۋعالاپ جۇرگەن مۇحتار ءابليازوۆ قاراپتان-قاراپ ماعان تيىسپەسى بار ەمەس پە؟ فەيسبۋكتە: «ەندى بيلىك ءامىرجان قوسانوۆتى كوشباسشى ەتىپ جاڭا قوزعالىستى ىسكە قوسپاقشى…» سونداي-اق ونىڭ ايتۋىنشا، «بۇل – ارنايى قىزمەت كوميتەتى جاساعان قوزعالىس».
جاۋابىمدى بەردىم. ونىڭ ءتۇيىنى مىنادا: «مەن بيلىكتىڭ ەشبىر ساياسي جوباسىنا قاتىسقان ەمەسپىن».
ءوزىنىڭ وراسان زور قارجىلىق الەۋەتىن كەشەگى ارىپتەستەرىنە قارسى ەمەس، بيلىكتىڭ شىنايى بەتپەردەسىن اشۋعا جۇمساسىن. تالاي جىل بويىنا بيلىكتى سىناپ جۇرگەن ءبىزدى ۇرىپ-سوعار، ارانداتار باسقا كۇشتەر دە جەتىپ جاتىر.
ءبىراق «وپپوزيسيا تەك قانا ءابليازوۆشىل بولۋى كەرەك» دەگەنگە مەن قوسىلا المايمىن. اقورداسىز دا، وليگارحتارسىز دا پايدا بولىپ، ءوزىن كورسەتە الاتىن قوعامدىق كۇشتەر تاريحتا بولدى، ءالى دە بولادى.
...
بيلىك ارمەنياداعى جاعدايدان ساباق الۋى ءتيىس. پاشيانيان باستاعان حالىق الاڭعا شىققاندا بيلەۋشى پارتيا قايدا بولدى؟ بيلىكتىڭ ساياسي يدەولوگتارى شە؟ ولار نە ىستەدى؟ نە ىستەپ ءجۇر؟ ارميان بيلىگى اشۋعا بۋلىققان حالىقپەن قانداي دا ءبىر ديالوگ قۇردى ما؟ ارى-بەرىدەن سوڭ بيلىك مۇنى بولجاي ءبىلۋ ءتيىس ەدى. بۇل بيلىك يدەولوگتارىنىڭ جۇمىسى-تۇعىن.
ال ءبىزدىڭ بيلىك قانداي؟ مىلقاۋ. مەڭىرەۋ. جالتارىپ جۇرەدى. جاعدايمەن، قوعام پىكىرىمەن ساناسپايدى.
حالىق قاراپ جاتپايدى عوي. وزگە ەلدەردەگى بيلىك پەن ۇكىمەتتىڭ اۋىسىپ جاتقانىن كورىپ وتىر ولار. وزگە ەلدەردەگى وزگەرىستەرگە دە كۋا.
حالىق بىزدە زاڭدى تۇردەگى وپپوزيسيانىڭ جوق ەكەنىن كورىپ وتىر. بيلىكتىڭ سىڭارجاق ساياسات جۇرگىزىپ وتىرعانىن ءسىز بەن بىزدەن جاقسى بىلەدى.
...
نازاربايەۆ؟ بۇل جولى حالىق وزىنە جانى اشيتىن، ءوزىنىڭ سويىلىن سوعاتىن پرەزيدەنتتى كورگەن جوق.
حالىق ءوزىنىڭ ۇكىمەتىنە كەزەكتى ءبىر تاپسىرمالاردى بەرىپ جاتقان باسشىنى كوردى.
ەگەر دە پرەزيدەنت ستولدى قويىپ قالىپ: «ەي، اينالايىن ۇكىمەت، مىناۋ نە بولىپ جاتىر ءوزى؟ حالقىمنىڭ جاعدايى تومەندەپ كەتتى عوي! سەندەر ماعان جالعان اقپارات بەرىپ جاتىر ەكەنسىڭدەر عوي! ەلىم ازىپ-توزىپ كەتىپتى! ۇكىمەت، كەت! پارلامەنتكە جاڭا، ۇكىمەتكە ءتيىمدى باقىلاۋ جاساي الاتىن پارتيالار كەلسىن!» دەپ ايتقان كەزدە پرەزيدەنتتىڭ رەيتينگى 200 پايىزعا ءوسىپ كەتەر ەدى!
وكىنىشكە وراي، پرەزيدەنت ماڭايىنداعى ات توبەلىندەي عانا توپتىڭ ايتقانىنان شىعا الماي قالدى.
مۇنىڭ ءوزى ەلدەگى جاعدايعا وبەكتيۆتى باعا بەرىپ، ءتيىستى شەشىم قابىلداۋىنا ءوز كەسىرىن تيگىزىپ وتىر.
