تالىپتەردىڭ رەسمي وكىلى سۋحايل شاحين اۋعان جەرىن تۇتاستاي قولعا قاراتقاسىن سوعىستان قالجىراعان ەلگە قىتايدىڭ قول ۇشىن سوزارىنا سەنىمدى.
“بەيجىڭمەن ۇستەل باسىنا وتىرىپ، كەلىسسوز جۇرگىزۋگە ءازىرمىز”، – دەدى ول.
ايتۋىنشا، تاليبان وكىلدەرى قىتايعا ءجيى-جيى ساپارلايدى، بەيجىڭ بيلىگىمەن سىيلاستىق بايلانىس ورناتقان،
“جۇڭگو؟ ولاردىڭ بىزگە جاۋلىعى جوق. ەگەر اۋعانستاندى قالپىنا كەلتىرۋگە اتسالىسقىسى كەلسە، البەتتە، قۇشاق جايا قارسى الامىز”، – دەيدى ول.
بۇدان بولەك “تاليباننىڭ” اۋعان جەرىنە قارجى قۇيۋعا قۇلىقتى جۇڭگو ينۆەستورلارى مەن قىتايلىق جۇمىسشىلاردىڭ قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتەرىنە كەپىلدىك بەردى.
تالىپتەر قىتايدىڭ شىڭجاڭ ايماعىنان اۋعانستانعا باس ساۋعالاپ كەلگەن ۇيعىرلاردى ۇزاق ايالداتپاي، ەلدەن كوشىرۋدى كوزدەپ وتىر.
“اۋعان جەرىن پانالاپ وتىرعان ۇيعىر سەپاراتيستەرىنىڭ وسى ەلدە تۇراقتاپ قالۋىنا، اۋعانستان اۋماعىندا وتىرىپ قىتايعا قارسى استىرتىن كۇرەستىڭ جوبا-جوسپارى مەن ءىس-قيمىلىن ازىرلەۋىنە جول بەرمەيمىز.
اۋعان جەرىن وسى ماقساتتا پايدالانعىسى كەلەتىن ءتۇرلى-تۇرلى ۇيىمداسقان توپتار جولجۇگىن جيناستىرىپ، قازىردەن باستاپ قامدانا بەرسىن، اقش-پەن اراداعى ۋاعدا كەزىندە دە وسى ماسەلەنى شەگەلەپ ايتقانبىز”، – دەدى شاحين.
…
سونىمەن قاتار تالىپتەردىڭ “ال-كايدا” قوزعالىسىن اۋعانستان اۋماعىنان ءبىرجولاتا تىقسىرىپ شىعۋدى جوسپارلاپ وتىرعانىن جەتكىزدى.
“ءبىر جىلدارى بۇلارعا كەڭشىلىك جاساپ، ەلدە قالۋعا ەرىك بەرگەن ەدىك. سەبەبى، بىزدەن باسقا بارار جەر، باسار تاۋى بولمادى.
ءقازىر بۇل ۇيىمنىڭ قاتارى سەلدىرەپ قالعان، بىزگە توتەپ بەرەر زاۋقى دا، قاۋقارى دا جوق، ءقادىرى دە قالماي بارادى. بۇدان بىلاي “ال-كايدا” اۋعان جەرىندە الشاڭ باسىپ جۇرە المايدى. ولاردىڭ ءداۋىرى ءبىتتى”، – دەيدى تالىپتەردىڭ وكىلى.
…
سوڭعى ايلاردا “تاليبان” قوزعالىسى اۋعاننىڭ اۋدان-اۋىلدارىن ارتى-ارتىنان قولاستىنا قاراتىپ، پوزيسياسىن نىقتاي تۇسۋدە.
سوڭعى مالىمەتكە ءساي، اقش اسكەرىنىڭ 90 پايىزى اۋعانستاننان كەتىپ تىنعان. تالىپتەر ەلدەگى 400-دەن اسا اۋداننىڭ 200-گە جۋىعىن ءوز باقىلاۋىنا العان.
South China Morning Post قىتايدىڭ اۋعان جەرىنە سۇقتانۋى تەگىن ەمەس پايىمدايدى.
بەيجىڭ ساراپشىلارى اۋعاننىڭ قازىرگى بيلىگى ءارى كەتسە 6 ايدان كەيىن قۇلايدى دەگەن جورامال جاساپتى. اقش-تىڭ سوڭعى جاۋىنگەرى اۋعان تەرريتورياسىن تاستاپ كەتكەننەن كەيىن قورعانسىزدىڭ كۇيىن كەشەدى.
باسىلىمنىڭ جازعانىنداي، اۋعانستان اۋماعىندا كومىر، مىس، التىن، تەمىر، ليتيي، مىرىش جانە كوبالتتىڭ 1 ترلن اقش دوللارىنا تەڭ قوماقتى قورى بار.
سودان بولسا كەرەك، تالىپتەردىڭ جۇڭگو بيلىگىن قولپاشتاپ، جۇڭگو كاپيتالىن ەلگە شاقىرۋى بەيجىڭگە ۇناپ وتىر.
جۇڭگو كاسىپكەرلەرى ءقازىردىڭ وزىندە اۋعانستاندى “وتارلاۋدى” باستاپ كەتكەن. بۇدان بۇرىن Dalanews.kz قىتايلىق كومپانيالاردىڭ اۋعاننىڭ لوگار ايماعىندا مىس وندىرۋگە رۇقسات العانىن حابارلاعان.
…
ال بريتاندىق Daily Mail: “اۋعان جەرىنە ايداھار كىردى! تالىپتەر امەريكامەن جىلاپ كورىسەدى”، – دەپ تۇجىرىمداعان ەكەن. ءازىر بەيجىڭ ءۇشىن ايماقتى ءباسىبۇتىن قولىنا قاراتاتىن وڭتايلى ءسات. ساياسي ءھام ەكونوميكالىق ەكسپانسياسىن ارتتىرا ءتۇسىپ، قازىرگى قارقىندى جوعالتپاسا ۋاقىت وزا اۋعانستاندى جالعىز ءوزى بيلەپ-توستەيتىن بولادى.
“سي سزينپين ءۇشىن اۋعانستان تەگىن كەلگەن تارتۋ. سوعىستان قالجىراعان اۋعان جۇرتى قىتايدىڭ كەز-كەلگەن ۇسىنىسىن قابىلدايدى. بەيجىڭ وسى ارقىلى يرانعا، تاياۋ شىعىسقا وتەدى، ونىڭ ارجاعىندا قارا قۇرلىقتىڭ توبەسى كورىنىپ تۇر”، – دەيدى بريتان باسىلىمى.
اتالعان ەلدەردىڭ نارىعىنا كىرۋ ءۇشىن جۇڭگو ۇلانعايىر تەرريتوريانى باسىپ ءوتىپ، التىن ۋاقىتىن سارپ ەتەتىن.
Daily Mail-دىڭ جازعانىنداي بەيجىڭ سوۆەت ۇكىمەتى مەن امەريكانىڭ قاتەلىگىنەن ساباق العان. سي سزينپين ءۇشىن اۋعان قوعامىن وزگەرتۋ، ونى دۇرىس جولعا باعىتتاۋ باستى مۇرات ەمەس.
ەكىنشىدەن، ىلگەرىدەگى ەكى مەملەكەتتەي كۇش قولدانعاندى قۇپ كورمەيدى، اۋعان جەرىندەگى ءتۇرلى توپتار مەن كلانداردى جۇمساق كۇشتىڭ كومەگىمەن باعىندىرماق.
“سي ءسزينپيننىڭ اۋعانستانعا قاتىستى كۇنى بۇرىن ازىرلەپ قويعان جوسپارى بار. ءبىر كەزدەگى كەڭەس ۇكىمەتىنىڭ ساياساتىنا سالىپ، تاياۋ شىعىستاعى قارا التىننىڭ قوماقتى قورىنا زورلىقپەن قول جەتكىزۋدى كوزدەمەيدى.
قىتايدىڭ قولىنداعى قارۋى - ينۆەستيسياسى. البەتتە، اسكەري الۋەتى دە اسىپ-تاسىپ تۇرعانى جاسىرىن ەمەس. الايدا اقشانىڭ قۇدىرەتىنە كوبىرەك ارقا سۇيەيدى.
ءبىزدىڭ قولىمىزدا بەيجىڭنىڭ اۋعانستانعا 62 ملرد ينۆەستيسيا قۇياتىنى تۋرالى مالىمەت بار. ەگەر بۇل راس بولسا، اۋعان حالقى تۇزاققا ءتۇستى دەي بەرىڭىز…”، – دەپ تۇيىندەگەن ەكەن Daily Mail.
اۆتوردىڭ ايتۋىنشا اۋعانستان ەكونوميكاسىنا باعىتتالاتىن كول-كوسىر قاراجاتتىڭ سۇراۋى بار. بريتان باسىلىمى قىتايدىڭ كەدەي ەلدەرگە بەرەتىن كولەمدى كرەديتى ولاردى وتارلاۋدىڭ جاڭا ۇلگىسى دەپ سانايدى.
كرەديتتى مەزگىلىندە قايتارماعان ەلدەر ونىڭ وتەۋى رەتىندە اتا-بابادان مۇراعا قالعان جەردى، قازبا-بايلىق كەنىشتەرىن قىتايدىڭ مەنشىگىنە بەرۋگە ءماجبۇر.
بەيجىڭنىڭ بيزنەس-جوسپارى كەدەي ەلدەرگە كەلگەندە مۇلتىكسىز جۇمىس ىستەيدى.
“بۇل گانگستەرلەر مەن ۇيىمداسقان قىلمىستىق توپتاردىڭ سۇيىكتى ءادىسى. ادامدى “قارىزعا باتىرادى” ارتىنان الگىمەن بىلگەنىن ىستەيدى.
جۇڭگو تالىپتەردىڭ شىڭجاڭداعى 12 ملن مۇسىلمان باۋىرلارىنىڭ “گەنوسيدىنە” كوز جۇما قارايدى دەپ سەنەدى. وسى ارقىلى تالىپتەر مەن ۇيعىرلاردىڭ اۋىز جالاسىپ، بەيجىڭگە قارسى كۇرەسۋى مۇمكىن دەگەن سەنارييدىڭ الدىن-العان جاعدايى بار.
تالىپتەر دە قىتايدىڭ ەمەۋرىنىن تەز تۇسىنە قويعان سىڭايلى. ۇيعىرلارعا قاتىستى ريتوريكاسى كۇرت وزگەردى.
شىنى كەرەك، تاياۋ شىعىستاعى يسلام ەلدەرىنىڭ دە ۇيعىر دەسە ەمەشەگى ءۇزىلىپ تۇرعانى شامالى. مۇنايعا بوگىپ جاتقان اراب ەلدەرى مۇسىلمان باۋىرلارىنا اراشا ءتۇسۋدىڭ ورنىنا، بەيجىڭمەن اراداعى بيزنەس جوبالارىنا كوبىرەك الاڭدايدى”، – دەيدى Daily Mail.
ازىرلەگەن، دۋمان بىقاي
