كىرىسپە ءسوزىن ق ر ۇلتتىق كىتاپحاناسىنىڭ ديرەكتورى جانات سەيدۋمانوۆ سويلەسە، شارانى ۇعا-نىڭ اكادەميگى، تاريح عىلىمىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور حانگەلدى ءابجانوۆ جۇرگىزدى.
كونفەرەنسيا ەكى بولىمنەن تۇردى. العاشقى ءبولىم "الاش يدەياسىنىڭ قالىپتاسۋى مەن ءمانى" دەگەن تاقىرىپتا بولدى.
شوقان ءۋاليحانوۆتىڭ قازاقتىڭ ۇلتتىق قۇندىلىقتارى نەگىزىندە كوتەرگەن ماسەلەلەرىن تاريح عىلىمىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور شايزادا توقتابايەۆا اڭگىلىمەلەپ بەردى. يسلامداعى اسىرە دىنشىلدىك پەن شوقىندىرۋ ارقىلى رەسەي پاتشالىعىنىڭ قازاقتى وتارلاۋ ساياساتى جايىندا قابدول اۋەزوۆ، زاڭعار كارىمحان، باۋىرجان بەرىك ۇلى ءتارىزدى جاس عالىمدار ارنايى باياندامالار جاسادى.
الاش زيالىلارى قازاقتى ءدىني فاناتيزمنەن ساقتاندىردى. ونىڭ باسىندا البەتتە ءاليحان بوكەيحان ۇلى تۇردى. بۇل ترۋلالى الاش قايراتكەرىنىڭ ءبىرى قوشكە كەمەڭگەر ۇلى «ءاليحاننىڭ قازاق ەلىنە ىستەگەن تاريحي قىزمەتى: ادەبي ءتىل تۋۋىنا سەبەپ بولدى، وزىنە ەرگەن توپتى ءدىني فاناتيزمگە قارسى تاربيەلەدى.
بۇدان بارىپ تاتاردان ىرگەسىن اۋلاق سالعان قازاق ۇلتى تۋدى» دەپ جازادى. وسىدان-اق الاش مۇراتى ايقىن كورىنىس تابادى. ولار دىنشىلدىكتىڭ ورنىنا ۇلتتىق قۇندىلىقتار مەن جاراتىلىستانۋ جانە كۋمانيتارلىق ءعىلىم-بىلىمدى ناسيحاتتادى. سول سەبەپتى ولاردىڭ ءارقايسىسى بالالارعا ارناپ وقۋلىقتار دايىندادى. ماسەلەن، ح. دوسمۇحامەد ۇلى – ماتەماتيكا، زوولوگيا، م. دۋلات ۇلى، س. قوجان ۇلى، ءا. ەرمەك ۇلى، ق. ءساتباي ۇلى – ماتەماتيكا، الگەبرا، ت. شونان ۇلى – گەوگرافيا، تاريح، م. جۇماباي ۇلى – پەداگوگيكا، ج. ايماۋىت ۇلى – پسيحولوگيا، ق. كەمەڭگەر ۇلى – حيميا، ءتىل، تاريح، ج. كۇدەرى ۇلى – ءتىل، ادەبيەت، مادەنيەت، ءا. بوكەيحان ۇلى – استرونوميا، گەوگرافيا، م. اۋەز ۇلى – ادەبيەت، س. ءسادۋاقاس ۇلى – تەاترتانۋ، ا. بايتۇرسىن ۇلى، ە. ومار ۇلى، ت. شونا ۇلى، ن. تورەقۇل ۇلى – ءتىل سالاسىنان ەڭبەكتەر جازدى.
ەكىنشى ءبولىمنىڭ تاقىرىبى "الاش ارىستارىنىڭ قىزمەتى مەن مۇراسى" دەپ اتالدى. وندا اكادەميك حانگەلدى ءابجانوۆ ("الاش يدەياسى") تاريح عىلىمىنىڭ دوكتورى داناگۇل ماحات ("سماعۇل ءسادۋاقاسوۆتىڭ اعارتۋشىلىق قىزمەتى")، الاشتانۋشىلار امانقوس مەكتەپتەگى ("احمەت بايتۇرسىن ۇلىنىڭ عىلىمداعى ۇستانىمى") مەن بەيبىت قويشىبايەۆ ("الاشتىقتاردىڭ زايىرلى قوعامدى قالىپتاستىرۋعا ۇلەسى")، الاشتىقتاردىڭ ۇرپاعى دينا مۇحامەدحان ("قايىم مۇحامەدحاننىڭ باستان كەشكەن تاعدىر تاۋقىمەتى") ءتارىزدى تۇلعالار قىزىقتى باياندامالار ۇسىندى.
كونفەرەنسيا اياسىندا قولونەر جانە كىتاپ كورمەسى بولدى. كىتاپتار ەلباسىنىڭ "رۋحاني جاڭعىرۋ" باعدارلاماسى مەن الاش اۆتونومياسى تاقىرىپتارى بويىنشا سورەگە قويىلسا، قولونەردە توقىما، زەرگەرلىك، قايىس ماتەريالدار نەگىزىندەگى زاتتار ەل نازارىنا ۇسىنىلدى. سونىمەن بىرگە، ستەندتىك كورمە دە ۇيىمداستىرىلدى. مۇندا الاش قايراتكەرلەرىنىڭ ءومىرى مەن شىعارماشىلىعى تۋرالى دەرەكتەر بەرىلدى.
سونىمەن بىرگە، الماتى قالاسى ءدىن ىستەرى جونىندەگى باسقارماسىنىڭ قولداۋىمەن «ادىرنا» ۇلتتىق-ەتنوگرافيالىق بىرلەستىگى تۇسىرگەن «الاش ارىستارى: ۇلتتىق ءداستۇر جانە ءدىن» اتتى دەرەكتى فيلم كورسەتىلدى. بۇل دەرەكتى ءفيلمنىڭ ءتۇسىرىلىم جۇمىستارى «الاش جولى» اتتى تاريحي-تانىمدىق ەكسپەديسيا اياسىندا شىعىس قازاقستان، سەمەي، استانا، قاراعاندى، جەزقازعان قالالارىندا، قارقارالى، باياناۋىل اۋداندارىندا جۇرگىزىلگەن بولاتىن.
ارمان سەرىك ۇلى
