«ۇلى دالانىڭ ۇلى ەسىمدەرى» جوباسىن وزەكتى قىلۋ، تاڭداۋدىڭ عىلىمي-نەگىزدى تالاپتارىن قالىپتاستىرۋ جانە اقپاراتتىق قولداۋ جونىندەگى تالدامالىق زەرتتەۋ» جوباسى اياسىندا وتكىزىلگەن ءىس-شارانى ش.ش.ءۋاليحانوۆ اتىنداعى تاريح جانە ەتنولوگيا ينستيتۋتى مەن ق.ا.ياساۋي اتىنداعى حالىقارالىق قازاق-تۇرىك ۋنيۆەرسيتەتى بىرلەسە وتىرىپ ۇيىمداستىردى.
ءىس-شاراعا كاسىبي تاريحشىلار، كورنەكتى قوعام قايراتكەرلەرى، مەملەكەتتىك مەكەمە وكىلدەرى مەن جوعارى وقۋ ورىندارىنىڭ پروفەسسورلىق-وقىتۋشى قۇرامى، عىلىمي-زەرتتەۋ ينستيتۋتتارىنىڭ عالىمدارى، دوكتورانتتار، ماگيسترانتتار مەن ستۋدەنتتەر جانە ب ا ق وكىلدەرى قاتىستى.
دوڭگەلەك ۇستەلدىڭ مودەراتورى – ق.ا. ياساۋي ات. حالىقارالىق قازاق-تۇرىك ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ وقىتۋشىسى، ت.ع.د.، پروفەسسور – تۇرسىن حازىرەتالى بولدى.
ش.ش. ءۋاليحانوۆ اتىنداعى تاريح جانە ەتنولوگيا ينستيتۋتىنىڭ عىلىمي قىزمەتكەرلەرى س.ق.شىلدەباي مەن ف.ر.لەبايەۆ جيىنعا قاتىسۋشىلاردى «ۇلى دالانىڭ ۇلى ەسىمدەرى» عىلىمي جوباسىمەن تانىستىرىپ، ونىڭ ماقساتى مەن مىندەتتەرى جونىندە بايانداپ بەردى.
بۇل ەلباسىنىڭ «ۇلى دالانىڭ جەتى قىرى» اتتى باعدارلامالىق ماقالاسىنداعى تاپسىرماسىن ورىنداۋ ماقساتىندا دۇنيەگە كەلگەنىن ايتىپ جەتكىزدى. «تۇلعالاندىرۋ سيپاتىنا يە بولعان» وتان تاريحىن شىنايى تۇردە تالداۋ ماقساتىندا ءبىرتۋار قايراتكەرلەردىڭ مەملەكەتتىلىككە، ەلدىڭ عىلىمى مەن مادەنيەتىنە قوسقان ۇلەسىن زەرتتەۋ وزەكتى بولىپ تابىلادى. جوبانىڭ ماقساتى، ونىڭ مىندەتتەرى، جۇزەگە اسىرۋ ۇدەرىسى جانە كۇتىلەتىن ناتيجەسى تۋرالى اقپارات بەرىلدى.
جيىنعا قاتىسقان ءدىنتانۋشى-عالىم زىكىريا جانداربەك قازاق حاندىعى بيلىك جۇيەسىندەگى وزگەرىستەر تۋرالى ءسوز قوزعادى. فيلوسوف دوساي كەنجەتاي تاريحتى جازۋ ءۇشىن تاريحي سانا، تاريحي تانىم، تاريحي تاجىريبەنى انىقتاۋ، ونى ءتۇسىنۋ جانە پايدالانۋ كەرەكتىگىن باسا ايتتى.
مۇحتار قوجا ۇلى ەسىمدەر جوباسىن ارحەولوگيالىق كوزقاراس تۇرعىسىنان قاراستىردى. قازاق حاندارىنىڭ كوبىسى وڭتۇستىكتە جاتقانىن، ءبىرقاتارىن زەرتتەگەنىن، ءالى دە زەرتتەۋدى تالاپ ەتەتىندىگىن ايتتى. ورالدان كەلگەن سۇلەيمەنوۆ سايلاۋ حاميت ۇلى «جاڭگىر حان – رەفورماتور» اتتى تاقىرىپتا بايانداما جاساپ، جاڭا كوزقاراستا زەرتتەۋدىڭ قاجەتتىلىگىن اتاپ ءوتتى. پروفەسسور دامەتكەن سۇلەيمەنوۆا باتىس الاشوردا تۋرالى تىڭ مالىمەتتەر كەلتىرىپ، حقتۋ كىتاپحاناسىنا ءبىرقاتار كىتاپتار سىيعا تارتتى.
ستۋدەنتتەر قىزىعۋشىلىقتارى ويانىپ، سونىمەن قاتار سۇراقتارىن قويىپ، عالىمدارمەن پىكىر الماستى. سوڭى پىكىرتالاسقا ۇلاسقان دوڭگەلەك ۇستەل جوعارى دەڭگەيدە ءوتتى.
ۇلى تۇلعالار – وزدەرىنىڭ مادەني-عىلىمي، رۋحاني-الەۋمەتتىك باسىمدىلىقتارى ارقىلى تاريحتىڭ سان الۋان بەلەستەرىندە ەل مەن جەردىڭ قاجەتتىلىكتەرىن اناعۇرلىم تولىق قاناعاتتاندىرىپ، ونىڭ دامۋىنا ايتارلىقتاي ۇلەس قوسقان، اتقارعان قىزمەتى ءوز ولكەسىنىڭ اياسىنان شىعىپ، ءارتۇرلى تاريحي داۋىرلەر مەن كەزەڭدەردە بۇكىل قازاق دالاسىنا تانىمال بولعان ادامدار. سونىڭ ىشىندە قازاق حاندىعىنىڭ كورنەكتى تۇلعالارىن دارىپتەۋ، ناسيحاتتاۋ زور يدەولوگيالىق جانە تاربيەلەۋ ماڭىزىنا يە، وسكەلەڭ ۇرپاقتى وتان ءسۇيۋ جانە جوعارى دەڭگەيلى مادەنيەتكە باۋلۋعا ىقپال ەتەدى.
ەلباسى ن.ءا. نازاربايەۆتىڭ «ۇلى دالانىڭ جەتى قىرى» باعدارلامالىق ماقالاسىنداعى تاپسىرمالارىن ورىنداۋ اياسىندا اتاقتى قازاق حاندارى مەن سۇلتاندارى، باتىرلار مەن بيلەرى ەلىمىزدىڭ سيمۆولى ءارى ماقتانىشى، ونىڭ مۇراتى ءارى ونەگەسى بولىپ تابىلادى.
دوڭگەلەك ۇستەلدىڭ ءتۇبى ءبىر تۇركى الەمىنىڭ استاناسى – تۇركىستان قالاسىندا ءوتۋى دە زاڭدىلىقتىڭ ءبىر بەلگىسى.
لەبايەۆ فارحات راشيد ۇلى –
ش.ءۋاليحانوۆ اتىنداعى تاريح جانە ەتنولوگيا ينستيتۋتىنىڭ
تاريحي دەموگرافيا جانە قحا ءبولىمىنىڭ عىلىمي قىزمەتكەرى، PhD دوكتورانت
