ءۇش ۇل

Dalanews 26 اقپ. 2023 05:33 1059

(نەنەس ەرتەگىسى)

ەرتەدە ءبىر جارلى ايەل بولىپتى. ونىڭ ءۇش ۇلى بار ەكەن. ۋاقىت وتە كەلە ۇلدارى كۇشتى دە قايراتتى بولىپ ءوسىپتى. ال ايەلدى كارىلىك مەندەپتى.

– سەندەردىن ءوز باقىتتارىندى ىزدەيتىن كەزدەرىن كەلدى. «ىزدەنگەن جەتەر مۇراتقا» دەگەن. ىزدەمەسەندەر، باقىت وزدىگىنەن كەلمەيدى، – دەپتى ايەل بىردە ۇلدارىنا.

اۋەلى تۇڭعىشى جولعا جينالىپتى. اناسى وعان كومبە نان ءپىسىرىپ بەرىپ تۇرىپ:

– وسى ناندى جەگەن سايىن كۇشىنە كۇش قوسىلادى، – دەپتى.

ۇلكەن ۇل جولعا شىعىپتى. جۇرە-جۇرە قارنى اشىپتى. ناندى قولىنا العانىمەن، اۋىز دا تيمەپتى. نان قاتىپ قالعان ەكەن. اشۋ قىسقان ۇل ناندارىن جولعا اتىپ، ۇرىپ ءارى قاراي ءجۇرىپ كەتىپتى.

ءبىر كەزدە الدىنان كۇركە  كورىنىپتى. جاكىنداپ كەلگەندە يت ءۇرىپتى. ىزىنشە كۇركەدەن بەلى بۇكىرەيگەن كەمپىر شىعىپ:

– كۇركەگە كىر. قارنىن اشقان بولار، – دەپتى. جاس جىگىتتى تاماققا تويعىزىپتى:

– باقىتىڭدى وسى جەردەن تابا الاسىڭ. جاقىن جەردە ءبىر شۇڭقىر بار. ءتۇن بولعاندا سول شۇڭقىرعا بار. شۇڭقىردان سامساعان جۇلدىزداردى كورەسىڭ. ءبارىن تۇگەل شىعارىپ الساڭ، ىزدەگەن باقىتىننىڭ تابىلعانى، – دەيدى.

– ونىڭ قيىندىعى جوق ەكەن، – دەيدى جاس جىگىت. اينالانى قاراڭعىلىق تۇمشالاپ، كوز بايلانگان كەزدە، شەلەك، ارقان الىپ، شۇڭقىرعا كەلىپ، ىسكە كىرىسىپتى.

شۇڭقىردان جۇلدىزداردى شىعاراماق بولىپ جىگىت ابدەن تيتىكتاپتى. شۇڭقىرعا قايتا ۇڭىلسە، جۇلدىزدار بۇرىنعىسىنشا سامالاداي جارقىراپ تۇر ەكەن. ازاياتىن ءتۇرى كورىنبەپتى.

«مەنى تالكەك ەتكەن ەكەن كۋ كەمپىر. جۇلدىزداردى تۇگەل شىعارىپ الۋ ءتىپتى دە مۇمكىن ەمەس كوي!» دەپ اشۋلانىپتى جاس جىگىت.

سودان سوڭ شەلەگىن جەرگە اتىپ ۇرىپ، كۇركەگە، كەمپىرگە بارماي، ۇيىنە قايتىپ ورالىپتى. اناسى باسىن شايقاعانى بولماسا، تىرس دەپ ءۇن كاتپاپتى.

باقىتىن ىزدەۋ كەزەگى وpتانشى ۇلىنا كەلىپتى. ول ۇزاق جول ءجۇرىپ، ابدەن اشىعىپتى. اناسى ءپىسىرىپ بەرگەن نانىن دوربادان الىپتى. ءبىراق نان وعان دا ۇناماپتى. قاتىپ قالعان ەكەن. ول دا ناندارىن جولدا كالدىرىپ، ءارى قاراي ءجۇرىپ كەتىپتى. ءبىر كەزدە كىشكەنتاي كۇركە كورىپ، باياگى كەمپىرگە كەلىپتى. كەمپىر ونى تاماققا تويدىرىپ:

– باقىتىڭدى وسى جەردەن تاباسىڭ. تەك اعاڭا ۇقساپ جۇرمە، – دەپ ەسكەرتىپتى.

جاس جىگىت تۇندە شۇڭقىرعا كەلىپتى. ىشىنەن سامالاداي جارقىراعان جۇلدىزداردى كورىپتى. شەلەگىن سالىپ، جۇلدىزداردى شىعارا باستاپتى. دەم الماي ۇزاق جۇمىس ىستەگەن سوڭ، بەلى سىرقىراپ، ابدەن شارشاپتى. شۇڭقىرعا قاراسا، جۇلدىزدار بۇرىنعىسىنشا سامساپ تۇر ەكەن.

– اعاما ۇقساتىپ مەنى دە مازاك ەتكەن ەكەن كۋ كەمپىر. بۇكىل جۇلدىزدى ءبىر تۇندە سارقىپ شىعارىپ الۋ ءتىپتى دە مۇمكىن eمec كوي! – دەپ اشۋلانىپ، شەلەكتى جايىنا كالدىرىپ، ۇيىنە كايتىپتى.

اناسى باسىن شايقاعانى بولماسا، وعان دا ەشتەڭە دەي قويماپتى. ەندى باكىتىن ىزدەپ، كەنجە ۇلى جولعا شىعىپتى.

– ەڭبەكتەن جالىقپا. تاباندى بولا ءبىل، ۇلىم، – دەپتى اناسى وعان.

جاس جىگىت ۇزاق ءجۇرىپتى. جۇرەگى سازىپتى. دورباسىنان اناسى ءپىسىرىپ بەرگەن ناندى الىپتى. نان قاتىپ قالعان ەكەن. ءبىراق ول تاستاماي، جەي باستاپتى. ءسال جەگەن سوڭ، قالعانىن كەيىن جەرمىن دەپ، دورباسىنا قايتىپ سالىپ، ءارى قاراي ءجۇرىپ كەتىپتى.

كۇن ەڭكەيگەن كەزدە كىشكەنتاي كۇركەگە كەلىپ جەتىپتى. يت ءۇرىپ، ىزىنشە ىشتەن كەمپىر شىعىپتى. جاس جىگىتتى ىشكە ەرتىپ كىرىپ، تاماق ۇسىنىپتى. ءبىراق جىگىت ۇسىنعان تاماقتان باس تارتىپتى.

– راقمەت. جەيتىن نانىم بار. جولعا دەپ انام ءپىسىرىپ بەرىپ ەدى، – دەپ، دورباسىنان ءوز نانىن الىپ جەي باستاپتى. كەنجە ۇل قاس قارايىپ، كوز بايلانا باستاعاننان-اق ىسكە كىرىسىپتى. ولگەن-تىرىلگەنىنە قاراماي، شەلەگىن شۇڭقىرعا سالا بەرىپتى، سالا بەرىپتى. تەر ودان دا كەتىپتى، بۇدان دا كەتىپتى. ءبىراق شۇڭقىرداعى جارقىراعان جۇلدىزداردىن ازايار ءتۇرى كورىنبەپتى.

جاس جىگىت تىنىم تاپپاپتى. ەكى قولى تالىپ، بەلى تالىپ، ارقاسى قانشا سىرقىراسا دا، جۇمىسىن تاستاپ كەتپەي، جۇلدىزداردى تارتىپ شىعارا بەرىپتى، شىعارا بەرىپتى.

كەنەت شەلەگى كاتتى بىردەنە ءتيىپتى. شۇڭقىرعا ءۇڭىلىپ كاراسا، ىشىندە ءبىر تامشى سۋ كالماپتى. جۇلدىزدار دا عايىپ بولىپتى.

تاڭ اتىپتى. كۇن كوككە كوتەرىلىپ، جەر بەتىن التىن نۇرىنا بەلەپتى.

ابدەن تيتىقتاپ، شارشاعان جىگىت شۇڭقىردىڭ جيەگىندە دەمالىپ تۇرىپتى. قولعا الگان جۇمىسىن اياقتاپ، ءوزىن باقىت قۇشاعىندا تۇرعانداي سەزىنىپتى.

– سەن ۇلكەن ءىس تىندىردىڭ، جاس جىگىت، – دەپتى وعان كەمپىر. شۇڭقىردىڭ تۇبىندە، سۋ استىندا قاسكوي نىلەكانىن جۇرەگى ساقتاۋلى ەدى. مىنە، كۇن نۇرى ونى ورتەپ جىبەردى. نىلەكانىڭ كۇنى ءبىتتى، عايىپ بولدى. ەندى ونىن بار قونىسى، تابىن-تابىن بۇعىلارى سەنىكى.

كەنجە ۇلدىڭ كەۋدەسىن كۋانىش كەرنەپتى. بارلىق جارلى-جاقىبايلاردى جيناپ، قونىستار مەن بۇعىلاردى ءبولىپ بەرىپتى. جارلى-جاقىبايلاردىڭ اراسىندا ءوز اناسى دا بار ەكەن.

كەنجە ۇلى اناسىنا شەكسىز ريزا كوڭىلمەن سۇيسىنە قاراپ تۇرىپتى. قالاي دەگەندە دە ەنبەك سۇيگىشتىككە، توزىمدىلىككە، تاباندىلىققا ۇيرەتكەن اناسى عوي.

 

ۇسىنىلعان
سوڭعى جاڭالىقتار