ابورت كىسى ءولتىرۋ ەكەنى قۇپيا ەمەس. كەز كەلگەن الەم دىندەرىنىڭ بارلىعى وسىنى ايتادى. انا جاتىرىنداعى بالادان قۇتىلعىسى كەلگەندە رۋحاني الەمى قالاي وزگەرەتىنىن كوپتەگەن رۋحاني دارىپتەۋشىلەر قازىرگى تاڭدا اشىپ ايتاتىن بولدى.

[caption id="attachment_10199" align="alignleft" width="125"] يرينا يششەنكو، كييەۆ[/caption]

يرينا يششەنكو، 

پسيحولوگيا عىلىمىنىڭ كانديداتى،

 پسيحولوگ-پسيحوتەراپيەۆت،

وتباسىلىق رەتتەۋشى

 مەنىڭ پسيحوتەراپيەۆت رەتىندە ايتارىم، وسىعان دەيىن 6500 ادامنىڭ تاعدىرىنا ارالاستىم. سوندىقتان ءوز بىلگەنىممەن بولىسكەندى ءجون سانايمىن.

كوپشىلىگىمىز كەڭەس وداعىندا تۋىپ، وستىك. ءبىرىنشى ماماندىعىم فەلدشەر-اكۋشەر. ول زاماندا ابورتتى ادامدار تەك جۇكتىلىكتىڭ الدىن الۋ دەپ قاراپ كەلگەنىن ءوز كوزىممەن تالاي كوردىم. ەگەر، شىركەۋ ابورت كۇنا دەسە، مەن ولاردىڭ رۋحى تۋعان بالاعا قالاي اسەر ەتەتىنى تۋرالى ءسوز قوزعاماقپىن.

[caption id="attachment_10200" align="alignright" width="400"] لەوناردو دا ءۆينچيدىڭ سىزباسى[/caption]

جۇيەلىلىك كوزقاراسپەن قاراساق، وتباسى – جۇيە. ونداعى ءار ادام بىر-بىرىمەن تىعىز بايلانىستى. بىر-بىرىنە اسەر ەتەدى. ءتىرى مە، ءولى مە – ول ماڭىزدى ەمەس. ادامدار باياعىدا سۇيەگى قۋراپ قالعان اجەسىمەن تىعىز قارىم-قاتىناستا بولا الادى. اتاسىنىڭ قارىزىن تولەۋى ىقتيمال. جۇرتتىڭ ءبارى ۇمىتىپ كەتكەن شەشەسىنىڭ ۇلكەن اپكەسىنىڭ تاعدىرىن قايتالاۋى مۇمكىن. رەپرەسسياعا ۇشىراعان تۋىستارىنىڭ كەسىرىنەن ادام دامىماي، جەتىلمەي قالۋى دا مۇمكىن. ۇمىتىلعان، جوقتالماعان ادامنىڭ ءبارى ءبىزدىڭ ومىرىمىزگە اسەر ەتەدى.

ۇزىلمەيتىن بايلانىس اتا-انا مەن بالا اراسىندا بولادى. ءار بالا ءوز وتباسىن جۇرەگىندە ساقتاپ جۇرەدى. بۇل سەزىم قايدان ەكەنىن كوبىنە ءوزى دە تۇسىنە بەرمەيدى. بالا كەيدە ءوزى دە بىلمەيتىن ادامداردىڭ تاعدىرىنا كىرىگىپ جاتقانىن سەزبەيدى دە. وتباسىلىق قارىم-قاتىناستىڭ نەگىزگى ەرەجەسى: بارلىق تۋىستار بىر-بىرىنە ءتان دەگەندى بىلدىرەدى. ەگەر بىرەۋىن جويسا، وندا تاعدىر ەكىنشىسىنە اسەر ەتەدى. بالكىم، كەلەسى ۇرپاعىنا وتەدى. ول كۇيزەلىس، اشۋشاڭدىق، ءومىر سۇرگىسى كەلمەۋ، قورقىنىش، ءار ءتۇرلى يرراسيونالدى قالىپتاردى كورسەتۋ، ءتۇرلى اۋرۋلار بولىپ سىرتقا شىعادى. جويىلعان جاننىڭ مەنى قالىپقا كەلمەسە، ونىڭ ورنى وزىنە قايتارىلىپ، كوزگە كورىنبەيتىن جىپكە ول دا تىزبەكتەلۋى كەرەك.

وكىنىشكە وراي، كىمنىڭ نە سەبەپتى بۇل تىزبەكتەن سىرت قالاتىنىن ايتىپ بەرۋ قولىمنان كەلمەيدى. ويتكەنى، ءار ادامنىڭ تاعدىرى ءار ءتۇرلى. جويىلعان ادامنىڭ قۇقى، ورنى وزىنە قايتارىپ بەرمەيىنشە، ول تىرىلەرىمەن بايلانىستا بولىپ قالا بەرەدى. دەگەنمەن، كەيبىر ناقتى زاڭدىلىقتار بار ەكەنىن ايتا الامىن.

تۋماعان بالاسى بار ادامداردىڭ كلاسسيفيكاسياسىن جاساپ كورەيىك. تۋماعان بالا دەپ ابورت جاسالعان، ءولى تۋعان، توڭازىتقىشتا ساقتالاتىن ەمبريوندار، تۋىلا الماعان بالالار، سپيرال قولدانىپ (مۇنداي كەزدە ايەلدەر ءار كەز جۇكتى بولىپ، ونى ءوزى دە بىلمەستەن ءسپيرالدىڭ كومەگىمەن سىرتقا شىعارعان) بىتپەگەن بالانى ايتادى.

سپيرال جونىندە. بۇل مەنىڭ پىكىرىم ەمەس. رەتتەۋ تاجىريبەسىنىڭ كونستاتاسياسى. كوبىنە كليەنتتەر ول تۋرالى مۇلدە بىلمەگەن بولىپ شىعادى. اناسىمەن سويلەسكەن سوڭ انىقتالادى. ۇرىقتانۋ – سپەرماتوزويد پەن ۇرىقتىڭ بىرىگۋى، ول جاتىر تۇتىگىندە جۇرەدى. زيگوتادا جاسۋشا ءبولىنىسى جۇرەدى. سوسىن ول جاتىرعا تۇسەدى. ياعني، ەندومەترياعا جابىسىپ قالۋعا تىرىسادى. ءبىراق سپيرال بۇعان مۇمكىندىك بەرمەيدى. وزدىگىنەن ابورت جاسالادى. اي سايىن قايتالاناتىن ابورت. ايەلدەر سپيرالدى جىلدار بويى قولداناتىندىقتان ساناي بەرىڭىز... سپيرال قولدانعان ايەلدەردىڭ تۋىلماعان بالالارى ەشبىر عالىم ەسەپتەپ شىعارا المايتىن ەسەپ.

ەگەر بۇل اقپاراتتى ايەل بىلمەسە، سپيرالدان سوڭعى ابورتتار ونىڭ ومىرىنە اسەر ەتپەيدى. ونىڭ ساناسىنا جەتپەگەن اقپارات اسەر ەتەدى. مىسالى، تۇسىكتەردىڭ ايتپاعى بولەك اڭگىمە. رەتتەۋ كەزىندە تۇسىك بولعانىن پسيحوتەراپيەۆت بىلسە، ول دۇرىس جۇمىس جاساۋدى باستايدى. ونىڭ بولۋى ەندىگى كەزدە ماڭىزدى ەمەس. ماڭىزدىسى، ونىڭ ايتپاعى. ونىڭ جانى نەنى قالادى. ءوزىن قۇرباندىققا شالۋمەن نەنى تازالاپ كەتتى؟ وسى ديناميكانى زەرتتەۋ ارقىلى ودان كەيىن تۋعان بالانىڭ ءومىرى قالاي وزگەرگەنىن تۇسىنۋگە بولادى.

تۋماي قالعان بالانىڭ قارىم-قاتىناسقا اسەرى

• ابورت ادام جانىنا ۇلكەن جارا سالادى. انالىق سەزىم جاتىرعا بالا بىتكەننەن باستالادى. ونى ابورت جاساپ، جوققا شىعارۋعا بولمايدى.


• اتا-اناسىنا ابورت جاساتقاننىڭ زالالى كوپ. بالا تۋعان جەڭىل ودان.


• ابورت جاساتۋدىڭ كۇناسىن بولۋگە بولمايدى. ول اركىمدە وزدىگىنشە.


• ەگەر ايەل جۇكتى بولىپ، ول تۋرالى جۇبىنا ايتپاسا، ونىڭ جاۋاپكەرشىلىگى مەن كۇناسى ۇلعايا بەرەدى.


• ءار ابورت سايىن قارىم-قاتىناستىڭ ءبىر ساناتى ابورتتالادى. ءتان تۇرعىسىندا ول ءبىر-بىرىن قالاماۋ، توسەك قاتىناسىن سۋىتۋى مۇمكىن. ءبىراق شىن مانىندە جانى سۋىنىپ كەتەدى. ءار اتا-انا ءوز كىناسىن مويىندامايىنشا، وسى جاعداي سوزىلا بەرەدى. وي جۇيەسىندە ول بالانى قابىلداپ، وعان جۇرەگىنەن ورىن بەرگەندە بارىپ، ەكەۋىنىڭ دە جانى تىنشيدى. سوندا ولار بىرگە قالا الادى.


• جۇپتار اراسىنداعى بايلانىس ارادا قابىلدانباعان ءولى بالالار بولسا بىتىسپەيدى.

اتا-انا مەن تۋماعان بالا

• انانىڭ جۇرەگى ابورتتى ءوزىنىڭ ءبىر بولىگىن جوعالتقانداي كۇيدە سەزىنەدى. ول ءولى بالاسىنا تارتىلىپ تۇرادى. ولگىسى كەلەدى. ابورتتىڭ قايعىسى سونشالىقتى قيىن، اۋىر تيەدى. ايەل قۋات-كۇشى كەمىپ، بويىنداعى بار جىلۋى باسقا ارناعا اعىپ كەتكەندەي كۇيدە جۇرەدى.


• انانىڭ جۇرەگى ەڭ ءبىرىنشى تۋماعان بالانىڭ جانىندا قالادى. ول بالاسىن جوقتاپ بولمايىنشا، انا جۇرەك باسقا بالاسىنا اشىلمايدى. ابورتتان كەيىن تۋعان بالا اناسىنا دەگەن قورقىنىشپەن ءومىر ءسۇرۋى مۇمكىن.


• ابورت جاسالعان بالاسى بار ەركەكتەر ءار ءتۇرلى قارجىلىق قيىندىقتى باستان كەشەدى.


• ءتىرى بالاسى مازاسىز بولۋى ىقتيمال. اۋرۋشاڭ، ناشار وقۋى، ۇنەمى باقىتسىزدىققا ۇرىنىپ تۇرۋى مۇمكىن. اتا-اناسى بالاسىمەن قارىم-قاتىناسىن سەزىنبەۋى دە كەزدەسىپ قالادى.

تۋىلماعان اعا-قارىنداسى بار بالالار

• ەگەر ءسىزدىڭ تۋىلماعان اعا، اپكەڭىز بولسا، وندا ول بالا ءوز ورنىن سىزگە ۇسىنىپ كەتكەن. ايتپەسە، ءسىز بولماس پا ەدىڭىز؟! مۇنداي ادامداردىڭ ءومىرى كۇردەلى كەلەدى. ولار ءومىر سۇرۋگە قاقىسى جوق ادامداي كۇيزەلىستى ۇنەمى سەزىنىپ تۇرادى. كەيدە بىرنەشە ءومىردى قاتار ءسۇرىپ جۇرگەندەي كۇي كەشەدى. ءار ءتۇرلى قارجىلىق قيىندىقتار ءجيى مازالايدى. ادام وزىنە باقىتتى ءومىردى قيمايتىنداي كورىنەدى. مۇنداي ادامدار ماماندىق تاڭداۋدا كوپ قاتەلىككە بوي الادى. ءوزىنىڭ جولىن تابا المادىم دەپ كوپ قينالادى. بىرنەشە وقۋ بىتىرسە دە، ءجيى-جيى جۇمىس اۋىستىرادى. باسقا اداممەن ءتىل تابىسۋى كۇردەلى. وتباسىندا باقىتتى بولا المايدى. دوستارى كوپ، بىر-بىرىنە ۇقسامايتىندارى ءجيى كەزدەسەدى.

اناسىمەن قارىم-قاتىناسى ەكى ءتۇرلى سەنارييمەن داميدى: اناسىنان بولەكتەۋ، كەيبىر كەزدە اشۋشاڭ، اناسى بىردەڭە ۇيرەتكەن، تالاپ ەتكەن كەزدە قارسى شىعادى – مۇنداي بالا وزىنە تىم كوپ تالاپ قوياتىنىن بىلەدى (ەكەۋ، نە ۇشەۋدىڭ ورىندايتىنىن تالاپ ەتەدى). ەكىنشى نۇسقاسى: جان دۇنيەسىندە سۇرانىس ەمەس، ءبىر بورىش بار ەكەنىن سەزەدى. ول جەتىستىككە جەتۋگە ءتيىس. اتاقتى بولۋعا ءتيىس. ومىردە باقىتتى بولۋعا ءتيىس دەگەن سياقتى. وسى ومىردە ءىز قالدىرۋعا ءبىر كۇش يتەرمەلەيدى. ادام ءوز جۇرەگىنە ءۇڭىلىپ، تۋىلماي قالعان اعا-اپكەلەرىنە: «مەن سەندەر ءۇشىن دە بۇل ءومىردى سۇرەم» دەيتىندەي. وسى نارسە ونى تالاي باقىتسىزدىعىنىڭ سەبەبى بولادى.

• ەگەر سىزدەن كەيىن ابورت جاسالىپ، تۋىلماعان ءىنى-قارىنداستارىڭىز بولعان بولسا، وندا وتباسىلىق قارىم-قاتىناس زارداپ شەگەدى. ادام ءوزى وتباسى قۇرسا دا، وندا ءوزىن جايلى سەزىنە المايدى. جۇمىستا دا، دوستارمەن دە، وتباسىدا دا ءبىر ءتۇرلى بەيمازالىق ورىن الادى. سەبەبى، ادامنىڭ جانى وزىنەن كەيىنگى تۋىلماعان بالاعا «انا» بولىپ الادى. ويتكەنى، شىن اناسى ولاردى كورمەيدى.


• ەگەر الدىندا دا، ارتىندا دا تۋىلماعان باۋىرلارى بولسا، مۇنداي ادامعا تىپتەن قيىن. «تابانىمنىڭ استىندا جەر قوزعالعانداي»، «مىنا ومىردەن نە كەرەك ەكەنىن بىلمەيمىن»، «ءومىر ۇنامايدى»، «مەن بۇل جەردە ەمەس، باسقا جاقتا جۇرگەندەيمىن»، «مىناۋ ءومىر مەنىكى ەمەس سياقتى» دەگەن سياقتى سوزدەر ءجيى ايتىلادى.


• ەگەر ءتىرى باۋىرلاردىڭ ورتاسىندا ابورت جاسالسا، وندا ولار بىر-بىرىنە سۋىق بولادى. كەيدە مۇلدە ءتىل تابىسا المايتىن جاعدايعا جەتەدى.

«ءبىر قوزى ارتىق تۋسا، ءبىر ءتۇپ ءشوپ ارتىق شىعادى» دەيدى حالىق دانالىعى. ەگەر بالانى قولدان ۇرىقتاندىرسا، وندا ساتىپ العان ادامنىڭ باسىنان باعى تايادى دەگەن جۇيە بار. تۇسىك پەن ءولى تۋعان بالانىڭ نە كىناسى بار، ولاردى ەشكىم ولتىرمەدى دەرسىز. ءبىراق بالانى دۇرىستاپ جوقتاي الماعان جۇپتار كوبىنە ايىرىلىسىپ كەتىپ جاتادى. باسىندا كىنالىنى ىزدەيدى. بىر-بىرىنەن، دارىگەردەن، قۇدايدان. ءبىراق ەگەر ول بالانى ۇمىتىپ كەتسە، ونىڭ جانعا سالعان جاراسى جازىلماسا، ءالى دە تولىققاندى جوقتالماسا، وندا ونىڭ ورنىنا كەلەتىن بالا سونىڭ جۇگىن قوسا ارقالايدى.

مىسال.

كليەنت قارىم-قاتىناس ورنىقتىرا الماي ءجۇرمىن دەدى. بالالارىمەن دە سالقىن ەكەن. ول ءوزىنىڭ ورىنباسارلارىن (زامەنيايۋششيي) رەتتەپ قويعان كەزدە ول ايەل تەك ەدەندەگى ءبىر نۇكتەگە قارايتىنى بەلگىلى بولدى. كليەنتتىڭ ورىنباسارىن سوندا جاتقىزعاندا، ايەل ونىڭ جانىنا بارىپ جاتتى دا، ورىنباسارىن قۇشاقتادى. اناسى بالاسىن قۇشاقتاعانداي قۇشاقتادى. سوندا ۇلكەن قىزى جاندارىنا بارىپ، ول دا قۇشاقتاپ جاتتى. بالاسى دا سولاي ەتكىسى كەلگەندە ونى اكەسى توقتاتتى.

ءبىرىنشى نەكەدەن ءولى بالاسى بولعانى انىقتالدى. ونىڭ قىز ەكەنىن عانا ءبىلىپتى. دارىگەرلەر ونى اناسىنا كورسەتپەپتى دە. ونى دۇرىستاپ جوقتاي الماعان. وسىنشا ۋاقىت بويى سول قايعى جانىن جەگىدەي جەگەن. ءسويتىپ، كليەنت تۋماعان قىزىنا ەسىم بەرىپ، ونىڭ رۋحىنا دۇعا وقيدى. ونىڭ تۋعان كۇنىن ەستە ساقتايتىنىن ايتتى. وسى جاعدايدى مويىنداعان سوڭ عانا ايەل كۇيەۋىمەن، بالالارىمەن دۇرىس قارىم-قاتىناس  ورناتا العان.

[caption id="attachment_10202" align="alignleft" width="423"] كارتينا ۆلاديمير ماكوۆسكييدىكى[/caption]

رەتتەۋ تىزبەگىنە كليەنتتىڭ ءبىرىنشى كۇيەۋىن ەنگىزەدى. ونىمەن بايلانىستى ۇلى سەزىنگەن ەكەن. ايەل ۇلىنىڭ ءوزىن بالاسى سياقتى ەمەس، كەرىسىنشە ەر ازامات سياقتى ۇستايتىنىن مويىندايدى. ۇنەمى قامقورلىق تانىتىپ، وسكەندە ساعان ۇيلەنەمىن دەۋىن ەستيدى. ءبىرىنشى كۇيەۋى رەتتەۋ تىزبەگىنەن ءتۇسىپ قالعان سوڭ، ونىڭ ورنىن ۇلى باسقان. بالالار ءبىرىنشى نەكە مەن ءولى تۋعان اپكەلەرى تۋرالى بىلمەگەن. ايەل ءبىرىنشى كۇيەۋىنىڭ كوزىنە قاراپ، ەندى قىزدارىنىڭ ەسىمى بار ەكەنىن ايتىپ، كۇيەۋىنە العىس ايتىپ، سوسىن ءوز وتباسىنا ورالا الدى. ەكىنشى كۇيەۋى ايەلىنىڭ ەندى تەك ءوز وتباسىندا قالاتىنىنا قۋاندى. ومىردە ەكىنشى كۇيەۋى ايەلىنىڭ بار-جوعىن سەزبەيتىنىن كوپ ايتىپتى.

بۇل تىزبەكتەن كليەنتتىڭ جۇرەگى وتكەن ومىرىندە قالىپ كەتكەنىن كوردىك. ەشكىم بىلمەگەن، كورمەگەن وتكەن ءومىر. قايعىسى جۇك بولىپ، جوقتالماي قالعان. سول سەبەپتى ۇلكەن قىزى اناسىنىڭ ارتىنان بارعان. ايەلدىڭ دەنساۋلىعى سودان ناشارلاعان. بالاسى ءبىرىنشى كۇيەۋىنىڭ ورنىن باسقان. وسى قادام ارقىلى ەسكى وتباسى بىرىككەن. تەك ەكىنشى كۇيەۋى جالعىز قالعان. وعان ورىن جوق بولىپ كەلىپتى. سوندىقتان ەكەۋىنىڭ قارىم-قاتىناسى ورنىقپاي جۇرگەن.

تۋماعان بالانىڭ تاقىرىبى بۇدان الدەقايدا تەرەڭ. ونى ءار وتباسىدا بولەك الىپ قاراستىرادى. ءبىر نارسە عانا ماڭىزدى. ءار ادامنىڭ تىزبەكتە ءوز ورنى بار. اركىم ءوز ءومىرىن ءسۇرۋى كەرەك. سوندا ادام رۋحاني جەتىلىپ، اشىلادى. ول ءۇشىن كەتكەن ادامنىڭ بارىنە جۇرەگىڭدى اشىپ، دۇرىستاپ قوشتاسۋ شارت.  سوندا ءولى بالا ولىلەر الەمىنە وتەدى. ال، ءتىرى ادامنىڭ وزگەنىڭ ءومىرىن جۇك قىلىپ ارقالاۋى توقتايدى.

اۋدارعان شىنار ءابىلدا