ءورتتىڭ شىعۋىنا نە سەبەپ؟
تابيعي اپات پا، الدە ادام فاكتورىنان تۋىندادى ما؟
ءورت ۇشقىنداپ، جان-جاعىنا تاراي باستاعاندا جەرگىلىكتى باسشىلىق، توتەنشە جاعدايلار مينيسترلىگى، ورمان شارۋاشىلىعىنا جاۋاپتى مەكەمەلەر نەگە بەيقام قاراعان؟ نەگە جەدەل شەشىم قابىلداپ، قىزمەتتىك مىندەتىن ورىنداپ، ءورتتى اۋىزدىقتاۋعا كۇش سالمادى؟
ارينە، ايتۋعا وڭاي، دەسەك تە ءدال وسى ءورت باستاۋ العاندا اۋقىمى ۇلعايىپ، ازاماتتاردىڭ اجال قۇشۋىنا اكەلەتىنىنەن قاۋىپتەنگەن ادام بولماعانى ما؟
...
اباي وبلىسىنداعى ورتتەن كەيىن پرەزيدەنت دەرەۋ توتەنشە جاعدايلار ءمينيسترى يۋريي ءيليندى قىزمەتىنەن بوساتتى. ونىڭ ورنىنا تاعايىندالعان سىرىم ءشارىپحانوۆ وقيعا ورنىنا بارىپ، ءورت ءسوندىرۋ جۇمىستارىن ۇيلەستىرۋگە كىرىسىپ كەتتى.
ال ىشكى ىستەر ءمينيسترى مارات احمەتجانوۆ اباي وبلىسىنداعى ورتكە بايلانىستى جاۋاپتى تۇلعالارعا، سونىڭ ىشىندە ەكس-مينيستر يۋريي يلينگە قاتىستى تەكسەرىس جۇرگىزىلەتىنىن مالىمدەدى. ول ول ما، پرەمەر-مينيستر ءا.سمايىلوۆ 10 كۇن ىشىندە وقيعانىڭ بارلىق ءمان-جايىن انىقتاپ، ءتيىستى قورىتىندى جاساۋدى تاپسىرسا، ونىڭ ءبىرىنشى ورىنباسارى رومان سكليار «ءورت ءۇشىن كىنالىلەر جازالانادى. ءقازىر پروكۋراتۋرا تەرگەۋ جۇرگىزىپ جاتىر. ونىڭ اياسىندا بارلىق كىنالى ادامنىڭ جاۋاپكەرشىلىگى انىقتالادى»، – دەپ قاداپ ايتتى.
ودان بولەك ەڭبەك جانە حالىقتى الەۋمەتتىك قورعاۋ مينيسترلىگى ماماندارى «سەمەي ورمانى» مەملەكەتتىك ورمان تابيعي رەزەرۆاتىنىڭ اۋماعىندا ءورتتى ءسوندىرۋ كەزىندە ەڭبەك قاۋىپسىزدىگى جانە ەڭبەكتى قورعاۋ تالاپتارىنىڭ بۇزىلۋىنا جول بەرگەن ادامداردى انىقتاۋ ءۇشىن تەرگەۋ جۇرگىزۋگە كىرىسىپ كەتتى.
...
ال جاڭادان قۇرىلعان اباي وبلىسىنىڭ اكىمى نۇرلان ۇرانحايەۆقا سوگىس بەرگەن پرەزيدەنت شۇعىل ارەكەتتىڭ بولماعانىن، جەرگىلىكتى باسشىلىقتىڭ ماسەلەدەن تىس قالعانىن بەتىنە باستى.
«قاتەلىك كوپ. ءوزىڭىز دە وقيعا ورنىنا كەش جەتكەنىڭىزدى باياندادىڭىز. سوندىقتان جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگاننىڭ جۇمىسىنا كوڭىلىم تولمايدى. تۇسىنەمىن، وبلىس ەندى قۇرىلدى، ءسىز – جاڭا اكىمسىز. وسى سەبەپتى عانا سىزگە سوگىس جاريالايمىن. نەگىزى مۇنداي قاتەلىك ءۇشىن بىردەن قىزمەتتەن بوساتۋ كەرەك. ون ءتورت ادامنان ايىرىلىپ قالدىق. بۇل نە سىزگە، ويىنشىق پا؟ ولار قىزمەتتىك بورىشىن اتقارا ءجۇرىپ قازا تاپتى. ءقازىر ءسىزدىڭ مىندەتىڭىز – ۇكىمەتپەن بىرگە مەنىڭ ازاماتتارعا بەرگەن بارلىق ۋادەمنىڭ ورىندالۋىن قاداعالاۋ. ءسوز بەن ءىس قابىسۋ كەرەك»، – دەپ وبلىس اكىمىنە تاعى ءبىر مۇمكىندىك بەرگەندەي بولدى.
اباي وبلىسىنىڭ قۇرىلعانىنا ءبىر جىل ەندى تولدى.
بۇعان دەيىن شىعىس قازاقستان وبلىسىنا قاراعان اۋماقتاعى قوردالانعان ماسەلە سول كۇيىندە جاڭا وبلىسقا كوشكەن. ويتكەنى 2014 جىلدان باستاپ كۇنى كەشەگە دەيىن د.احمەتوۆ قازىرگى اباي وبلىسىنا دا جاۋاپتى بولىپ كەلدى. ءورتتى اۋىزدىقتاۋعا كەسىرىن تيگىزگەن كەمشىلىكتىڭ كوبى احمەتوۆ 6 جىل اكىم بوپ تۇرعان كەزدە جىبەرىلگەن بولۋى مۇمكىن. سول سەبەپتەن دە پرەزيدەنت اباي وبلىسىنىڭ اكىمى ۇرانحايەۆتى قىزمەتىنەن العان جوق. «تاعايىندالعانىنا كوپ بولماعانىن ەسكەرىپ»، سوگىسپەن شەكتەلدى.
ال ۇرانحايەۆقا دەيىن ايماقتى كىم باسقاردى؟ ارينە، دانيال احمەتوۆ. پرەزيدەنت وسىنى مەڭزەگەن سياقتى. دەمەك، ورمان ورتىنە تەك يۋريي يلين، ءزۇلفيا سۇلەيمەنوۆا، نۇرلان ۇرانحايەۆ قانا ەمەس، دانيال احمەتوۆتىڭ دە جاۋاپقا تارتىلۋى مۇمكىن بە؟
بۇل تۇرعىدا باس پروكۋروردىڭ ورىنباسارى جاندوس ومىرالييەۆ: «ءىستىڭ شەڭبەرىندە ءوز قىزمەتتەرىنە سالعىرت، نەمقۇرايلى قاراپ، وسىنداي اۋىر زارداپقا جول بەرگەن بارلىق لاۋازىم يەلەرى جاۋاپقا تارتىلادى. بۇل ىسكە بايلانىستى باسقارۋشى ورگاندار عانا ەمەس، باسقا دا وكىلدەر تەرگەۋگە الىنادى. ءورت اياقتالعان سوڭ، بارلىعى تەرگەلەدى»، – دەپ جاۋاپ بەرۋى دە تەگىن ەمەس.
دەگەنمەن، اباي وبلىسىنىڭ اكىمى وسى سىننان ساباق الدى ما؟ ءقازىر قيمىلى شيرادى ما؟ پرەزيدەنت بەرگەن تاپسىرمالاردىڭ ورىندالۋ بارىسى قالاي؟ ول قىزمەتى مەن ابىرويىن ساقتاپ قالۋ ءۇشىن بار مۇمكىندىكتى سارقا پايدالانىپ جاتىر ما؟
وبلىس اكىمى ۇدەدەن شىعىپ كەلە مە؟
كەشە اباي وبلىسىنىڭ اكىمى نۇرلان ۇرانحايەۆ ۇكىمەت وتىرىسىندا ورمانداعى ءورت ءسوندىرۋ جۇمىستارى قالاي ءجۇرىپ جاتقانى جونىندە بايانداپ، ەلدى مەكەندەرگە ءقاۋىپ جوق ەكەنىن جەتكىزدى.
«قازىرگى تاڭدا ءورت ءسوندىرۋ جۇمىستارى ەكى باعىتتا جالعاسىپ جاتىر. شىعىستا ءورت توقتاتۋ ءۇشىن جەكە قۇرامنان 300-دەن استام ادام، 30-دان استام بىرلىك تەحنيكا، ەكىنشى باعىت بويىنشا 200-دەن استام جەكە قۇرام جانە 40-تان استام بىرلىك تەحنيكا جۇمىس ىستەۋدە. جالپى، ءورتتى جويۋعا 1532 ادام، 321 تەحنيكا جانە 14 تىك ۇشاق جۇمىلدىرىلدى. تەحنيكانى وتىنمەن قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن اكىمدىك 20 توننا جانارماي جىبەردى»، – دەگەن ول ءورت سالدارىنان 3 ءۇي جانە 2 تەحنيكا ورتەنىپ كەتكەنىن جانە ءورت كەزىندە ۋلانىپ قالعان ازاماتتاردىڭ جاعدايى جاقسارعانىن ايتتى.
الايدا، وبلىس اكىمى وڭىردەگى ورتكە قاتىستى مالىمدەمە جاساپ، ءتىلسىز جاۋ ءالى اۋىزدىقتالماي تۇرعانىن مالىمدەدى.
«بىرىنشىدەن، وبلىس تەرريتورياسىنداعى الاپات ءورت ءالى باسىلعان جوق. ءورت سوندىرۋشىلەر ارنايى تەحنيكالاردى قولدانىپ، ءتىلسىز جاۋمەن كۇندىز-تۇنى كۇرەسىپ جاتىر. جاقىن اۋماقتاعى اۋىلدارعا ءقاۋىپ جوق، بۇل ءبىزدىڭ باقىلاۋىمىزدا. جاقىن ەلدىمەكەندەردىڭ تۇرعىندارىن ەۆاكۋاسيالادىق، ازاماتتارىمىزعا قاجەتتى ازىق-تۇلىك جەتكىلىكتى.
ەكىنشىدەن، مەملەكەت باسشىسىنىڭ تاپسىرماسىن ورىنداۋ ءۇشىن قاجەتتى شارالاردى قولعا الۋدامىز. ۇكىمەتپەن بىرلەسىپ، ءورت كەزىندە قازا تاپقان ورمانشىلاردىڭ وتباسىلارىنا ماتەريالدىق جاعىنان تولىق كومەكتەسۋدى قامتاماسىز ەتەمىز»، – دەدى نۇرلان ۇرانحايەۆ.
ال بۇگىن ءورت الاڭى ايتارلىقتاي قىسقارعانى ءمالىم بولدى.
ءورت ءسوندىرۋ جۇمىسى تاۋلىك بويى ەكى باعىتتا، اتاپ ايتقاندا جەرنوۆكا، ءشۇلبى جانە كاشتاك اۋىلى اۋماعىندا جۇرگىزىلىپ، تۇراقتى باقىلاۋعا الىنعان.
ايتا كەتۋ كەرەك، ءقازىر ءورتتى سوندىرۋگە تجم، ەكولوگيا جانە تابيعي رەسۋرستار مينيسترلىگنەن، جاو جانە قورعانىس مينيسترلىگىنەن قوسىمشا 1800 جۋىق ادام، 350 استام تەحنيكا جۇمىلدىرىلىپ، وتكەن تاۋلىكتە بارلىعى 535 رەت كولەمى 1 600-عا جۋىق توننادان استام سۋ اعىزىلدى. ءورت باستالعالى بەرى بارلىعى 1450 رەت كولەمى 4 000 توننادان استام سۋ جۇمسالعان.
سونداي-اق، ءۇش ەۆاكۋاسيالىق پۋنكتكە 189 ادام ورنالاستىرىلسا، سەمەيدە 800 ادامدى قابىلداۋعا مۇمكىندىك بەرەتىن 9 پۋنكت جابدىقتالعان. اباي وبلىسىنىڭ تاليسا، پولوۆينكي جانە بۇلاق اۋىلدارىنىڭ تۇرعىندارى سەمەي قالاسىنداعى كوللەدج جاتاقحانالارىنا ۋاقىتشا جايعاسىپ، ءتيىستى كومەك الىپ جاتىر. ال بالالار ءۇشىن مەكتەپ لاگەرى جۇمىس ىستەپ، قالالىق مۇراجايلارعا جانە ويىن-ساۋىق ورتالىقتارىنا تەگىن ساپارلار ۇيىمداستىرىلۋدا. سەمەي تەمىرجول اۋرۋحاناسىنىڭ دارىگەرلەرى ەكى اۋىسىمدا كەزەكشىلىك ەتىپ، دارى-دارمەكپەن قامتاماسىز ەتۋدە.
اباي وبلىسىنىڭ اكىمى نۇرلان ۇرانحايەۆ ەۆاكۋاسيالىق پۋنكتتەرگە بارىپ، تۇرعىنداردىڭ قال-جاعدايىمەن تانىسىپ، ءورتتىڭ قازىرگى جاعدايى تۋرالى ايتىپ بەردى.
«ەلدى مەكەندەرگە ءورت ءقاۋىپ توندىرمەيدى. سىزدەردى قاتتى ءتۇتىن بولعاندىقتان عانا ەۆاكۋاسيالاۋعا تۋرا كەلدى. ورتپەن كۇرەس جالعاسۋدا. ارينە، جەلدىڭ ەكپىنى جاعدايدى قيىنداتادى»، – دەپ ءتۇسىندىردى وبلىس اكىمى.
دەمەك، وبلىس باسشىلىعى قول قۋسىرىپ وتىرعان جوق. ءقازىر قام-قارەكەتسىز وتىراتىن كەز دە ەمەس. جەدەل شارالار ءورتتىڭ ەلدى مەكەندەرگە تارالۋىنا جول بەرمەدى. بالكىم، اكىم ۇرانحايەۆتىڭ ءوزىن كورسەتەتىن ءسات ەندى تۋعان شىعار؟ ول سىننان قورىتىندى شىعارىپ، ءورتتى اۋىزدىقتاۋعا تۇتاس كومانداسىن جۇمىلدىرا السا، بۇل سىنىقتان دا سۇرىنبەي وتەر. الايدا، ايدىڭ-كۇننىڭ امانىندا وپات بولعان 14 ورمان قىزمەتكەرىن «قۇرمەت» وردەنىمەن ماراپاتتاساق تا، ويسىراعان ورنىن قالاي، نەمەن تولتىرامىز؟
جۇقامىر شوكە
